به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بازارهای سهام یا بورس‌های اوراق بهادار که در دیگر کشورها به Stock Exchange معروف‌اند از سال 1702 میلادی از آمستردام هلند ظهور کردند و بعد از گذشت حدود سه قرن، ایران هم صاحب این پدیده استراتژیکی در اقتصاد کشور شد.
به دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه 1340 وبا توجه به ارتباط سیاسی و اقتصادی با نظام اقتصادی غربی،بورس ایران به عنوان یکی از ابزارهای استراتژی وابسته به غرب متولد شد و درسال 1345 قوانین و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران تهیه و لایحه مربوط به مجلس شورای ملی ارسال شد که این لایحه در اردیبهشت 1346 به تصویب رسید .
با این اقدام بود که در 15 بهمن سال 1346 مسئولان وقت اقتصاد کشور به همراه چند کارگزار و سهامدار در ساختمان مرکزی بانک ملی چهار راه استانبول گرد هم آمدند تا بر روی سهام دو شرکت نفت پارس و بانک صنعتی و معدنی آن دوران معاملاتی را انجام دهند. با داد و ستد محدود سهام این دو شرکت بود که عملا بازار سهام کشور با تخته سیاه و چرتکه و دفتر و دستک شروع به کار کرد و تا سال 1357 از 102 شرکت پذیرایی کرد. و با ورود دو شرکت بانک صنعت ومعدن و نفت پارس با مجموع 2.6 میلیارد ریال فعالیت بورس اوراق بهادار تهران عملا آغاز شد و تا سال 1356 این تعداد به 102 شرکت افزایش یافت که سرمایه این شرکت ها 230 میلیارد بود.
بورس کوچک ایران از سال 1357 تا 1368 بورس دوران رکود و فترت را گذراند. دوران تازه بورس تهران با دبیرکلی رجایی سلماسی ( نخستین دبیرکل سازمان بورس در بعد از انقلاب ) از سال 68 و با پذیرش 70 شرکت و 4 میلیون سهم به ارزش 11 میلیارد ریال شروع شد.
بعد از رجائی سلماسی که 17 سال تمام دبیر کل سازمان بورس بود میرمطهری با رویکردی محتاطانه و محافظه‌کارانه سکاندار بورس شد. اقدامات و خوش شانسی وی منجر شد میانگین بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس حدود 60 درصد برسد که رقمی قابل توجه برای سرمایهگذاران اندک آن زمان بود اما همچنان خبری از افزایش شرکت‌ها و سهامداران و تثبیت جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد نبود.
دوران محتاطانه دبیر کل مطهری در سال 82 به اتمام رسید و با مدیریت سریع و آزاد و با تفکر بخش خصوصی عبده تبریزی،بورس اوراق بهادار فصل نوینی را آغاز کرد. به طوری که با تداوم رکود بازارهای مسکن، خودرو ، طلا و ارز و غیره و افزایش بازدهی شرکت‌های بورسی، روز به روز به تعداد سرمایهگذاران و ورود پول های جدید و جهش بی‌سابقه شاخص ها و میانگین بازدهی 121 درصدی اضافه شد تا اینکه بعد از یکسال و نیم و از نیمه دوم 83 حباب قیمتی برخی سهام ترکیده و بورس وارد دوران رخوتی شد که تا یکسال و نیم بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال 84 به طول کشید.
ناامیدی سرمایهگذاران و مسئولان بورس ادامه داشت که با کناره‌گیری عبده تبریزی و آمدن علی صالح آبادی 27 ساله، اکثر فعالان و کارشناسان کار بورس را انجام شده می‌دانستند،اما با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در اول آذر 84 ، یکی از مهمترین تحولات ساختاری بازار سرمایه کشور رخ داد و طی آن حوزه عملیات (داوری) از حوزه عملیات (بازیگری)جدا شد. این اتفاق نیز مایه دلگرمی سرمایه گذاران نشد اما با ابلاغ قانون اصل 44 در تیر 85 و واگذاری شرکت‌های بزرگی چون ملی مس و فولاد مبارکه در بهمن و اسفند همان سال ، و سپس شرکت های سود ده و بزرگی چون مخابرات ، فولاد خوزستان، پالایشگاه ها، بانک ها و بیمه ها و غیره بار دیگر بورس را به مرکز توجه سرمایهگذاران تبدیل کرد. اما در برابر روند رو به رشد ارتقاء ویترین اقتصادی در مناسبات اقتصادی ایران، بورس اوراق بهادار کشور همچنان از عمق و عرض و طول کافی برخوردار نیست و علیرغم کسب عنوان برترین بورس دنیا در سال‌های اخیر هنوز نتوانسته در جلب اعتماد عمومی آحاد مردم موفق باشد.
این معضل عمدتا" به مسائل خارج از بورس و ناشی از مواردی چون عدم ثبات تصمیم‌گیری‌ها، بالا بودن نرخ تورم، بی‌اعتمادی و ناآگاهی عمومی از بازار سهام، مقاومت برخی مدیران شرکت‌های مشمول واگذاری، پابرجا بودن تفکرات سنتی سرمایه‌گذاری و دیگر مسائل پیدا و پنهان است به طوری که سهم بازار سرمایه از تولید نا خالص داخلی رقم ناچیز و کمتر از 5 درصدی را نشان می دهد.
اما این پایان راه بازار سهام ایران نیست، چرا که با توجه به اهمیت بورس در اجرای اصل 44 و ارتقاء جایگاه بازار سرمایه در مناسبات اقتصادی از یک سو و تصویب قانون توسعه ابزاراها و بازارهای نوین مالی و مهمتر از آن الکترونیکی شدن معاملات سهام و امکان دسترسی مستقیم سرمایهگذاران به سهام از سوی دیگر و همچنین اصلاح آیین‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی و در آینده اصلاح قانون تجارت، ظرفیت‌های قابل توجهی در آینده برای ویترین اقتصادی کشور قابل شناسایی است.
بر اساس این گزارش، کشورهای دیگر در شرایطی با توجه به اهمیت بازار سهام در تامین منابع مالی و کنترل تورم جامعه همواره جایگاه ویژه‌ای برای بورس خود قایل و به هر بهانه‌ایی سعی در تثبیت این بازار در حوزه‌های اقتصادی و افکار عمومی جوامع خود دارند که متاسفانه به مانند مهجوریت بورس ایران در مناسبات اقتصادی، جشن تولد45 سالگی آن نیز نادیده گرفته شده و مسئولین مربوطه هیچ اقدامی و تحرکی در این رابطه انجام ندادند تا تنهایی و بی توجهی چندین ساله به این اتفاق مهم همچنان ادامه یابد و معلوم نباشد مسئولان بازار سرمایه چه زمان از این غفلت بیدار و فرصت سوزی نخواهند کرد
در این میان در نظر گرفتن روز ملی برای بورس که از طریق فارس مدت‌ها پیش به مسئولین بازار سرمایه پیشنهاد شده متاسفانه در راهروهای هزار توی نهادهای مربوطه پیچ و تاب می‌خورد و هنوز نتیجه‌ای به دست نیامده است.
به نظر می‌رسد تا زمانی که به مواردی چون سالگرد حیات بورس بی‌توجهی شود نمی‌توان شاهد ورود پس اندازهای مردمی و اعتماد عمومی به بورس ، افزایش عرض و طول و عمق بازار سهام ، حضور بخش خصوصی واقعی و واگذاری تام و تمام شرکت های دولتی در بازار سهام و افزایش سهم بازار نسبت به تولید نا خالص داخلی کشور ، حرکت اقتصاد از بانک به سمت بازار و غیره بود.
به هرحال امروز بازار سهام ایران 45 ساله شد و جشن تولد خود را به تنهایی برگزار کرد تا به مانند گذشته هیچ یک از مسئولان بازار سرمایه به این روز توجه نکرده و اقدامی جتی کوچک مانند تبریک این روز به فعالان بازار سرمایه نکرده باشد. در این میان رئیس و سخنگوی سازمان بورس یعتی علی صالح آبادی بدون هیچ اشاره ایی به سالگرد بورس ایران از افزایش 25 درصدی حجم معاملات بازار سرمایه خبر داد و گفت : بدون شک با ادامه حمایت های مسئولان نظام از بازار سرمایه، بورس همچنان بازاری امن برای سرمایه گذاری خواهد بود.
گزارش از علی رضایی زاده