بازار قراردادهاي آتي سكه، سال 1392 را در حالي به پايان مي‌برد كه دو 6 ماه متفاوت را در اين سال از سر گذراند؛ دو نيمه‌اي كه به شدت تحت تاثير سياست‌هاي اقتصادي و ديپلماسي خارجي دولت‌هاي دهم و يازدهم قرار داشت.
نيمه دوم اين سال براي آتي سكه به تبع آرامش بازار ارز و سكه نقدي، بازاري ركودي را رقم زد. مساله‌اي كه بيش از هرچيز ناشي از جو خوش‌بيني شديد در اين بازارها نسبت به آينده سياسي و اقتصادي كشور بود. البته در اسفندماه روند بازارهاي سكه نقدي و آتي تحت تاثير نوسانات دلار و تحركات مهم طلاي جهاني، به ميزان فراواني تغيير كرد كه البته متاثر از رويدادهايي بود كه به اين بازارها شوك وارد كرد. اما اينكه سال 1393 براي آتي سكه چگونه خواهد بود و آيا اين بازار جذابيت خود را باز خواهد يافت يا خير مساله‌اي است كه پيرامون آن با برخي كارشناسان اقتصادي و تحليلگران آتي سكه گفت و گو داشته ايم كه در ادامه مي‌خوانيد.
تاثير بورس اوراق بر آتي سكه
پيمان حدادي كارشناس تحليل تكنيكال بورس و سكه آتي معتقد است كه قيمت سكه آتي علاوه‌بر دلار بازار داخلي و اونس طلا، به بازارهاي موازي كه سفته بازي در آنها صورت مي‌گيرد مانند بورس اوراق بهادار، نيز بستگي دارد.
به عقيده وي هركدام از اين بازارها جذابيت بيشتري براي معامله‌گر داشته باشد به سمت آن كشيده خواهد شد. وي با بيان اينكه اين دو بازار در يكي دو ماه گذشته مسيري خلاف جهت هم را طي كرده‌اند، افزود: زماني كه در ماه‌هاي پاياني امسال شاخص بازار سهام ارقام پاييني را ثبت مي‌كرد و اين بازار شاهد ركود بود، در عوض آتي سكه روزهاي پر رونقي را سپري مي‌كرد. اين البته مقارن بود با جذابيت‌هايي كه بورس كالاي ايران براي آتي سكه ايجاد كرده بود كه از جمله كاهش وجه تضمين مورد نياز اين بازار در پي ريزش‌هاي قيمتي پي در پي و همچنين دو ماهه كردن سررسيدهاي آتي بود.
كاهش نوسانات دلار، آتي را ركودي خواهد كرد
حدادي در پاسخ به اين سوال كه در سال 93 بايد انتظار بازار ركودي يا پرنوسان را داشته باشيم گفت: آنچه براي سال 93 پيش‌بيني مي‌شود ثبات قيمت دلار است كه باعث خواهد شد مهم‌ترين فاكتور براي آتي سكه به همراه بازار نقدي، تحركات اونس طلا در بازارهاي بين المللي باشد. از سوي ديگر از آنجا كه در 6 ماه پاياني سال 92، تحركات و تنش‌هاي سياسي در دولت يازدهم به شدت به نسبت دو دولت قبلي كاهش داشت و اين مساله ريسك سياسي بازار را تا حدود زيادي كم كرد، انتظار ادامه همين روند براي سال جديد وجود دارد و به نظر مي‌رسد در اين سال هم چشم‌ها بيشتر به بازارهاي جهاني طلا دوخته شود تا نوسانات ارزي.
حدادي همچنين در مورد بازار جهاني طلا گفت: اين احتمال وجود دارد كه طلا همچون دو ماه گذشته بر خلاف جهت پيش‌بيني‌ها حركت كند. در اين مدت انتظاراتي كه براي اونس طلا وجود داشت، كاهشي و صحبت از ارقام 1000 و زير 1000 دلار بود، در حالي كه حالا طلا بالاي 1390 دلار معامله مي‌شود.
به اعتقاد وي در مجموع بازار آتي سكه در سال 93 به نسبت سال‌هاي 91 و 92، با هيجان كمتري دنبال خواهد شد و پررنگ ترين شاخص اثرگذار بر آن بهاي جهاني طلا است و بدون در نظر گرفتن اين عامل، به نظر نمي‌رسد كه آتي سكه براي سال 93 از جذابيت برخوردار باشد؛ به عبارت ديگر در صورتي كه اونس طلا نوسان‌هاي شديدي را بروز ندهد، مي‌توان روند بازار آتي سكه در سال 93 را همانند روند اين بازار در نيمه دوم سال 92 دانست؛ با آغاز به كار رسمي دولت تدبير و اميد از شهريور امسال بود كه در پي جو آرام بازارها و كاهش مداوم قيمت‌هاي ارز و سكه، ركود در بازار آتي سكه آغاز شد.
جذابيت «آتي» در ابهام
به گزارش «دنياي اقتصاد» براي انجام معامله در بورس‌هاي كالاي جهان، ابزارهاي متعدد و متنوع مالي وجود دارد كه هر كدام در شرايط خاص، انجام معاملات را تسهيل كرده و ريسك ناشي از آن را كاهش مي‌دهد؛ يكي از اين ابزارها آپشن است. آپشن‌ها (اختيار معامله) به مراتب كم‌ريسك‌تر و در بازار كارآمدترند. در بازارهاي جهاني نزديك به نود درصد معاملات با آپشن‌ها است چون آپشن سرمايه‌گذار را بيمه مي‌كند. به اعتقاد حدادي اگر ابزارهايي همچون آپشن در سال جديد وارد معاملات آتي سكه شده و معاملات هم آنلاين شود، آتي سكه را بسيار جذاب خواهد كرد و مي‌توان شاهد افزايش محسوس حجم و ارزش معاملات اين بازار بود.
اين كارشناس آتي سكه در ادامه پيرامون تاثير مساله اجراي مرحله دوم هدفمندسازي يارانه‌ها بر بازارهاي ارز و سكه گفت: مساله هدفمندسازي يارانه‌ها تاثير خاصي بر بازارها نخواهد گذاشت، ضمن اينكه به نظر مي‌رسد اكثر افزايش قيمت‌ها در پايان امسال در حال اجرا است مثل افزايش قيمت در برخي صنايع دارويي، كاشي و سراميك، سيمان و... تا در سال آينده شاهد افزايش قيمت نباشيم و مجوزي براي آن صادر نشود. از سوي ديگر كاهش تورم و رشد اقتصادي كه از اهداف كلان بودجه و هدف ديگر دولت است، يكي از نتايج كمرنگ شدن بازارهاي سفته بازي مثل بازار آتي سكه است.
وي با بيان اينكه كاهش نرخ سود سپرده‌هاي بانكي يكي از اهداف دولت يازدهم است، افزود: با توجه به اهدافي همچون افزايش نرخ رشد اقتصادي و كاهش تورم، يكي از اهداف ديگر دولت، تغيير نرخ سود سپرده‌هاي بانكي است. البته اين سود اكنون به گفته بانك مركزي به صورت خودسرانه از سوي بانك‌ها تا 23 درصد افزايش يافته است و از ديگر سو دولت سقف تسهيلات بانكي را هم برداشته، اما صحبت از كاهش اين نرخ در سال جديد است. تاثير اين مساله البته چندان نيست كه منجر به جذابيت بازار آتي سكه شود. به گفته حدادي از اينها گذشته تغييرات احتمالي در سطح مديران سازمان بورس در سال جديد، تغييراتي را هم در بورس كالا به دنبال خواهد داشت كه تاثير آن در معاملات سكه آتي هم نمايان خواهد شد.
سكه آتي مشتريان خود را دارد
با اين وجود اين كارشناس اقتصادي بر اين باور است كه بازار آتي سكه هميشه بازيگران ثابتي دارد كه چه در زمان ركود و چه در زمان نوسانات شديد در بازار حضور دارند و براي اين گروه چندان تفاوتي نمي‌كند كه وجه تضمين بازار چه مقدار باشد.
به اعتقاد وي اما اكنون و در شرايط فعلي بازيگران بزرگ اين بازار كه در بازار نقدي هم فعالند، در آتي حضور كمرنگي دارند و با توجه به پيش‌بيني كه از سال 93 وجود دارد، بعيد است كه دوباره وارد آتي سكه شوند.
به گزارش «دنياي اقتصاد» از سوي ديگر بورس كالا اعلام كرده كه كد مشترياني كه بيش از 6 ماه در بازار آتي هيچ فعاليتي نداشته اند، از شهريور 93 غير فعال خواهد شد. حدادي معتقد است كه اين موضوع از هم اكنون اطلاع رساني شده تا مشتريان غيرفعال براي جلوگيري از باطل شدن كد معاملاتي خود، حضور فعالي در بازار آتي داشته باشند و خود اين موضوع مي‌تواند تا حدودي بر حجم معاملات بيفزايد.
شباهت سال 93 به نيمه دوم 92؟
سياوش سليماني كارشناس بازار ارز و كارگزار آتي سكه اما تا حدودي با اين نظرات مخالف است؛ وي در پاسخ به اين سوال كه اگر تحركات اونس طلا را در سال جديد در نظر نگيريم، آيا سال 93 را مي‌توان شبيه نيمه دوم 92 دانست گفت: در نيمه دوم 92 هم بازار آتي سكه كاملا آرام نبود و اين تحليل بيشتر براي بازار نقدي قابل دفاع است. وي در ادامه افزود: من هم تا حدودي معتقدم كه بازار نقدي آرام خواهد بود، اما پيش‌بيني من براي ارز و سكه، بازاري آرام با شيب متعادل رو با بالا است. البته براي اين نظر دو دليل دارم. اول اينكه شيب دلار در سال آينده رو به بالا اما متعادل خواهد بود. دلار به چند دليل در نيمه دوم امسال زير 3000 تومان ماند و نوسان كرد، اول اينكه دولت انتظارات تورمي مردم را به شدت كنترل كرد، به طوري كه كل تورم بهمن ماه 92 مساوي با دو روز از بهمن سال 91 بود؛ اين سيگنال مهمي است كه نشان مي‌دهد دولت نه تنها از طريق سياست‌هاي پولي دخالت‌هاي چنداني در بازار اعمال نكرد (پول پر قدرت به جامعه تزريق نكرد)، بلكه با نوع عملكرد خود، انتظارات تورمي مردم را در نيمه دوم امسال كاهش داد.
به گفته سليماني از سوي ديگر ما به‌طور مرتب شاهد رسيدن اخبار مثبت مهم در حوزه سياست خارجي بوديم؛ از صحبت تلفني روساي جمهور ايران و آمريكا گرفته تا نشستن وزراي خارجه اين دو كشور پس از 30 سال پاي ميز مذاكره و توافق مهمي كه حاصل شد. در كنار آن ورود شركت‌هاي اروپايي و افزايش درخواست سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي در ايران و... فاكتورهايي بودند كه موجب شدند دلار براي چند ماه در قيمت‌هاي زير 3000 تومان بماند و 3000 تومان را به سطح مقاومتي خود تبديل كند.
وي در ادامه افزود: حال بايد ديد چنين فاكتورهايي با اين درجه اهميت براي سال جديد برقرار خواهند ماند يا خير. به نظر من يك حالت اين است كه مذاكرات در نهايت به توافق نهايي منجر شود كه در اين صورت دلار حتي قابليت تك نرخي شدن روي 2650 تومان را هم دارد.
چرا كه تك نرخي شدن دلار كه قول آن براي نيمه دوم سال آينده داده شده، فقط و فقط در صورتي امكان پذير است كه توافق نهايي بين ايران و 1+5 حاصل شده و تحريم بانك مركزي برداشته شود، در غير اين صورت تك نرخي شدن ارز بي معني است؛ چرا كه تا زماني كه دولت نتواند پول به اقصي نقاط دنيا حواله كند و در اين طرف نتواند به صرافي‌ها ارز بدهد، نمي‌تواند تك نرخي شدن ارز را اجرايي كند.
مهم‌ترين فاكتورهاي سال 93 براي «آتي»
به اعتقاد اين تحليلگر بازار آتي سكه، مهم‌ترين فاكتورهايي كه براي سال آينده داريم اول مذاكرات ايران و 1+5 و دوم مساله اجراي مرحله دوم هدفمندي يارانه‌ها است كه نوع اجرا شدن آن و قيمت‌هايي كه قرار است براي بنزين اعلام شود و اينكه دولت قرار است چگونه اين افزايش قيمت را در حامل‌هاي انرژي كنترل كند، قابل اهميت و از حالا كمي غيرقابل پيش‌بيني است؛ مثل اينكه چه تعدادي از افراد از گرفتن يارانه انصراف مي‌دهند يا نرخي كه براي بنزين، گازوئيل، برق و آب مشخص خواهد شد چيست. مساله ديگر اين است كه آيا به دولت اجازه داده خواهد شد كه نرخ سود سپرده‌هاي بانكي را بالا ببرد يا خير. اينها فاكتورهايي هستند كه به شدت روي تورم و انتظارات تورمي مردم تاثيرگذارند.
سليماني با بيان اينكه دلار در سال آينده با شيب متعادلي رو به بالا حركت مي‌كند افزود: بر اساس اين دلايل من فكر مي‌كنم نه شاهد جهش‌هاي شديد خواهيم بود و نه شاهد ثبات؛ به اين دليل كه به هرحال در شرايط فعلي تورم كشور 25 درصد است و نرخ دلار بايد با تورم تعديل شود. با توجه به آنچه بانك مركزي در اين چند ماه نشان داده، من اعتقادي به تثبيت دلار روي قيمت مشخص ندارم و به جاي آن ثبات بازار دلار در محدوده‌اي خاص براي سال آينده را پيش‌بيني مي‌كنم، به اين معني كه براي پايان سال 93 نه بايد انتظار دلار 3000 تومان را داشت و نه انتظار دلار 4000 تومان و دولت اجازه نخواهد داد كه دلار با نوسان‌هاي شديد روبه رو باشد، مثلا به 3200 برسد و بعد 4500 و بعد دوباره 3500 تومان. دولت اين نوسان را از بازار دلار خواهد گرفت.
سكه آتي جذاب باقي مي‌ماند؟
سليماني بر اين باور است كه بازار آتي سكه به دليل مارجيني كه دارد و به خاطر بازيگراني كه هنوز طريق معامله كردن با اين وجه تضمين را نمي‌دانند و در نتيجه مديريت سرمايه و ريسك ندارند، حتي با همان نوسان‌هاي منطقي دلار در سال جديد، باز هم پر نوسان و جذاب خواهد بود، يعني مشابه روندي كه در اسفند امسال اتفاق افتاد؛ در اين ماه دلار تا 3150 تومان يعني كمتر از پنج درصد بالا رفت اما در بازار آتي سررسيد شهريور تا يك ميليون و 240 هزار تومان صعود كرد. چند روز بعد دلار تا 3000 تومان پايين آمد يعني افت پنج درصدي اما سكه شهريور آتي با 20 درصد افت قيمت به يك ميليون و 40 هزار تومان رسيد.
به اعتقاد وي مسلما هر نوساني كه در بازار نقدي باشد، دو يا سه برابر آن در بازار آتي اتفاق مي‌افتد.
از آنجا كه بانك مركزي بناي چنداني به دخالت در بازار نقدي ندارد و عمدتا عرضه و تقاضا روند بازار را مشخص مي‌كند، بازار نقدي ممكن است نسبت به اخبار يا تقاضاهاي فصلي واكنش شديد نشان دهد. مثلا ممكن است در ايام نوروز تقاضا براي دلار آنقدر كم باشد كه تا پايان اين تعطيلات اين ارز تا 2930 تومان هم افت كند؛ اما پس از عيد با مشخص شدن مساله هدفمندي و ورود تقاضا به بازار، امكان صعود شديد دلار وجود دارد. به‌طور مثال روز دوشنبه همين هفته دلار تا 2982 تومان افت كرد و بعدازظهر همان روز تا 3030 تومان بالا رفت يعني 50 تومان نوسان در يك روز؛ اين روند را عرضه و تقاضا مشخص مي‌كرد؛ فشار خريد بازار را مثبت و فشار فروش بازار را كاهشي مي‌كند. بنابراين من معتقد نيستم كه بازار نقدي در سال آينده بسيار كم نوسان باشد و به تناسب آن معتقدم بازار آتي هم پرنوسان خواهد بود مخصوصا به خاطر وجه تضمين و اينكه كم كم بازار نسبت به اخبار - به‌طور مثال به خبرهاي مذاكرات - واكنش نشان خواهد داد؛ اگر اخبار چندان مثبت نباشد، با آمدن تقاضاي سرمايه‌گذاري براي دلار و افزايش قيمت آن، بازار آتي سكه چند برابر صعود خواهد كرد.
نظر دو گروه را قبول دارم
مدير قراردادهاي مشتقه بورس كالاي ايران در اين ميان معتقد است كه پيش‌بيني‌هاي متناقض كارشناسان در مورد بازار آتي سكه در سال آينده مي‌تواند صحيح باشد و تمام اين نظرات متصور و جزء گزينه‌هاي روي ميز است؛ چراكه بر اساس تحليلي است كه با توجه به جنبه‌هاي اقتصادي و سياسي صورت گرفته كه بازار آتي سكه تحت تاثير آن است. به گفته پدرام زادنو عزيزي اگر قيمت‌ها كنترل شده باشد، بازار آتي هم فضاي پوشش ريسكي كمتري خواهد داشت و هم حجم معاملات همانند چند ماه گذشته كاهش پيدا مي‌كند. از طرف ديگر اگر عرضه و تقاضا در بازار دلار و سكه نقدي منجر به نوسان بيشتر شود، جنبه پوشش ريسك آتي سكه تقويت شده و حجم معاملات هم بالا مي‌رود.
وي البته به اينكه برنامه‌هاي جديدي براي آتي سكه در سال جديد وجود دارد يا از ابزارهايي مثل ابزار آپشن براي جذابيت آتي سكه استفاده خواهد شد يا خير، اشاره‌اي نكرد، اما با توجه به ركودي كه در شش ماه پاياني امسال (به جز اسفند كه البته دلايل مهمي همچون ناآرامي‌هاي سياسي اوكراين و جهش قيمتي دلار و اونس طلا را در پي داشت) شاهد آن بوديم به نظر مي‌رسد وقت آن رسيده كه براي ايجاد جذابيت در آتي سكه، بورس كالا اقدامات محركي را صورت دهد.
به داد «آتي» برسيد!
در اين خصوص دكتر محمود گنابادي تحليلگر بازارهاي مالي، كارشناس اقتصادي و مدير سبد سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار كانادا معتقد است كه مشكلات سامانه‌اي و مديريت ريسك بورس آتي سكه از دلايل مهم ركودي است كه گريبان اين بازار را گرفته است. به گفته وي بورس آتي طلا ضمن داشتن نقاط قوت متعدد داراي دو مشكل عمده و مشهود است كه صدمه زيادي به اعتبار آن وارد آورده كه يكي مربوط به نارسايي سامانه‌هاي آن و ديگري مربوط به مديريت ريسك اين بازار است.
به گفته وي ضعف سامانه و خدمات الكترونيك آن باعث شده تا سرمايه‌گذاران ناراضي در اين خصوص فزاينده و هميشگي باشند. روزي نيست كه گلايه قطعي ارتباط، تاخير در به‌روز رساني، ضعف سرور، مشكل اينترنت ديده نشود كه هميشه پاسخ‌هاي يكسان شنيده مي‌شود. هنگامي كه بازاري براي معاملات كالايي خاص مثل اوراق مشتقه ايجاد مي‌شود، فرض بر آن است كه مسوولان آن، ابزار و و امكانات لازم براي رويارويي با هرگونه شرايطي را دارا هستند كه در غير اين صورت مشتريان وفادار و راضي نخواهند داشت و روز به روز بي‌اعتبارتر مي‌شوند. گنابادي با بيان اينكه كسادي موقت بازار طلا مي‌تواند فرصتي باشد تا بورس آتي سكه بتواند روش‌هاي كنترل ريسك بازار و چگونگي مواجهه با بحران‌ها و تصميمات احتمالي ناشي از آن را در هر شرايطي تدوين و شفاف كند، گفت: اين مساله موجب خواهد شد تا همه مشاركت‌كنندگان در بازار بدانند كه مديريت ريسك بورس سكه آتي در چه چار چوبي هنگام بروز شرايط غير متعارف، چه تصميماتي را بالقوه قادر است اتخاذ كند؛ زيرا در بازاري كه اهرم مالي 5 بر يك دارد، تصميمات ناگهاني و پيش‌بيني نشده غير‌مدون موجب بي‌اعتمادي و تعبير غلط مي‌شود، حتي اگر داراي توجيه بوده و بهترين تصميم باشند.
وي در ادامه افزود: بازار آتي سكه نياز حياتي به تقويت و توسعه هر چه بيشتر توان سامانه عملياتي خود دارد. سرمايه‌گذار بازار آتي در پي آن نيست كه بداند چرا سيستم قطع شده است يا تاخير در به‌روز رساني دارد. وقتي به او گفته مي‌شود سرورها در ساعات شلوغ دچار مشكل مي‌شوند، نه تنها پاسخ گلايه خود را نگرفته، بلكه نگراني او براي آينده تشديد مي‌شود.