انواع تجارت الكترونیك

كسب و كار اینترنتی
ارتباط بین تجارت و تكنولوژی دیر زمانی است كهوجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یك پیشرفت تكنیكی باعث رونق تجارت شد وآن هم ساخت كشتی بود. در حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، فینیقیان تكنیك ساختكشتی را بكار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمین های دور دست یابند. بااین پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارتبا سرزمین های دیگرآغاز شد. اكنون، شبكه جهانی اینترنت مانند همان كشتیاست كه نه تنها فواصل جغرافیایی، بلكه اختلافات زمانی را نیز كمرنگ نمودهو صحنه را برای نمایشی دیگر آماده كرده است. برای گسترش و پذیرش تجارتالكترونیك لازم است كه پیش نیازهای این تكنولوژی از جمله زیرساختارمخابراتی،مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانی مهیا شود. مهم ترین هدف درتجارت - حال چه از روش های بسیار پیشرفته الكترونیكی استفاده كند و چه ازروش های سنتی و قدیمی -همانا دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتا دراین میان، نقش بانك ها و موسسات اقتصادی در نقل وانتقال پول بسیار حیاتیاست. هنگامی كه در سال ۱۹۹۴ اینترنت قابلیت های تجاری خود را علاوه برجنبه های علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانك ها دركشورهای پیشرفته اولین نهادهایی بودند كه تلاش جدی خود را برای استفاده هرچه بیشتر از این جریان بكار انداختند. محصول تلاش آنها نیز همان بانكداریالكترونیك امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد كه اینترنت بستر بسیار مناسبیبرای انواع فعالیت های بانكداری و اقتصادی بشمار می رود. بانكداری و تجارتالكترونیك هم اكنون در جهان به عنوان یك بحث بسیار تخصصی و در عین حال،بسیار پیچیده تبدیل شده است و تطبیق آن با سیاست های تجاری و اقتصادیكشورهای مختلف نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. در بررسی تاریخچهتجارت الكترونیك درمی یابیم كه بورس های اوراق بهادار نیز موسسات دیگریبودند كه به سرعت فعالیت خود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ كردند وموفق شدند كه در عرض مدت كوتاهی، با توجه به برتری های اینترنت در مقایسهبا روش های قدیمی، به دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیت های بی نظیری دستیابند. تجارت الكترونیك، علی رغم جوان بودن در جهان شناخته شده و در سالهای اخیر رشد فزاینده و غیرقابل پیش بینی داشته است. این رشد تصاعدی حاصلاستفاده از یك ابزار، یعنی اینترنت می باشد. البته تجارت الكترونیك فقط درشاخصه ها یا كشورهای خاصی جا افتاده و استفاده می شود. برای مثال، در سال۱۹۹۷ صنعت جهانگردی و توریسم مسوول ۲۰ تا ۳۰ درصد از فروش های مجازی بودهو تا پایان سال ۲۰۰۲ انتظار می رود كه این رقم به بیش از ۳۰ میلیون دلاربرسد.
تعریف تجارت الكترونیك
تجارت الكترونیك انجام كلیه فعالیت های تجاری با استفاده از شبكه هایارتباطی كامپیوتری، به ویژه اینترنت است. تجارت الكترونیك، به نوعی، تجارتبدون كاغذ است. به وسیله تجارت الكترونیك تبادل اطلاعات خرید و فروش واطلاعات لازم برای حمل و نقل كالاها، با زحمت كمتر و مبادلات بانكی باشتاب بیشتر انجام خواهد شد. شركت ها برای ارتباط با یكدیگر،محدودیت هایفعلی را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یكدیگر ساده تر و سریع تر صورت میپذیرد. ارتباط فروشندگان با مشتریان نیزمی تواند به صورت یك به یك با هرمشتری باشد. به عبارت دیگر، تجارت الكترونیك نامی عمومی برای گستره ای ازنرم افزارها وسیستم ها است كه خدماتی مانند جستجوی اطلاعات، مدیریتتبادلات، بررسی وضعیت اعتبار، اعطای اعتبار، پرداخت به صورت ONLINE ،گزارش گیری و مدیریت حساب ها را در اینترنت به عهده می گیرند. این سیستمها زیربنای اساسی فعالیت های مبتنی براینترنت را فراهم می آورند. در تجارتالكترونیكی از نوع( B۲C فروشنده با مصرف كننده) بیشترین سهم از آن خردهفروشی است. هدف از بكارگیری تجارت الكترونیك، ارایه روشی جدید در انجامامور بازرگانی می باشد. به واسطه این روش، تاجران قادرند كه محصولات وخدمات خود را به شكل تمام وقت و به تمام خریداران در سرتاسر جهان - مستقلاز مرزهای جغرافیایی و ملیت ها -عرضه كنند. بسیاری از مردم، تجارتالكترونیك را منحصر به خرید و فروش از طریق شبكه اینترنت می دانند، درحالیكه این امر فقط بخش كوچكی از تجارت الكترونیك را تشكیل می دهد و اینمفهوم اكنون گستره وسیعی از جنبه های مختلف تجاری و اقتصادی را دربرگرفتهاست. به سادگی می توان هرگونه فعالیت تجاری و مالی بین موسسات و افرادمختلف را در حیطه تجارت الكترونیك گنجاند. تجارت الكترونیك روش دیگری برایتبادلات الكترونیكی اطلاعات و انجام مبادلات تجاری است كه یك پلالكترونیكی رابین مراكز تجاری ایجاد كرده است. تجارت الكترونیك با حجمكمتری از اطلاعات كه لزوما در قالب یكسانی نبوده و بین مردم عادی رد و بدلمی شود، سر و كار دارد. تجارت الكترونیك در ابتدای پیدایش خود، چیزی بیشاز یك اطلاع رسانی ساده تجاری نبود و هركس می توانست محصولات خود را بااستفاده از صفحات وب بر روی اینترنت تبلیغ نماید. آمار منتشره از ۵۰۰ شركتنشان می دهدكه حدود ۳۴ درصد از آنها در سال ۱۹۹۵ و حدود ۸۰ درصد در سال۱۹۹۶ از روش فوق برای تبلیغ محصولات خود استفاده كرده اند.تا پایان سال۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر رویاینترنت انجام پذیرفت. در ادامه، روش های مختلف تجارت الكترونیك شرح دادهخواهند شد. تجارت B۲B (BUSINESS TO BUSINESS ) فروشنده با فروشنده: B۲Bاولین روش خرید و فروش معاملات الكترونیكی است وهنوز هم طبق آخرین آمار،بیشترین عایدی را كسب می كند. در B۲B تجار نه تنها مجبورند مشتریان خود رابشناسند، بلكه بایدواسطه ها را نیز شناسایی كنند. در این مدل، همه شركا وخدمات مرتبط با تجارت بین المللی از قبیل: تامین كنندگان،خریداران،فرستندگان دریایی كالا، لجستیك ( پشتیبانی)، خدمات ( سرویس ها)بازرسی، اخبار بازاریابی و كاربری های نرم افزاركه موجب سهولت در امورتولید و خرید و فروش می شوند، در یك محل گردهم می آیند. B۲B در جاییاستفاده می شود كه بخواهیم خرید و فروش عمده را به كمك تجارت الكترونیكیانجام دهیم و خارج از حیطه خرده فروشان عمل نماییم، چرا كه خرده فروشی دراینترنت با خطرات بسیار همراه است، زیرا مشتریان تمایل ندارند تا همه چیزرا ازروی اینترنت خریداری كنند و فقط روی برخی از اجناس دست می گذارند وسایر موارد برایشان اهمیت چندانی ندارد. شركت CISCO یكی از اولین شركت هایبزرگی بود كه در جولای ۱۹۹۶ سایت تجارت الكترونیكی خود را راه اندازی كردو بعد از آن تلاش جدی بقیه شركت ها برای چنین امری آغاز شد. یك ماه بعدشركت های كامپیوتری عظیمی مانند MICROSOFT و IBM نرم افزارهای تجاری خودرا كه امكان انجام فروش از طریق اینترنت را فراهم می كرد، به بازار عرضهكردند. FORRESTER RESEARCH كه به تجزیه و تحلیل فعل و انفعالات در بخش فنآوری مشغول است، در سال ۱۹۹۹ تخمین زد كه حجم مبادلات B۲B تا سال ۲۰۰۴ درایالات متحده به یك تریلیون دلار و در سال بعد از آن به ۷/۲ تریلیون دلاربرسد. دولت استرالیا با همكاری شركت معتبر ITOL قصد دارد كه در یك برنامهپنج ساله، مبلغ ۶/۶ میلیون دلار برای زیرساخت های تجارت الكترونیك هزینهكند. این مبلغ صرف برنامه BUSINESS TO ) ( BUSINESS-B۲B خواهد شد. به صورتطبیعی، در B۲B فروش مستقیم منبع اصلی درآمد به حساب می آید، مانند وقتی كهیك فروشنده محصول خود را به یك فروشنده دیگر مستقیما می فروشد. با وجوداین، وب می تواند روی فروش مستقیم تاثیر بگذارد و این قاعده را بر همبزند.در این نظام جدید اقتصاد جهانی كه به سمت تداوم ارتباطات الكترونیكیدرحال پیش روی است، مشكلاتی نیز وجود دارد، ازجمله اینكه رودر رو نبودنمشتری و فروشنده باعث می شود كه معامله به صورت مجازی صورت گیرد. اینمشتریان برای دریافت اطلاعات بیشتر باید با تلفن به مركز اصلی وصل شوند،اما هیچ تضمینی برای اینكه كسی در آن سوی خط باشد، وجود ندارد. تجارتB۲C(BUSINESS TO CONSUMER ) فروشنده و مصرف كننده: بیشترین سهم در انجامتجارت الكترونیكی از نوع B۲C راخرده فروشی تشكیل می دهد. این نوع تجارت،با گسترش وب به سرعت افزایش پیدا كرد و اكنون به راحتی می توان انواع واقسام كالاها - از شیرینی گرفته تا اتومبیل و نرم افزارهای كامپیوتری - رااز طریق اینترنت خریداری كرد. B۲C از حدود پنج سال پیش باراه اندازی سایتهایی چون AMAZON و CDNOW آغاز شد. JEFF BEZOR موسس شركت AMAZON هم سایتخود را فقطبرای فروش كتاب از طریق اینترنت راه اندازی كرد و این ایده سادهمقدمه ای بود برای تحول جهانی. بانكداری و تجارت الكترونیك به عنوان بحثهای بسیار تخصصی و پیچیده مطرح می باشند و تطبیق آنها با سیاست های تجاریو اقتصادی كشورهای مختلف، نیاز به تحقیق و برنامه ریزی دقیق دارد. درتجارت الكترونیكی B۲C در یك طرف معامله، تولیدكننده ( فروشنده) محصول و درطرف دیگر، خریدار ( مصرف كننده نهایی)قرار دارد. موفقیت در این مدل،وابسته به تجربیاتی است كه به مشتری ارایه می شود. باید به مشتری سرویسهایی ارایه شود كه درمدل سنتی به آنها خو گرفته است و باید شرایط مشابه رابه وجود آورد. شركت هایی مانند AMAZON و REI روی شهرت خود محیط نیرومندONLINE را تدارك دیده اند كه بتوانند رضایت بی چون و چرای مشتری را جلبنمایند. شكل دیگر تجربیات ONLINE مشتری این است كه رابطه تصویری با مشتریبه درستی انتخاب شود. متن و گرافیكی كه مشتری باید با آن به جای فروشندهتبادل نظر كند نیز باید خوب طراحی شده باشد. پس از هك شدن بسیاری از وبسایت های خرده فروشان اینترنتی مانند CREDITCARDS و EGGHEAD و... بسیاریازمشتریان نسبت به دزدیده شدن اطلاعات شخصی شان توسط هكرها بسیار حساس شدهاند و این امر باعث كاهش معاملات الكترونیكی در مقاطع و فواصل زمانی زیادیشده، اما معاملات را به نقطه صفر نرسانده است و مردم هنوز هم از فروشگاههای ONLINE استفاده می كنند. هم اكنون این روش در كشور ما موجود است ومورد استفاده قرار می گیرد و در این روش خریدار به طور مستقیم با توزیعكننده ازطریق اینترنت وارد معامله می شود.هم اكنون سازمان هایی مانندشهروند چنین خدماتی را ارایه می كنند، اما این خدمات هنوز به صورت عامه درمیان ما جا نیفتاده است، حتی میان كاربران حرفه ای اینترنت در ایران نیزاستفاده از این خدمات كمتر مرسوم است.
تجارت C۲C(CONSUMER TO CONSUMER )مصرف كننده با مصرف كننده: در این مدل تجارت الكترونیكی، مزایده هاومناقصه های كالا از طریق اینترنت انجام می گیرد. مدل C۲C شبیه بهنیازمندی های طبقه بندی شده یك روزنامه و یا شبیه به یك دكه در بازار دستدوم یا سمساری است. ایده اصلی این مدل این است كه مصرف كنندگان با یكدیگربدون واسطه به خرید و فروش بپردازند. EBAY ، غول حراجی ONLINE بزرگ تریننمونه اولیه مدل C۲C می باشد. EBAY خود چیزی نمی فروشد و به عنوان واسطیبین خریداران و فروشندگان به ارایه محصولاتی در حراجی ONLINE عمل می كند.به عنوان مثال، EBAY اجازه می دهد كه فروشنده قیمت اولیه خود را در حراجیقرار دهد و سپس شركت كنندگان در حراج قبل از اتمام مدت باید روی كالای بهحراج گذاشته شده اظهار نظر كنند. سایت های اینترنتی دیگر مانند AUTOBYTELو CARSMART نمونه هایی از مدل C۲C می باشند. به دلیل ناچیز بودن هزینهتبلیغات در اینترنت، استفاده از مدل C۲C برای فروش كالاها مورد توجه قرارگرفته است. دزدیده شدن اطلاعات شخصی توسط هكرها حساسیت های زیادی را ایجادكرد، اما معاملات الكترونیكی به نقطه صفرنرسید و مردم هنوز هم از فروشگاههای ONLINE استفاده می كنند. تجارت C۲B (CONSUMER TO BUSINESS ) مصرفكننده با فروشنده: در حالیكه بازار مصرف ONLINE روز به روز در حال گسترشاست، بسیاری از خریداران دریافته اند كه شیوه انتخاب محصول بسیار گستردهاست و ممكن است كه آنان را غوطه ور سازد،چون وقتی كه مصرف كنندگان، سایتهایی را در ارتباط با فروش محصول مورد نظر خود می یابند، یافتن خود محصولدر آن سایت و به دست آوردن قیمت محصول اغلب كاری دشوار است. بنابراین،برای راحت تر كردن امر خرید، نیاز به روش های جدید خرید و فروش اینترنتیONLINE است كه در آن آژانس های ONLINE مانند واسطه هایی بین مصرف كننده هاو فروشنده ها تلاش می كنند تا خریداران را به بهترین وجهی در خریدشان كمككنند. اساس كار آنها هم مبتنی بر مدل C۲B می باشد. برای اینكه مدل اینآژانس های فروش به سود دهی منتهی شود، بایستی ازیك استراتژی فروش استفادهكنند مانند PRICELINE كه خود را با این استراتژی تطبیق داده است. تجارتP۲P (PEER TO PEER ) نقطه به نقطه: مدل تجارت الكترونیكی P۲P برای تسویهحساب كردن شركت كنندگان در حراج بافروشنده است كه مشهورترین آنها سرویسیاست به نام PAYPAL . تجارت P۲P در چهارچوبی كار می كند كه افراد بتوانندمستقیما با هم پول رد و بدل كنند و در حالیكه سهم اصلی داد و ستد پولی رانقل وانتقالات رو در رو بعهده دارد، فن آوری تلفن های همراه تعداد افرادبیشتری را در دادوستد غیرحضوری سهیم می كند. قبل از PAYPAL بسیاری ازتاجران ONLINE در قد و قواره های متفاوت، پرداخت مشتری ها را از طریق حسابكارت های اعتباری تجارت دریافت می كردند. با استفاده از سخت افزار MONDEXكه زیرمجموعه MASTERCARD می باشد، كاربران قادرند تا نقل و انتقالاتالكترونیكی پولی خود را انجام دهند و پول خود را از یك كارت اعتباری، بهكارت اعتباری دیگر منتقل نمایند. نحوه استفاده از تلفن همراه بدین صورتاست كه به جای فن آوری GSM كه استاندارد معمول ارتباطی تلفن همراه دربسیاری از كشورها، به ویژه در اروپاست،فن آوری دیگری تحت عنوان پروتكلبكارگیری نرم افزار كاربردی از طریق تجهیزات بی سیم WIRELESS APPLICATION)( PROTOCOL كه به اختصار WAP نامیده می شود، جایگزین می گردد. در این شیوهجدید، هر تلفن همراه از طریق مركز تلفن بایك كامپیوتر سرویسگر مرتبط میشود و می تواند نرم افزار مورد نیاز كاربر خود را بر روی كامپیوتر مذكورفعال نماید. بدین ترتیب،استفاده كننده می تواند اطلاعات خود را از طریقكامپیوتر سرویسگر كه خود از طریق اینترنت و یا شبكه های ارزش افزوده ( VAN) به مراكز تجاری و خدماتی متصل است، ارسال و یا دریافت نماید. تجارت B۲A(BUSINESS TO ADMINISTRATION ) فروشنده با اداره: این نوع تجارتالكترونیكی، شامل تمامی مبادلات تجاری -مالی بین شركت ها و سازمان هایدولتی است. تامین نیازهای دولت توسط شركت ها و پرداخت عوارض مالیات ها ازجمله مواردی است كه می توان در این گروه گنجاند. تجارت B۲A در حال حاضردوران كودكی خود را طی می كند، ولی در آینده ای نزدیك، زمانی كه دولت هابه ارتقای سطح ارتباطات خود تمایل و توجه نشان دهند، به سرعت رشد خواهدكرد. تجارت C۲A (CONSUMER TO ADMINISTRATION ) مصرف كننده با اداره: مدلتجارت الكترونیكی C۲A هنوز پدیدار نشده است،ولی به دنبال رشد انواع B۲C وB۲A ، دولت ها احتمالا مبادلات الكترونیكی را به حیطه هایی همچون جمع آوریكمك های مردمی،پرداخت مالیات بر درآمد و هرگونه امور تجاری دیگری كه بیندولت و مردم انجام می شود، گسترش خواهند داد. با تجربه و آزمایش تمام مدلهای تجاری ONLINE كه تاكنون بیان شد، مشخص است كه با وجودی كه تجارتالكترونیك پدیده ای تقریبا جدید و نوپا اما بسیار فعال است، اما دانشمندانصنعتی معتقدند كه یافتن منابع درآمد ONLINE مطمئن، با سعی وخطا آزمایش میشود. مدل های B۲C و B۲B بیشترین توجه را امروزه به خود جلب كرده اند، ولیمدل های دیگر هنوز درحال تعدیل استراتژی هایشان هستند و روش هایشان راگسترش می دهند. به هر حال، عاقلانه است كه ما راجع به پنج سال ابتدایكارتجارت الكترونیك مانند پنج سال ابتدای زندگی یك كودك بیندیشیم.
تجارت الكترونیك در ایران
ایران مانند دیگر كشورها، دارای شركت های بسیاری است كه برای توسعه بازارخود به اینترنت وابسته اند.هدف بیشتر این شركت ها از پایگاه هایی كه دراینترنت ایجاد می كنند، همانا توسعه صادرات است.متاسفانه فروش در شبكهاینترنت مخارج زیادی دارد و برای بسیاری مقرون به صرفه نمی باشد.شركت هایبزرگ دنیا باسرمایه های كلان و پرسنل كافی، پایگاه های تخصصی را برایمواردی چون صادرات و فروش تجاری ایجاد كرده اند. شركت های متعددی نیز درایران دست به ایجاد چنین امكاناتی زده اند، اما از آنجایی كه هنوز هیچمتولی و مركزیتی برای این پدیده وجود ندارد،این سازمان ها به صورت جزیرهای و خود محور اقداماتی را انجام می دهند كه هنوز پروسه كامل تجارت را دربر نگرفته و به صورت مقطعی انجام می شود. هیچ آمار دقیقی هم از كاربراناینترنت و استفاده كنندگان از كامپیوتر شخصی در دست نیست و هنوز به صورتیك طرح ملی به آن نگاه نشده است. بنابراین، در مرحله كودكی و نوپایی است ونیاز به مراقبت و حمایت زیادی از طرف دولت دارد. دولت باید با ارایه یكطرح ملی، فرهنگ خرید جامعه امروزی ایران را تغییر دهد. باید توجه داشت كهسرمایه گذاری مالی و زمانی بر روی زمینه ای كه در آینده حرف اول را خواهدزد، مطمئنا باعث پویایی اقتصاد كشور خواهد شد. خوشبختانه، كشور ماازپشتوانه خوبی از نظر نیروی جوان برخوردار است و در نتیجه، وظیفه ارگانهای دولتی و غیردولتی، وارد كردن این تكنولوژی به كشور و تشكیل دادن گروههای كاری، برای كار سازمان یافته بر روی این تكنولوژی جدید است.
نتیجه گیری
انقلاب تجارت الكترونیك در حال اثرگذاری بر روی روش هاست. تجارت الكترونیكبه تمام فروشندگان این فرصت را می دهدكه در بازار جهانی و با عرضه كالاهایخود به بیش از ۳۲ میلیون خریدار با كمترین هزینه رقابت كنند. اینترنت بهسرعت در حال رشد است و تاجران كوچك امروز این فرصت را در اختیار دارند كههمگام با آن رشد كرده و به غول های تجاری فردا مبدل شوند. هر تغییر و تحولدر جامعه، نیازمند تحول و دگرگونی در ساختار و قوانین و آداب و سنن است تابستری مناسب برای پذیرش این تغییر فراهم شود. تجارت الكترونیك نیز تحولیاست در عرصه تجارت و اطلاعات كه به موجب آن، شیوه خرید و فروش وانتقالاطلاعات و كالاها توسط موسسات دگرگون شده است. برای گسترش و پذیرش تجارتالكترونیك لازم است كه پیش نیازهای رشد این تكنولوژی مهیا شود، ازجمله اینپیش نیازها، می توان به زیرساختار مخابراتی، مسایل قانونی و ایمنی پیامرسانی و نیز مبادله الكترونیكی داده ها اشاره كرد.