بررسی دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری حاکی از آن است که تا پایان مرداد امسال مجموع سپردههای بخش غیردولتی به ۱۰۶۷ هزار میلیارد تومان رسیده که حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان نسبت به انتهای سال گذشته افزایش دارد. از مجموع سپردههای غیردولتی در شبکه بانکی در کنار ۱۱۵ هزار میلیارد تومانی که به سپردههای دیداری تعلق دارد و با رشد نیز همراه بوده، حجم سپردههای مدت‌دار به حدود ۸۸۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد که مجموعه‌ای از سپردههای کوتاه‌مدت و بلندمدت نزد شبکه بانکی را تشکیل میدهد.
افت سرمایه‌گذاری مدت‌دار در بانک‌ها در شرایطی ثبت شده که در پنج ماه اول سال جاری، کاهش نرخ سود بانکی برای چندمین بار در سه سال گذشته رخ میدهد؛ به طوری که نرخ سود در قیاس با سال ۱۳۹۲ که گاهی تا ۳۰ درصد می‌رسید با افت حدود ۱۵ درصدی مواجه است؛ تغییر نرخی که با ادامه روند کاهشی تورم می‌تواند تا قبل از اتمام سال جاری دوباره اتفاق افتاده و سود بانکی اعم از سپرده و تسهیلات بار دیگر کاهش یابد. این روند چندان خوشایند بانک‌ها نبوده و به‌رغم اینکه تغییر سود، توافق بین بانک‌ها اعلام می‌شود، عملکرد آنها در اجرای سودهای ابلاغی نشان میدهد که برای جذب سپرده بالا و ممانعت از خروج منابعی که ممکن است به دلیل کاهش نرخ و فعالیت موسسات غیرمجاز برای اعلام سودهای بالاتر رخ دهد، راهکارهایی دیگر در دستور کار قرار داده‌اند.
در این زمینه حیدر مستخدمین حسینی، تحلیلگر مسائل اقتصادی می‌گوید: «امروز فاصله موجود بین نقدینگی موجود در اقتصاد و جامعه و سپردههای بانکی تقریبا برابر شده‌اند. ما اگر حتی چند ساله گذشته را در نظر بگیریم، مشاهده می‌کنیم که نقدینگی و سپردههای بانکی به هیچ وجه از یکدیگر فاصله نگرفته‌اند.»
آمارهای منتشرشده نشان میدهد که فاصله بین حجم نقدینگی و میزان سپرده‌گذاری‌ها به کمترین حد خود رسیده است. دلیل این امر چیست؟
امروز فاصله موجود بین نقدینگی موجود در اقتصاد و جامعه و سپردههای بانکی تقریبا برابر شده‌اند. ما اگر حتی چند ساله گذشته را در نظر بگیریم، مشاهده می‌کنیم که نقدینگی و سپردههای بانکی به هیچ وجه از یکدیگر فاصله نگرفته‌اند. این شاخص کنترلی است که نقدینگی موجود در جامعه را به سمت بانک‌ها هدایت کرده است. البته برخی از موسسات اعتباری و صندوق‌هایی در کشور به وجود آمده‌اند که نقدینگی آنها در چرخه محاسبات بانک مرکزی قرار نمی‌گیرد، چرا که تحت کنترل این بانک نیستند. اما اکنون که تکلیف بسیاری از این موسسات مشخص شده است، وضعیت محاسبات نقدینگی سهل‌تر از گذشته صورت می‌گیرد. به همین دلیل فاصله بین سپردههای بانکی و نقدینگی به کمترین فاصله رسیده‌اند. در هیچ دوره‌ای از چند سال گذشته تا این حد این دو متغیر به یکدیگر نزدیک نشده بودند. این در حالی است که در مرداد سال جاری حجم نقدینگی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش داشته است. بنابراین نمی‌توان کاهش سپردههای بانکی بدون آمار و ارقام را مورد تحلیل و بررسی قرار داد.
آیا کاهش شتاب سپرده‌گذاری در بانک‌ها تاثیری در رونق بورس و یا دیگر بازارهای داشته است؟
با فرض کاهش شتاب سپرده‌گذاری در بانک‌ها باید گفت که این سرمایه‌ها وارد بورس هم نشده‌اند، زیرا در مدت اخیر بازار سرمایه کشور هم شرایط مطلوبی را تجربه نکرده است و در رکود به سر می‌برد. حدود ۳۰ درصد منابع در این بازار اکنون قفل شده‌اند. پس نباید تصور کرد که نقدینگی یا سپردههای بانکی در اثر کاهش به این سمت حرکت کرده‌اند. در چند سال گذشته بازارهای ما کمتر از بازارهای همسوی دیگر تاثیر پذیرفته‌اند و تقریبا همه آنها مستقل عمل کرده‌اند، چرا که برای جهش بازار باید در ابتدا عوامل درونی از جذابیت لازم برخوردار باشند. در غیر این صورت دافعه دیگر بازارها هم نمی‌تواند تاثیر جدی بر آنها داشته باشد. کالاهای فیزیکی همچون طلا و سکه هم بیش از آنکه از نوسانات بازار پولی تاثیر گرفته باشند، تحت هدایت تورم دچار نوسان شده‌اند. اما بازار ارز همچنان نگرانی اصلی بسیاری از کارشناسان اقتصادی است؛ چرا که بانک مرکزی سیاست و برنامه خاصی در این مورد ندارد و طی چند ساله گذشته هیچگاه نتوانسته است وعده خود مبنی بر یکسان‌سازی نرخ ارز را محقق سازد. بنابراین تا زمانی که تصمیمات لازم برای این بازار اتخاذ نشده باشد و بازار ارز شرایط دو یا چند نرخی بودن را پشت سر نگذارد کاهش شتاب سرمایه‌گذاری در بانک‌ها هم نمی‌تواند رونق را در این بازار به وجود آورد. البته بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که در صورت تک نرخی شدن ارز قیمت آن صعودی خواهد شد، به همین دلیل عده زیادی تلاش می‌کنند تا منابع خود را به صورت دلاری پس‌انداز کنند تا در بلندمدت سود زیادی را کسب کنند. متاسفانه امروزه بازارهای ما بیش از آنکه از شرایط اقتصادی تاثیر بپذیرند، تابع شرایط سیاسی جامعه هستند و هر زمان که به انتخابات نزدیک میشویم تحلیل‌های سیاسی اقتصاد حادتر و شدیدتر از گذشته می‌شود. اکنون نیز هر چه به دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری سال آینده نزدیک‌تر میشویم، این تحلیل‌ها گستره و دامنه بیشتری پیدا می‌کنند. البته مشخص است اقتصاد هر کشور از عوامل سیاسی تاثیر زیادی می‌پذیرد، اما باید توجه داشت زمانی این تحلیل‌ها مفید فایده قرار می‌گیرند که منافع ملی کشور را فراهم آورند که شوربختانه بیشتر بررسی‌های اقتصادی امروزی جناحی هستند و افراد سعی می‌کنند به طور دائم جناح مخالف خود را بکوبند.
کاهش شتاب سپرده‌گذاری تا چه حد به کاهش درآمدها بستگی دارد؟
در سال‌های اخیر درآمد اقشار مختلف جامعه نسبت به هزینه‌های زندگی در ایران کاهش پیدا کرده است. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که این دولت برای اولین بار سپردههای بلندمدت در نظام بانکی را حذف کرد و در حالی که نرخ سود سپردههای بانکی در دولت گذشته حتی به بیش از ۳۰ درصد رسیده بود و این جذابیت را به وجود آورد که بسیاری از سرمایه‌ها به سوی بانک‌ها سرازیر شوند، اکنون با کاهش نرخ تورم و کاهش نرخ سود بانکی دیگر بانک‌ها جذابیت لازم را برای جذب منابع ندارند و افراد نیز درآمد خود را صرف بازارهای دیگر می‌کنند.