اصولا بیمه حمل و نقل‌كالا پوششی‌است كه بیمه‌گر درمقابل دریافت
حق‌بیمه متناسب با پوشش بیمه‌ای ازبیمه‌گذار، تعهد می‌كند كه چنانچه
كالای مورد بیمه در جریان حمل و جابجایی ازمبدأ به مقصد مندرج در
بیمه‌نامه و به علت وقوع یكی از خطرات مندرج در بیمه‌نامه تلف و
یا دچار خسارت شد و یا بیمه‌گذار براساس قوانین و مقررات بین‌المللی
متحمل پرداخت هزینه‌هایی‌گردید، زیان وارد به‌كالا را جبران كرده و
هزینه‌ها را هم بپردازد. البته‌علاوه بر پوشش های گفته‌شده، دربعضی از
موارد زیان وخسارات وارد به اشخاص ثالث هم تحت پوشش این
بیمه‌نامه‌ها قرار می‌گیرد.
حمل و نقل و جابجایی كالا ممكن است توسط وسایل حمل و نقل مختلف
مانند كشتی، هواپیما، كامیون و قطار انجام پذیرد. به همین دلیل در
این سرفصل بیمه حمل و نقل كالا را به سه بخش عمده و اساسی به
شرح زیر تقسیم‌می‌كنیم :
۱) بیمه حمل و نقل دریائی
۲) بیمه حمل و نقل زمینی
۳) بیمه حمل و نقل هوایی
در بسیاری از مواقع اجازه استفاده از وسایل مختلف حمل كالا در
بیمه‌نامه داده می‌شود و در نتیجه كالا با كشتی،كامیون و قطار و
احتمالا با هواپیما حمل می‌شود و به همین دلیل این گونه
بیمه‌نامه‌ها مورد تقاضای متصدیان حمل ونقل است كه، آزادی عمل
بیشتری را در اختیار آنها قرار میدهد. بنابراین چنانچه كالا تمام
مسیر حمل را با یك‌وسیله نقلیه طی كند، بارنامه مربوط به آن وسیله
حمل صادر می‌شود و در نتیجه بیمه‌نامه هم بر همان اساس صادرمی‌گردد.
۱) بیمه باربری دریایی
قرارداد بیمه باربری دریایی، قراردادی است كه براساس آن بیمه‌گر
تعهد می‌كند كه خسارات وارد به كالای موردبیمه را كه در جریان حمل
بر اثر حوادث دریا حادث شده باشد باتوجه به شرایط و استثنائات
بیمه‌نامه جبران كند. بایدبه این واقعیت توجه كرد كه تعهد بیمه‌گر
در جبران خسارت واردصرفاً مربوط به مواردی است كه تلف كالا و
یاخسارت ناشی از خطرات دریا و یا حوادث وسیله نقلیه باشد. در ایران
شركتهای بیمه به طور معمول، بیمه‌نامه‌های‌باربری دریایی خود را
براساس شرایط بیمه‌نامه‌های انستیتوی بیمه‌گران لندن صادرمی‌كنند،
یعنی‌این كه صنعت‌بیمه كشور پذیرای اصول و مقررات یكنواخت
بازارهای بیمه جهانی شده‌است تا داد و ستد اتكایی هم دراین
زمینه‌تسهیل شده‌باشد.
نگاهی به حجم واردات و صادرات كالا چه قبل و چه بعد از انقلاب
گویای فعالیتهای اقتصادی كشور است واهمیت استراتژیك بیمه‌نامه حمل
و نقل دریایی، زمینی و هوایی را نشان میدهد.كالای خریداری شده
بدون در نظر گرفتن نحوه خرید آن به وسیله خریدار و یا فروشنده
بیمه می‌شود. در بیمه‌نامه‌باربری دریایی، بیمه‌گر تعهدات خود را در
قبال بیمه‌گذار به‌روشنی در بیمه‌نامه تصریح و استثنائات را
مشخص‌می‌كند. به منظور ارائه یك تقسیم‌بندی مفید و ساده،
بیمه‌نامه‌های باربری را برحسب نوع بیمه‌نامه و نوع كالای موردحمل
می‌توان به چهار گروه اصلی و اساسی تقسیم كرد كه به اختصار به
شرح آنها می‌پردازیم. قبل از ورود به بحث‌درباره انواع
بیمه‌نامه‌های باربری، لازم است این مسئله توضیح داده شود كه
بیمه بدنه كشتی، خسارت‌همگانی، هزینه‌های نجات،عدم تحویل كالا و خطر
جنگ در طبقه‌بندی بیمه‌های دریایی قرارمی‌گیرند.
● بیمه‌نامه از بین رفتن تمامی كالا
براساس شرایط این بیمه‌نامه، بیمه‌گر زمانی اقدام به جبران خسارت
بیمه‌گذار می‌كند كه تمامی كالا و محموله درجریان حمل و به علت
یكی از خطرات دریا، از بین رفته و یا از حیز انتفاع افتاده باشد و
به‌همین‌دلیل اگر بخش عمده‌كالا از بین رفته و صرفاً اندكی ازآن
باقی‌بماند، بیمه‌گرتعهدی درجبران خسارت‌كالا نخواهدداشت .این نوع
پوشش بیمه‌ای دارای كاربرد زیادی نیست و فقط برای بیمه‌كردن
كالاهای مخصوصی ازقبیل سیمان، نفت‌و غلات مورداستفاده قرار می‌گرفت
و به نام بیمه تشریفاتی و در برهه‌ای از زمان به نام بیمه گمركی
شهرت داشت،زیرا براساس مصوبات هیئت وزیران، كالای صادراتی
می‌بایست تحت پوشش بیمه‌ای قرارگیرد و چون عرف بر این‌است كه
خریدار پوشش بیمه‌ای مورد نیاز خود را كه متناسب با كالاست نزد
بیمه‌گر كشور خود تهیه كند این نوع‌پوشش بیمه‌ای صرفاً به‌صورت
تشریفاتی و جهت ترخیص كالا برای عملیات صادرات مورد استفاده قرار
می‌گرفت.
▪ بیمه‌نامه اف.پی.ا.(۱۴)F.P.A
قبل از بحث درباره شرایط سه گانه بیمه‌های حمل و نقل كه به بحث
درباره آنها خواهیم پرداخت، باید به این نكته‌بسیار مهم اشاره
كنیم كه در صورت استفاده بیمه‌گذار از هریك از شرایط سه گانه،
پوشش بیمه‌ای محدود به خطرهای‌مذكور در ایمه‌نامه‌ها نخواهد بود، بلكه
بیمه‌گر و بیمه‌گذار با توافق قبلی و یا درج در شرایط خصوصی
بیمه‌نامه،قادرند كه تعهدات خود را تعدیل (كاهش، یا اضافه) كنند.
مثلا در بیمه‌نامه‌های دبلیو.ا. (W.A)(۱۵) می‌توان خسارات‌ناشی از
شكست، ریزش، چنگگ، نشت را هم اضافه كرد و یا با پرداخت حق بیمه
اضافی فرانشیز خسارت جزئی را ازبیمه‌نامه حذف كرد.اصطلاح اف.پی.ا.
حروف اختصاری عبارت، Free From particular Average است به این معنا
ومفهوم كه بیمه‌گر خسارات در تعهد خود را بدون پرداخت خسارت خصوصی
و یا خاص می‌پردازد. دراین نوع پوشش بیمه‌ای، تعهدات بیمه‌گر از
زمان خروج كالا از انبار و یا اسكله محل بارگیری كالا كه
دربیمه‌نامه به آن اشاره شده است آغاز می‌شود و تا زمان تخلیه
كالا در بندر مقصد و یا انبار بیمه‌گذار ادامه‌خواهد داشت. در این پوشش
بیمه‌ای، بیمه‌گر متعهد پرداخت خسارات خصوصی (خسارت جزء)نیست
مگراین كه این گونه خسارات ناشی از حادثه وسیله نقلیه، یعنی
آتش گرفتن، غرق‌شدن، تصادم ویا به گل نشستن شناور باشد.
خساراتی كه در بیمه‌نامه اف.پی.ا. مورد تعهد بیمه‌گر است.
در این پوشش بیمه‌ای، بیمه‌گر متعهد پرداخت خساراتی به شرح زیر
است.از بین رفتن كلی كالای مورد بیمه (واقعی و فرضی) به طوری
كه بیمه‌گذار از دریافت كالای خودمحروم بماند، كه این خسارت
می‌تواند ناشی از حادثه وسیله نقلیه و یا شناور باشد.از بین رفتن و
تلف بخش معینی از كالا، در صورتی كه مورد بیمه از چندین قسمت
مختلف تركیب‌شده باشد و تمامی یك بخش و یا قسمتی از آن از بین
برود، بدون درنظر گرفتن این كه برای آن قسمت‌خسارت دیده سرمایه
بیمه‌ای معین منظور شده و یا نشده باشد.
از بین رفتن یك صندوق، پالت و یا نگله در طول زمان بارگیری،
تخلیه و یا انتقال محموله ازشناوری به شناور(۱۶) دیگر.پرداخت
خسارات مستقیم ایجاد شده ناشی از زیان همگانی (تفدیه
زیان‌همگانی(پرداخت تعهدات ایجاد شده ناشی از زیان همگانی.كلیه
هزینه‌های مربوط به نجات كالا هزینه‌های خاص، چنانچه پرداخت این
هزینه‌ها به موجب بیمه‌نامه قابل پرداخت بوده و در تعهدبیمه‌گر
باشد.پرداخت هزینه‌هایی كه برای جلوگیری از خسارت و یا توسعه
خسارت انجام می‌شود.
كلیه خسارات ناشی از زیان اختصاصی به علت غرق، آتش‌سوزی،
به‌گل‌نشستن، انفجار، تصادم‌شناور با اسكله، صخره، قطعات شناور یخ و
یا تخلیه اضطراری كالا كه در نتیجه یكی از خطرات مذكوردر این بند و
در بندر پناه(۱۷) (بندر بین راه) انجام شده باشد.
▪ خسارات خارج از تعهد بیمه‌گر در بیمه‌نامه; شرایط اف.پی.ا.
دربیمه‌نامه اف.پی.ا. خسارات‌زیر خارج‌از تعهد بیمه‌گراست و استثنأ
شده‌است.خسارات جزئی (زیان اختصاصی) به جز مواردی كه در بالا ذكر
شد. كسر و یا عدم تحویل بخشی از یك پالت، صندوق، بسته یا نگله.
خسارات ناشی از تأخیر در تحویل كالای مورد بیمه، هرچند تأخیر به
علت یكی از خطرات موردتعهد بیمه‌گر صورت گرفته باشد. عیب ذاتی
كالای موردبیمه، مانند كسر وزن درحد متعارف كه ارتباط با حادثه
ندارد.خسارات عادی و متعارف ناشی از ریزش عادی، نشت و سرخالی شدن
مایعات.
خسارات ناشی از عمل جانوران موذی از قبیل موش، حشرات و مانند آن
خسارات ناشی از آب شیرین خساراتی كه‌كالا.خساراتی كه مستقیماً
براثر جنگ، اعتصاب، شورش و اغتشاشات داخلی به‌وجود آمده باشد.
▪ بیمه‌نامه‌های باربری با شرایط دبلیو.ا .(W.A. )
در بیمه‌نامه‌هایی كه با شرایط دبلیو.ا. صادر می‌شود، بیمه‌گر علاوه بر
پرداخت خسارات عمومی،تعهد پرداخت خسارات جزئی (خسارتهای خصوصی) را
هم دارد. باید به این نكته اشاره شود كه‌پرداخت خسارت در این نوع
پوشش بیمه‌ای منوط به این امر است كه میزان و مبلغ خسارت بیشتر
ازدرصد فرانشیز ذكر شده در بیمه‌نامه باشد. در این نوع پوشش
بیمه‌ای، معمولا خسارات شكست وریزش بیمه نیست مگر این كه
بیمه‌گذار، با پرداخت حق بیمه اضافی این خطرات را بیمه كند.
برای‌توضیح اضافه می‌شود كه خسارت جزئی به آن دسته از خساراتی
اطلاق می‌گردد كه می‌تواند باعث ازبین رفتن یك پالت، نگله یا
بسته‌ای از كل محموله و یا بخشی از یك پالت بسته و یا نگله باشد.
خساراتی كه در بیمه‌نامه دبلیو.ا.(W.A.) مورد تعهد بیمه‌گر است. در
این نوع پوشش بیمه‌ای، بیمه‌گر مسئول و متعهد جبران خسارتهای زیر
است.
از بین رفتن كامل مورد بیمه به علت حوادث مشمول بیمه (واقعی وفرضی)
از بین رفتن یك پالت، صندوق، بسته و یا نگله كه جزئی از یك
محموله است و خسارت در اثنای‌بارگیری، تخلیه و یا ترانشیپمنت واقع
شده‌باشد.از بین رفتن بخشی از یك محموله در زمانی كه كالا به
قسمتهای متفاوت تقسیم شده و كار حمل ونقل آن در دفعات مكرر انجام
می‌شود.سهم هزینه‌ها و تعهدات ایجاد شده ناشی از خسارت همگانی.
خسارات‌مستقیم وارد به‌كالای موردبیمه كه ناشی‌از بروزحادثه همگانی باشد.
▪ هزینه‌های نجات كالا
هزینه‌های خاص از قبیل هزینه‌های تخلیه، بارگیری، انبارداری و حمل
مجدد كالای مورد بیمه ازبندر پناه به مقصد مندرج در بیمه‌نامه و
هزینه‌هایی كه برای جلوگیری از خسارت و یا جلوگیری از توسعه‌خسارت
صرف(۱۸) می‌شود.
زیان اختصاصی پس از كسر فرانشیز توافق شده در بیمه‌نامه مشروط بر
این كه درحد فرانشیز مقرردر بیمه‌نامه باشد. در صورتی كه شناوری كه
كالا را حمل می‌كند غرق شده، به گل نشسته و یا دچارحریق شود و یا
خسارت وارد بر اثر آتش‌سوزی، انفجار، تصادم، یا برخورد كشتی با وسیله
نقلیه دیگری‌و یا هر شیئی ثابت و یا متحركی مانند كوههای شناور یخی
باشد و یا كشتی در بندر پناه خاتمه سفر رااعلام و كالا را تخلیه كند،
بیمه‌گر خسارت وارد را بدون كسر فرانشیز پرداخت خواهد كرد.
خسارات خارج از تعهد بیمه‌گر در بیمه‌نامه با شرایط دبلیو.ا.در
بیمه‌نامه باربری دبلیو.ا. خسارات زیر جزء تعهدات بیمه‌گر نخواهد بود.
▪ خسارات ناشی از تقصیر، اقدامات عمدی و اعمال خلاف بیمه‌گذار
ـ عدم تحویل و یا كسری كالای مورد بیمه
ـ خسارات ناشی از تأخیر در حمل و عدم تحویل كالای مورد بیمه ولو
این كه به علت یكی ازحوادث و خطرات مشمول و مورد تعهد بیمه‌گر
پدید آمده باشد.
ـ خسارات ناشی از عیب ذاتی و یا كیفیت خاص مورد بیمه.
ـ خسارات متعارف و معمول ناشی از ریزش، نشت، سرخالی شدن مایعات و یا تبخیر و مانند آن.
ـ خسارات ناشی از عمل جانوران موذی از قبیل موش و یا حشرات.
ـ خسارات ناشی از آب شیرین.
ـ خساراتی كه مستقیماً دراثر جنگ، شورش، اعتصاب و اغتشاشات داخلی پدید آمده باشد.
خساراتی كه به علت صفافی نامناسب كالا در انبار كشتی پدید آید و یا
خسارات ناشی از دزدی،دله دزدی و شكست.▪ خساراتی كه دربیمه نامه تمام
خطر تحت پوشش بیمه گراست All Risk
اصولا پوششهای جامع و كامل در كلیه رشته‌های بیمه‌ای مورد تقاضای
بیمه‌گذاران هر بازار بیمه‌است، زیرا اعتبار دهندگان و یا صاحبان كالا
برای حفظ منافع و سرمایه‌های خود نیاز به تأمین وپوششهای بیمه‌ای
كامل دارند و به این لحاظ این گونه بیمه‌نامه امروزه جای مناسب
خود را در بازار ایران‌و سایر كشورهای جهان باز كرده است. قبل از
یكنواخت كردن شرایط بیمه‌نامه‌های تمام خطر بیمه‌گران‌بازارهای
مختلف و حتی در یك بازار، این پوشش را با متون متفاوت در اختیار
بیمه‌گذاران خود قرارمی‌دادند، اما بعلت بروز مشكلات بسیار و اختلافات
زیاد بین بیمه‌گران و بیمه‌گذاران در تعبیر و تفسیرشرایط ارائه شده،
ایجاد هماهنگی و یكنواختی در تدوین شرایط این بیمه‌نامه‌ها ضروری به
نظرمی‌رسید و به همین جهت انستیتوی بیمه‌گران لندن شرایط این
بیمه‌نامه‌ها را به صورت یكنواخت‌تدوین كرد و اینك مورد استفاده
كلیه بازارهای جهان از جمله ایران است.در بیمه‌نامه‌های تمام خطر،
بیمه‌گر خسارات وارد به كالا را از زمان خروج آن از انبار فروشنده
یا ازبندر مذكور در بیمه‌نامه تا زمان تخلیه كالا در بندر مقصد و یا
تحویل آن به بیمه‌گذار جبران خواهد كرد.خسارات جزئی پرداختی در
این پوشش بیمه‌ای بدون كسر فرانشیز تسویه خواهد شد.
در بیمه‌نامه‌های تمام خطر، بیمه‌گر خسارات وارد به كالا را از زمان
خروج آن از انبار فروشنده یا ازبندر مذكور در بیمه‌نامه تا زمان
تخلیه كالا در بندر مقصد و یا تحویل آن به بیمه‌گذار جبران خواهد
كرد.خسارات جزئی پرداختی در این پوشش بیمه‌ای بدون كسر فرانشیز
تسویه خواهد شد.
▪ خساراتی كه در بیمه‌نامه تمام خطر مورد تعهد بیمه‌گر است
ـ از بین رفتن كامل مورد بیمه به علت حوادث مشمول بیمه (واقعی و فرضی)
ـ از بین رفتن بخشی از یك محموله چنانچه كالا به بخشها و یا
قسمتهای مختلف تقسیم شده و حمل‌آن به دفعات از طرف بیمه‌گر مجاز
شناخته شده باشد.
ـ خسارت ناشی از بارگیری، تخلیه و جابجایی از شناوری به شناور دیگر
چنانچه منجر به از بین رفتن‌هر پالت، نگله و یا صندوق گردد.
▪ خسارات مستقیم (تفدیه) ناشی از زیان همگانی
ـ سهم هزینه‌ها و تعهدات ایجاد شده ناشی از خسارت همگانی هزینه‌های نجات كالا.
ـ هزینه‌های خاص، از قبیل هزینه‌های بارگیری، تخلیه، انبارداری و حمل مجدد كالای مورد بیمه ازبندر پناه به مقصد.
ـ پرداخت خسارات جزء( زیان اختصاصی) بدون كسر فرانشیز.
ـ پرداخت خسارات خطرات اضافی دیگر از قبیل، دزدی، دله دزدی و عدم
تحویل،آب‌شیرین،اكسیداسیون، نشت، زنگ‌زدگی، ریزش و سرخالی شدن
مایعات، له‌شدن، شكست، خم‌شدن، خراش‌برداشتن، لك‌شدن‌وخسارات
ناشی‌از رطوبت، حرارت‌ومجاورت با كالای دیگر (بو گرفتن و آلوده شدن)
▪ خسارات خارج از تعهد بیمه‌نامه با شرایط تمام خطر
ـ در بیمه‌نامه باربری با شرایط تمام خطر، خسارات زیر شامل تعهدات بیمه‌گر نخواهد بود.
ـ خسارات ناشی از سوءنیت و اقدامات عمدی بیمه‌گذار و یا نمایندگان او.
ـ خسارات ناشی از تأخیر در حمل و عدم تحویل كالای مورد بیمه ولو
این كه به علت یكی ازحوادث و خطرات مشمول و مورد تعهد بیمه‌گر
پدید آمده باشد.
ـ خسارات ناشی از عیب ذاتی و یا كیفیت خاص مورد بیمه.
ـ خسارات ناشی از عمل جانوران موذی از قبیل موش و حشرات.
ـ خسارات عادی از قبیل، تبخیر یا كسری مایعات كه به علت حادثه پدید نیامده باشد.
ـ خسارات ناشی از جنگ، شورش، آشوب و بلوا.
● نرخ بیمه‌نامه‌های باربری در شرایط سه گانه
شورای عالی بیمه براساس آیین‌نامه شماره ۸ مصوب ۱۳۵۲/۶/۳۰ نرخ بیمه‌نامه‌های باربری را به‌شرح زیر تعیین كرده است.
نرخ بیمه‌نامه با شرایط اف.پی.ا. به انضمام خطر عدم تحویل ۳/۵ در
هزار و بدون عدم تحویل ۳در هزار تصویب شده كه این نوع نرخ‌گذاری
براساس پوشش بیمه‌ای است و توجهی به نوع كم خطر و یاپرخطر بودن
كالا ندارد. در سال ۱۳۵۸ نرخهای فوق ۱۵% كاهش یافت.
نرخ بیمه‌نامه دبلیو.ا. به انضمام خطرهای عدم تحویل، دزدی،
قلاب‌زدگی، آبدیدگی،روغن‌زدگی، شكست و ریزش برحسب نوع كالا به
تفكیك معین و مشخص شده است كه حداقل نرخ‌برای كالای كم خطر و
حداكثر برای كالای پرخطر در نظر گرفته شده است.
نرخ بیمه‌نامه تمام خطر همان نرخهای مصوب برای هر نوع كالا در پوشش دبلیو.ا. به اضافه ۲۰%است.
● اعتبار پوشش بیمه‌ای
لازم به توضیح است كه اعتبار بیمه‌نامه‌های باربری در هر سه نوع
پیش گفته براساس شرایطبیمه‌نامه‌های اف.پی.آ.،دبلیو.ا. و تمام خطر
انستیتوی بیمه‌گران لندن از زمان بارگیری كالای مورد بیمه‌در وسیله
حمل شروع و در تمام مدت حمل عادی و تا هنگام تخلیه آن در انبار
بیمه‌گذار واقع در مقصدمندرج در بیمه‌نامه و یا تحویل كالا به
بیمه‌گذار و یا انقضای مدت ۶۰ روز از تخلیه كالا در بندر مقصدادامه
خواهد داشت. اما مدت زمان اعتبار این بیمه‌نامه‌ها پس از تخلیه كالا
از كشتیهای اقیانوس‌پیمابراساس عرف و مقررات متداول در ایران ۴۵ روز
است كه براساس درخواست بیمه‌گذار و با صدورالحاقیه تمدید می‌شود.
● پوشش خطر جنگ
در تمامی قوانین و مقررات بیمه‌ای كشورها به صراحت بیان شده است
كه جبران خسارات ناشی ازجنگ خارج از شمول تعهدات بیمه‌گر است،
مگر این كه بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار، برخلاف آن توافقی به‌عمل
آمده باشد. استثنای خطر جنگ و عدم تعهد بیمه‌گر در جبران خسارات
وارد دارای سوابق طولانی‌است. در زمان جنگ بین‌الملل اول، خسارات
وارد به شناورها و محمولات آنها كه به علت جنگ و یاناوگانهای
متخاصم و یا مین‌گذاری دریاها ایجاد شده بود باعث شد كه بیمه‌گران
خسارات زیادی رامتحمل شوند و در نتیجه دولتهای اروپا ناگزیر در امر
بیمه باربری زمان جنگ مداخله كردند و ضمن‌حمایت از ناوگانهای
تجاری به وسیله ناوگان جنگی، عهده‌دار ارائه پوشش جنگ هم شدند.
به این ترتیب چنانچه در هریك از انواع بیمه، نامی از خطر جنگ
برده نشود و در زمینه جبران‌خسارات وارده توافقی بین دو طرف
قرارداد (بیمه‌گر و بیمه‌گذار) صورت نپذیرفته باشد، خساراتی كه‌منشاء و
عامل آن جنگ و یا شورش و آشوب و بلوا باشد در تعهد بیمه‌گر نخواهد
بود.
▪ خطرات تحت پوشش شرایط جنگ
ـ مهمترین خطراتی كه بیمه‌گر در رابطه با خطر جنگ پوشش میدهد به
طور خلاصه عبارت است از - بازداشت محموله، معطل كردن و یا تصرف
كالا و كلیه زیانهای دیگری كه ناشی از این گونه عملیات‌باشد
ـ هرگونه خسارتی كه از عملیات جنگ و یا شبه جنگی پدید آمده باشد.
ـ خسارات ناشی از جنگهای داخلی، انقلاب، شورشها و دزدی دریایی.
ـ جنگ، جنگ داخلی، انقلاب، شورش، قیام یا زدوخوردهای ناشی از آنها
یا هرنوع عمل‌خصمانه‌ای كه به‌وسیله یا علیه یك قدرت متحارب دیگر
صورت پذیرد
ـ خسارات ناشی از مین‌ها، اژدرها، بمبها و یا سایر سلاحهای جنگی متروكه
ـ زیان همگانی و هزینه‌های نجات مربوط به پیشگیری از خسارت یا
برای جلوگیری از خسارت‌خطرهای مورد بیمه فوق كه براساس قوانین
حمل و یا عرف و قوانین حاكم تعدیل و تعیین شده باشد.▪ استثنائات
ـ بیمه‌گر زمان ارائه پوشش جنگ متعهد جبران خسارات زیر نیست
ـ از بین رفتن، تلف و خسارت و یا هزینه‌های ناشی از عمل نادرست و یا عمدی بیمه‌گذار
نشت عادی، كم شدن وزن و یا فرسودگی عادی مورد بیمه.
ـ خسارات وارد قبل از بارگیری كالا در كشتی اقیانوس‌پیما و یا شناور
خساراتی كه بعد از گذشت ۱۵ روز از نیمه شب روز ورود كشتی
اقیانوس‌پیما به بندر بین راه و یابندر ترانزیت ایجاد شده باشد.
ـ از بین رفتن، آسیب‌دیدگی یا هزینه ناشی از عیب ذاتی كالا خسارات
ناشی از تلف و یا آسیب‌دیدگی كالا یا هزینه‌های ناشی از اعسار یا
قصور در انجام‌تعهدات مالی مالكین كشتی، اجاره كنندگان، متصدیان و
یا مدیران.
ـ هزینه‌های نجات كالای مورد بیمه كه غرق شده و براساس قوانین
خسارت همگانی باید پرداخت‌شود و بیمه‌گر طبق قوانین یورك - آنتورپ
تعهدات خود را می‌پردازد، مشروط بر این كه این تعهدات‌مغایرتی با
شرایط بیمه‌نامه جنگی و قوانین حمل و نقل نداشته باشد.
ـ خسارات ناشی از اقدامات و یا عملیات افرادی كه برای كسب قدرت و یا براندازی حكومتی اقدام‌می‌كنند.
▪ نرخ پوشش جنگ
اصولا خطر جنگ در بیمه باربری كالا جزء استثنائاتی است كه چنانچه
شرط خلاف آن مورد موافقت‌بیمه‌گر قرار گرفته باشد، با دریافت حق
بیمه اضافی مربوط به جنگ آن را پوشش میدهد. نرخ پوشش‌جنگی، توسط
كمیته نرخ‌گذاری خطر جنگی لندن(۲۰) هم در مورد بدنه و هم در مورد
كالا تعیین و اعلام‌می‌شود كه نوسان این نرخ معمولا بستگی به شدت
درگیری در مناطق جنگی و تعداد هدفهایی دارد كه‌توسط نیروهای متخاصم
مورد اصابت قرار گرفته‌است .
▪ خسارت همگانی
خسارت یا زیان همگانی اختصاص به حمل و جابجایی كالا از طریق دریا
دارد. خسارت همگانی به‌آن دسته از خساراتی گفته می‌شود كه ناخدای
كشتی طبق اختیاراتی كه به او تفویض شده است به منظورنجات كالا و
كشتی و یا هردوی آنها قسمتی از كالا و یا ابزار و ادوات و متعلقات
كشتی را به دریا می‌ریزد.در این حالت خسارات وارد نه تنها برعهده
صاحبان كالایی كه كالایشان به دریا ریخته شده و یا مالك‌كشتی
است، بلكه خسارت بین كلیه افرادی كه به نحوی در آن سفر دریایی
ذینفع هستند تقسیم می‌شودو هریك باید به تناسب ارزش كالا و یا
كشتی، خود سهمی از خسارت را پرداخت نمایند.
تاریخچه پیدایش خسارت‌همگانی روشن نیست ولی همگان براین عقیده‌اند
كه دریانوردان‌اولیه‌بااین‌گونه خسارتها آشنایی داشته‌اند، زیرا
ازهمان‌ابتدا صاحبان كالا به این نتیجه رسیده بودند كه
برای‌پیشگیری از خطرات دریا، باید با هماهنگی كامل انجام وظیفه كنند
و لذا به همین منظور به ناخدایان‌كشتیهای تجاری اختیار داده شده‌بود
كه‌درزمان بروزخطر و حادثه اقدامات‌لازم را برای نجات كشتی وكالا
انجام دهند، ولو اینكه منجر به فدا كردن بخشی از محموله كشتی شود.
اولین بار این رسم در جزیره رودس به صورت قانون پذیرفته شد. این
قانون مقرر می‌داشت كه اگرناخدای كشتی برای سبك كردن آن كالایی
را به دریا بریزد آنچه برای حفظ كالای همه فدا شده باید ازطرف
كلیه صاحبان كالا جبران شود.
▪ مصادیق خسارت همگانی
می‌توان چنین نتیجه گرفت كه خسارات همگانی شامل پرداخت هزینه‌ها و فدا كردن كالا به شرح زیرخواهد بود:
ـ خساراتی كه به ماشین‌آلات و یا قطعات مكانیكی برای نجات عمومی و براثر فدا كردن به كشتی‌ایجاد شده باشد.
ـ سبك كردن كالای رو و زیر عرشه كشتی به منظور نجات كشتی و كالا.
ـ خسارات ناشی از كاربرد وسایل آتش‌نشانی از قبیل آب و پودر كف.
ـ تخلیه و بارگیری كالای مورد بیمه در بندر پناه و یا در مواقعی كه كشتی به گل نشسته است.
زینه‌هایی كه برای شناور ساختن كشتی به گل نشسته صرف شده است.
ـ هزینه‌هایی كه برای ورود كشتی به بندر پناه برای انجام تعمیرات مورد نیاز پرداخت می‌شود.
هزینه‌های تخلیه و بارگیری كالا در بندر پناه.
▪ هزینه‌های نجات
هزینه‌های نجات هزینه‌هایی است كه به منظور نجات كشتی و محمولات
آن از حادثه، در حالی كه‌خطر و عواقب ناشی از آن منافع موجود در
آن سفر دریایی را مورد تهدید قرار داده است به مصرف‌می‌رسد و معمولا
به حساب زیان همگانی منظور خواهد شد.
چنانچه مالكین كشتی و یا صاحبان كالا ازپرداخت هزینه‌های نجات
سرباز زنند نجات دهنده حق‌توقیف كشتی و كالا را دارد. در تعیین
هزینه‌های نجات، معمولا دادگاه و یا داوران منتخب با
درنظرگرفتن‌دشواری عملیات نجات و خطراتی كه نجات دهندگان را تهدید
می‌كرده میزان هزنیه نجات را تعیین‌می‌كنند. عوامل زیر از جمله
مسائلی است كه درتعیین هزینه‌نجات نقش‌عمده و اساسی دارد.
تعداد افرادی كه كارنجات را انجام داده‌اند. انرژی و مهارتهایی كه
در نجات كشتی و كالا مورد استفاده قرار گرفته است. ارزش دستگاهها و
تجهیزاتی كه برای نجات كشتی و كالای آن مورد استفاده قرار گرفته
و میزان‌خطری كه این دستگاهها در معرض آن قرار داشته است. ارزش
كالای نجات داده شده توسط گروه نجات (ارزش كالا، كشتی، سوخت،
كرایه ارزیابی خطری كه نجات دهندگان، كالا و كشتی را ازآن نجات
داده‌اند.
▪ عدم تحویل كالا
اصولا عدم تحویل به وضعیتی گفته می‌شود كه كالای مورد بیمه یا یك
قسمت از آن در جریان حمل‌و به دلیل نامعلومی مفقود شده باشد و
بیمه‌گذار از دریافت كالای خود محروم شود. به همین دلیل‌چنانچه عدم
تحویل كالا مشخص باشد مثلا كالا غرق شده و یا به سرقت رفته باشد،
این خسارت به‌عنوان عدم تحویل تلقی نمی‌شود و بیمه‌گذار می‌تواند
خسارت وارد را تحت عنوان خطری كه واقع شده‌و معین و مشخص هم هست
مطالبه كند
این نكته قابل ذكر است كه چنانچه كالای تحویل شده به بیمه‌گذار
از نقطه نظر تعداد بسته‌ها منطبق بابارنامه باشد، اما كم و كسری در
محتویات آن مشاهده شود این كسری كالا از مصادیق عدم تحویل كالا
به‌شمار نمی‌رود، بلكه اصولا بنام خسارت كسری نامیده می‌شود و اگر
بیمه‌گذار وجهی بابت عدم‌تحویل كالای خود از شركتهای كشتیرانی و یا
متصدیان حمل دریافت كرده باشد، بیمه‌گر محق است‌آنچه را بابت
خسارت عدم تحویل به بیمه‌گذار پرداخته، مسترد دارد. باید اضافه كرد
كه تعهد شركتهای‌كشتیرانی و متصدیان حمل، براساس شرایط مندرج در
بارنامه بسیار محدود و بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ دلاربرای هر بسته است.