از زمان‌های گذشته تا امروز، استفاده از زیورآلات به همراه گوهرهای قیمتی و نیمه قیمتی موردتوجه بوده است. علاوه بر گوهرهایی نظیر الماس، زمرد و یاقوت که کانی‌هایی هستند که از معادن استخراج می‌شوند، می‌توان به گوهر دیگری اشاره نمود که در اعماق اقیانوس‌ها رشد کرده و بدون نیاز به تراش و صیقل از زیبایی منحصربه‌فردی برخوردار است.
مروارید از عجایب طبیعت بوده و در فرهنگ‌های متفاوت از ارزش مالی و معنوی بسیاری بهره‌مند است. مروارید توسط جانور نرم تنی تولید می‌شود که ما آن را صدف می‌نامیم. در حقیقت هنگامی که جسم خارجی وارد صدف می‌شود، صدف به‌منظور دفع آن، موادی ترشح کرده که از جمع‌شدن این مواد مروارید تشکیل می‌شود.
امروزه مرواریدهای طبیعی به دلیل شکار بی رویه صدف بسیار کمیاب بوده و در نتیجه بسیار ارزشمند هستند. از این رو انسان به‌منظور حفظ ارزش و قدمت این گوهر زیبا اقدام به پرورش مروارید کرده است. امروزه بسیاری از مرواریدهای موجود در بازار های جهانی، مرواریدهای پرورشی بوده که در واقع انسان به نوعی در رشد آن دخالت داشته است و در نتیجه از قیمت پایینتری نسبت به نمونه طبیعی خود برخوردار است
امروزه حدود ۸ هزار گونه متفاوت صدف شناسایی شده که فقط ۲۰ گونه از آنها می‌توانند مروارید پرورش دهند. مروارید از مواد Nacre که توسط جانور نرم تن (صدف) ترشح می‌شود تشکیل شده است. مواد Nacre از Aragonite (کربنات کلسیم) و Conchiolin (مواد پروتئینی) تشکیل شده است.
انواع مختلف مروارید
مرواریدهای طبیعی: این مروارید ها بدون دخالت انسان به‌صورت طبیعی رشد کرده و به وجود می آیند که امروزه به دلیل آلودگی آب اقیانوس‌ها و صید بیش از حد صدف ها، کمیاب بوده و در نتیجه بسیار گرانبها هستند. این دسته از مروارید ها تقریباً به طور کامل از Nacre درست شده است.
مرواریدهای پرورشی: مرواریدهایی هستند که انسان به نحوی در رشد و پرورش آنها دخالت دارد و بر خلاف مرواریدهای طبیعی تنها از یک لایه خارجی Nacre درست شده اند و هسته مرکزی آن از جنس کفه سخت صدف می‌باشد. از آنجایی که این دسته از مروارید ها با کمک انسان درست شده اند تماماً از جنس Nacre نبوده و زمان بسیار کوتاه تری صرف تولید و پرورش آن ها توسط صدف شده است، در نتیجه از قیمت های بسیار کمتری نسبت به مرواریدهای طبیعی برخوردار هستند.
مرواریدهای پرورشی به دو گروه مهم تقسیم می شوند که عبارتند از:
▪ مرواریدهای پرورشی آب شور که در اقیانوس‌ها به وجود می آیند.
▪ مرواریدهای پرورشی آب شیرین که در رودخانه ها، سد ها و مرداب ها رشد می‌کنند.
مرواریدهای آب شور خود به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
▪ مرواریدهای پرورشی Akoya که اندازه ای به قطر ۲ تا ۱۱ میلیمتر را دارا هستند.
▪ مرواریدهای پرورشی تاهیتی که اندازه ای به قطر ۸ تا ۱۴ میلیمتر را دارا هستند.
▪ مرواریدهای پرورشی دریای جنوب که اندازه ای به قطر ۲ تا ۱۸ میلیمتر را دارا هستند.
مرواریدهای آب شیرین هم به سه دسته تقسیم می شوند:
▪ مرواریدهای پرورشی آب شیرین چین
▪ مرواریدهای پرورشی آب شیرین ژاپن
▪ مرواریدهای پرورشی آمریکا و کشورهای دیگر
مرواریدهای پرورشی آب شیرین می‌توانند اندازه ای به قطر ۴ تا ۱۱ میلیمتر را دارا باشند.
عوامل تأثیر گذار در کیفیت و قیمت مروارید ها
مروارید ها چه از نوع طبیعی و چه از نوع پرورشی می‌توانند، همانند سنگ های رنگی به رنگ ها و کیفیت های مختلفی در بازار های جهانی یافت شوند که تأثیر بسزایی در قیمت آن ها دارد. ۷ فاکتور بر بهای مروارید ها تأثیر گذارند که عبارتند از:
۱) اندازه: مرواریدهای بزرگتر نسبت به مرواریدهای کوچکتر از قیمت بیشتری برخوردار هستند.
۲) شکل: مروارید ها می‌توانند به اشکال متفاوتی تشکیل شوند؛ ولی مرواریدهای گرد و غلطان از اشکال دیگر گرانبها تر هستند.
۳) رنگ: به دلیل آنکه مرواریدها توسط گونه های مختلفی از صدف ها تشکیل شده و محل پرورششان متفاوت است، دارای رنگ های مختلفی هستند. برای مثال مرواریدهای Akoya با رنگ سفید و هاله صورتی و یا مروارید تاهیتی با رنگ بادمجانی از نمونه رنگ های گرانبهای مرواریدهای پرورشی هستند.
۴) جلا: اگر مرواریدی از کیفیت و ضخامت Nacre خوبی برخوردار باشد جلای آن مروارید هم افزایش می یابد.
۵) کیفیت سطحی مروارید: هر چه سطح مروارید عاری از مشکلات سطحی باشد از کیفیت بهتری هم بهره مند بوده و در نتیجه از جلای بهتری برخوردار خواهد بود.
۶) کیفیت و ضخامت Nacre: کیفیت و ضخامت Nacre باعث افزایش جلا، استحکام و زیبایی مروارید می‌شود.
۷) هماهنگی: در مرواریدهای رشته ای باید از نظر اندازه، رنگ و جلا یک هماهنگی و هارمونی خوبی وجود داشته باشد.
قابل ذکر است که مرواریدهای پرورشی بر حسب میلیمتر و مرواریدهای طبیعی بر حسب Grain اندازه گیری می شوند. یک قیراط برابر۴Grain می‌باشد.
مروارید و روش های گوناگون به سازی آنها
همانطورکه گفته شد، مروارید ها توسط گونه های مختلف صدف تشکیل و رشد می نمایند و می‌توانند از نظر شکل، رنگ و کیفیت متفاوت باشند. مروارید ها از نظر رنگی به روش های متفاوتی رنگزدایی شده و یا رنگ می شوند تا هاله متفاوت رنگی آنها از بین رفته و همرنگ شوند.
از روش های متفاوت بهینه سازی رنگ در مروارید ها می‌توان به رنگ کردن آنها توسط مواد آلی و شیمیایی (Dyeing)، تغییر رنگ آنها توسط پرتوافکنی (Irradiation)، رنگ زدایی (هاله های رنگی مروارید ها توسط مواد شیمایی رنگ بر (Bleaching)) و یا پوشاندن سطحی مروارید ها با مواد رنگی (Coating) اشاره نمود.
توجه داشته باشید که امروزه با پیشرفت علم در صنعت جواهرات به ویژه در صنعت رشد، تولید و بهینه سازی مروارید ها از دانش تخصصی بهره گرفته و تشخیص ۷ فاکتور تأثیر گذار در قیمت مروارید ها و شناسایی و جداسازی مرواریدهای طبیعی از نمونه های پرورشی و بدلی و مرواریدهای آب شور از آب شیرین و یا نمونه بهسازی شده آنها، مستلزم بهره مندی از تخصص و دانش روز و دستگاه های مخصوص آزمایشگاهی بوده و اشتباه در کارشناسی می‌تواند از نظر مالی بسیار حایز اهمیت باشد.
یاد آور می شویم که قبل از خرید از صحت ادعای ارائه شده از طرف فروشنده اطمینان حاصل نمایید. چون در کشورهای خارجی به علت مشکل بودن تشخیص نوع و کیفیت مروارید ها بدون وسایل تخصصی گوهرشناسی کاری غیر ممکن است و معمولاً مرواریدهای ارائه شده در مغازه ها و نمایشگاه ها از کیفیت اعلام شده برخوردار نبوده و در نتیجه شما مبلغ بیشتری نسبت به ارزش واقعی مروارید می پردازید.
روش های مراقبت از مروارید ها
مروارید ها از سختی پایینی برخوردار بوده و به همین دلیل باید در نگهداری آنها دقت نمود تا از برخورد آنها با اجسام سخت‌تر جلوگیری شود. به همین علت لازم است که آنها را با جواهرات دیگر در یک مکان نگهداری ننمایید.
مروارید ها متخلخل بوده و موادی همانند چربی، اسید و حتی عرق بدن را به خود جذب می‌کنند. به‌خاطر داشته باشید که مروارید ها نباید با مواد آرایشی، عطر، اسپری مو و حتی عرق بدن تماسی داشته باشند؛ چون باعث تغییر رنگ مروارید و یا حتی فاسد شدن آنها شود. بهتر است بعد از هر بار مصرف آنها را با دستمال نرم تمیز کرده و آنها را به‌تنهایی در جای خود قرار دهید.
از شستشوی مروارید ها با مواد شوینده، قراردادن آنها در معرض بخار و درون دستگاه Ultra Sonic جداً خودداری نمایید؛ چون این عمل برای آنها نامناسب و مضر می‌باشد.
مابین مرواریدهایی که به‌صورت رشته می‌باشند باید حتماً گره‌هایی وجود داشته باشد تا از سایش مروارید ها به یکدیگر جلوگیری شود به همین علت رشته‌های مرواریدهای طبیعی و پرورشی باکیفیت خوب دارای گره‌هایی مابین مروارید ها هستند.
میکی موتو: مرواریدهای پرورشی ژاپن
با شنیدن نام مرواریدهای پرورشی ژاپن به یاد برند میکی موتو افتاده و تصویری از مرواریدهای سنتی فوق‌العاده درخشان و به طور کامل و مدور آکویا به رنگ‌های سفید و رز صورتی در اندازه‌های ۲ تا ۸ میلی‌متری در ذهنمان نقش می‌بندد. درهرحال این کوکیچی میکی موتو دوره‌‌گردی سبزی‌فروش و فروشنده مواد غذایی بوده است که سرانجام در سال ۱۹۱۹ توانست تکنیک پرورش مروارید را متداول و مرسوم سازد.
او با قرار دادن مهرههایی در داخل صدف مرواریدهای مدوری را تولید نمود که امروزه آکویا نامیده می‌شوند. با وجود آن که مرواریدهای اکویا اهمیت ویژه‌ای داشته و برتری خود را نسبت به سایر مرواریدها حفظ نموده‌اند، اما امروز مرواریدهای پرورشی دیگری در ژاپن عرضه می‌شوند که خصوصیات به طور کامل متفاوتی دارند.
- تاریخچه مرواریدهای پرورشی ژاپن
در اواخر سال ۱۸۰۰، «میکی موتو» با قراردادن مهرههایی در درون صدف‌های موردنظر خود، فعالیتش را در زمینه پرورش مروارید آغاز نمود و پس از سال‌ها تلاش، به خاطر پرورش مرواریدهای بسیار مرغوب و مطابق با اصول استاندارد آوازه و شهرتی جهانی یافت.
مرواریدهای طبیعی سابقه‌ای هزار ساله دارند، از این رو «روح نهفته در صدف» پنداشته می‌شوند. با این وجود مرواریدهای پرورشی با داشتن ۱۰۰ سال قدمت نیز در ادبیات عامیانه از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. به طوری که به عنوان نمونه مباحث در پزشکی برای معالجه بیماری‌های خاص شکم کاربرد یافته‌اند.اکثر مشتریان، مرواریدهای پرورشی ژاپن را سنگ تولد ماه ژوئن می‌پندارند که اهمیت آن به مراتب بیش از دیگر سنگهای تولد این ماه، مانند «سنگ ماه» و الکساندریت است.
کیفیت مرواریدهای پرورشی ژاپن
از آنجا که آب شور موجود در خلیج‌ها و مصب رودخانه‌های ژاپنی، بسیار خنک‌تر و سردتر از سایر آب‌های دیگر کشورهای پرورش‌‌دهنده مروارید است، شکل‌گیری لایه‌های فشرده و فوق‌العاده نازک مروارید به راحتی امکان‌پذیر شده و تحت تاثیر آن مرواریدهایی با دوام و زیبا به وجود می‌آیند.
درصورتی‌که برودت و سردی آب بیش از میزان معمول باشد، مرواریدهای بادوام‌تر و زیباتری تولید می‌شوند. از طرفی علاوه بر تأثیر درجه حرارت آب، پاکی آن نیز در ایجاد مرواریدهایی بسیار مرغوب عامل مؤثری قلمداد می‌شود. ترکیب دو عامل مزبور توانسته است زمینه‌ساز یک قرن پرورش مروارید در ژاپن شده و این کشور را به شهرت برساند.
مرواریدهای پرورشی اکویا محصول مهرههایی هستند که در درون صدف‌ها قرار داده می‌شوند. نکته قابل ذکر در اینجا آن است که خود مهره‌ها نیز، در شکل‌گیری مرواریدهای پرورش نقش مؤثری را ایفا می‌کنند، لذا کاربرد مهرههایی عالی، اساس تشکیل مرواریدهای گرانبها تلقی می‌شود و مدور بودن مروارید درجه غلظت و فشردگی به ساختار مهره بستگی دارد. به‌طورمعمول مرواریدهای «اکویا» در اندازه‌های ۲ تا ۸ میلی متری یافت می‌شوند، اما امکان نمونه‌های ۱۱ میلی‌متری آن نیز وجود دارد.
از طرفی اندازه مروارید به قطر مهره‌ها نیز ارتباط دارد. از آنجا که به‌طور تقریبی ۳ سال طول می‌کشد ناکرهایی ۵ میلی‌متری تولید شوند، از مهره هایی با قطر ۵ میلیمتر استفاده می‌شود، که در مقایسه با اندازه نهایی مرواریدهای پرورشی کوچکتر به نظر می‌رسد.
هنگامی که مهره‌ها درون صدف‌ها جای می‌گیرند، هر‌گونه تغییری امکان‌پذیر است. از این رو احتمال بیرون رانده شدن مهره‌ها از صدف‌ها و مرگ آنان وجود دارد ضمن آن که ممکن است «ناکرها» نیز رنگشان را از دست بدهند.
از جمله دیگر مرواریدهای پرورشی ژاپن که در رده بعد از «اکویا» قرار می‌گیرند، «باروک‌ها» هستند. برخی نمونه‌های دیگر مروارید باروک دارای هسته مرکزی نیستند. ممکن است آنها مرواریدهای «فرش واتر» حاوی بافت هسته‌ای باشند و یا مانند مرواریدهای دیگر «کشیkeshi» هیچ گونه هسته‌ای در آنها وجود نداشته باشد، که بتوان چگونگی تشکیل مروارید را براساس آن توضیح داد.
مرواریدهای کشی نتیجه فرعی فعالیت‌های پرورش مروارید محسوب می‌شوند. صدف مالسک Mallusk به تنهایی شکل‌‌دهنده همان مرواریدی است که در شرایط عادی، مروارید طبیعی نامیده می‌شوند. باروک‌های معمول تولید شده تحت تأثیر جریان مزبور با داشتن سطحی صاف، فوق‌العاده شفاف و درخشان به نظر می‌رسند و در کنار مرواریدهای کشی، قیمت‌هایی متفاوت با بهای مرواریدهای اکویا را به نمایش می‌گذارند.
دیگر مرواریدهای پرورشی ژاپن شامل مرواریدهای طلایی هم اندازه ساوت سی هستند که دور از ساحل جزیره آمامیوشیما ، پرورش داده می‌شدند. این مرواریدها در اندازه‌های ۸ تا ۱۰ میلی‌متری در دسترس بوده و بزرگتر از اکویا هستند که نتیجه حضور در آب‌های گرم‌تر بوده و تحت تاثیر ناکرهای ضخیم‌تر تولید می‌شوند.
ژاپن همچنین مرواریدهای پرورش فرش واتر را نیز عرضه می‌کند. مرواریدهای جزیره بیوا ، در سال ۱۹۷۰ در قالب بافت مانت پرورش می‌یافتند و سپس از مدت زمانی شهرت یافتند. اما در اواسط سال ۱۹۸۰، ساحل دریاچه با ازدحام شدید جمعیت مواجه شد و آلودگی منطقه صدف‌های مالسک را در تولید مروارید ناتوان ساخت به طوری که دیگر امکان پرورش مروارید میسر نبود. برند بیوا در زمینه پرورش مرواریدهای فرش واتر تا درجه‌ای پیش رفت که حتی چینیان مرواریدهای فرش واتر خود را از راه ژاپن عبور می‌دادند تا بدین طریق از برچسب بیوا برای مرواریدهایشان بهره‌مند شدند.
امروزه مرواریدهای پرورش فرش واتر در اندازه‌های ۱۵ میلی‌متری تولید می‌شوند و به طور طبیعی رنگشان صورتی است. میزان عرضه آنها محدود اما از کیفیتی بسیار مرغوب هستند.