لزوم کاهش نرخ سود سپرده به ۳ درصد برای ایجاد تعادل در اقتصاد کشور

رامین پاشایی فام، اقتصاددان، بانکدار و از مدیران ارشد اجرایی است که در کارنامه کاری خود مدیریت عاملی بانک کارآفرین و بانک سپه، معاونت اقتصادی بانک مرکزی، عضویت هیئت امنای موسسه عالی بانکداری ایران، عضویت هیئت مدیره بانک ملی ایران  مدیر کلی دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد کلان سازمان مدیریت و برنامه ریزی، عضویت کمیسیون شورای پول و اعتبار ، مدیریت کلی بازرگانی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را دارد.

وی که دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران  است، در دو حوزه  پولی و نیز حوزه واقعی و بخش واقعی اقتصاد دارای سه پیشنهاد مشخص است که در ادامه نظرات و راهکارهای وی را در گفت گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم می خوانید.

ضرورت تصمیم گیری اساسی برای رفع مشکلات اقتصادی در دو حوزه پولی و حوزه واقعی اقتصاد
تسنیم: برای حل مشکلات اقتصادی کشور چه راهکاری به نظرتان می رسد به خصوص آنهم در حالی که چند ماهی بیشتر از طول خدمت دولت یازدهم باقی نمانده است؟
پاشایی فام: من مباحثم را کمی کلانتر مورد بحث قرار می دهم. سوال اساسی در خصوص اقتصاد ایران که ذهن هر ایرانی مخصوصا مسئولان و متخصصان حوزه اقتصادی را به خود معطوف می نماید این است که چه مشکل اساسی یا مشکلاتی بر سرراه توسعه اقتصادی ایران وجود دارد که مانع بهره برداری صحیح از این همه مواهب عظیم خدادادی می شود و کشور عزیز ما ایران علی رغم این همه منابع اعم از طبیعی ، انسانی و جغرافیایی هنوز جزء کشورهای توسعه یافته محسوب نمی شود. چرا باید این کشور با این همه منابع عظیم نفتی، گازی، معادن مختلف سنگ، تنوع آب و هوایی، منابع سرشار انرژیهای تجدید پذیر مانند خورشید ، باد، آب و دسترسی به سواحل طولانی آبهای آزاد و دریای خزر به عنوان دریایی مشترک بین چندین کشور که در نوع خود بی نظیر است و از همه مهمتر حدود 80 میلیون جمعیت آن هم جمعیت تحصیلکرده با انرژی و با هوش و.. درچنین وضعیت اقتصادی باشد؟ وقتی کشور عزیزمان را با کشورهای پیشرفته مثلا آلمان مقایسه می کنم غمی سنگین بر دلم می نشیند این دو کشور تقریبا جمعیتی یکسان دارند اما آنها نه نفت دارند، نه گاز و نه معادن با ارزش. نه روزهای آفتابی فراوان مثل ما دارند نه تنوع آب و هوایی ما را و نه موقعیت استراتژیک ما را. (می دانیم که ایران بهترین و تنها راه اقتصادی تجارت اغلب همسایگان خود از جمله همسایگان شمالی است آنها یا بدون ما به آبهای آزاد راه ندارند یا اگر دارند بسیار طولانی و پر هزینه است . این موضوع را در مصاحبه های قبلی با تسنیم توضیح داده ام. ضمن اینکه مساحت کشور ما نسبت به کشور آلمان حدود بیش از 4 برابراست. اما چرا واقعا آنها بیش از 10 برابر ما تولید ناخالص ملی دارند (GDP). واقعا چرا؟ قطعا پاسخ به این سوال و سوالاتی مشابه  به این می تواند راه گشای مسیر کشور باشد.
به نظر من که تمام تحصیلات خود را در حوزه اقتصاد تا سطح دکتری در دانشگاه تهران با بهره مندی از اساتید بزرگ صرف کرده ام و دارای تجارب مدیریتی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی تا سطح مدیریت اقتصاد کلان و سپس در حوزه بانکها در سطوح مختلف از عضو هیأت مدیره بزرگترین بانک تا مدیرعاملی بانکهای بزرگ دولتی و خصوصی و معاونت اقتصادی بانک مرکزی و نهادهای اثرگذار پولی و مالی کشور هستم و نهایتاً به دلیل بیماری توفیق خدمت در خارج از کشور را چندسالی در کارنامه خود دارم و هم اکنون نیز مسئولیت بزرگترین بانک متعلق به ایران در اروپا را دارم، باید بگویم که پاسخ سوال خیلی سخت نیست شاید اجرای آن سخت باشد اما پاسخ واضح است. می دانیم در روش علمی حل مسائل شاید مهمترین بخش درک و فهم دقیق صورت مسأله و مشکل باشد با شناسایی دقیق مشکل راه حلهای مناسبی می توان فراهم کرد.
با این توضیح و این مقدمه به نظرمی رسد در دو حوزه اصلی یک تصمیم اساسی برای رفع مشکلات باید اتخاذ کرد حوزه اول حوزه پولی کشور است و حوزه دوم، حوزه واقعی یا بخش واقعی اقتصاد است.

تسنیم: ابتدا از دیدگاههایتان در حوزه پولی بفرمایید.
پاشایی فام: سعی می کنم نظراتم را به صورت متخصر بیان کنم و پیشنهاد مشخصی نیز ارائه نمایم شاید مفید فایده باشد. تا به امید خدا با هم بتوانیم کشور عزیزمان را به قله های سعادت که مستحق آن است برسانیم  و به این ترتیب، وظیفه خود در مقابل نسل آینده و جوان و نوجوان کشورمان را انجام دهیم.
یک واقعیت و معمای عجیبی در کشور وجود دارد از یک طرف هم واحدها و بنگاهها و عاملان اقتصادی از کمبود شدید نقدینگی نالانند و با هرکسی صحبت می شود خصوصا تولیدکنندگان از نبودن نقدینگی مناسب می نالند و از سوی دیگر آمارهای کلان اقتصادی نشان از وجود نقدینگی فراوان که باید هرچه سریعتر کنترل و محدود شود حکایت می کند.
به نظر من هر دو مسأله درست است نقدینگی سال 1384، حدود 70 هزار میلیارد تومان امروز در سال 1395 به بالای 1200 هزار میلیارد تومان رسیده است. حدوداً 17 برابر و با این آمار مسئولان پولی به دنبال کنترل آن هستند البته با عنایت ویژه به بخش تولید که مبادا لطمه بیند.

تسنیم : بنابراین و با توجه به این واقعیت مشکل چیست؟
پاشایی فام: پاسخ این سوال خیلی سخت نیست تجارب و دانش اندک بنده کمک می کند پاسخ این سوال را بتوانم به دست بیاورم. بازارها و بخشهای مختلف اقتصادی دارای کارکردهای خاص خود هستند مانند تولید، خدمات، بازرگانی و زیربخشهای آن همانند بازار ارز ، بازار سکه، بازار مسکن، بازار سهام، بازار خودرو و.. بازار تولید ، این بازارها همانند ظروف مرتبط با هم در ارتباط هستند اگر سطح این بازارها با هم در تعادل هماهنگ نباشند و ناهماهنگی بین این بازارها وجود داشته باشد همانند ظروف مرتبط شاید شما دوست داشته باشید آب بیشتر در یک ظرف جمع شود (مثلا تولید) ما به دلیل اختلاف سطح هرچه به این ظرف (این بازار) پول تزریق می نماید به دلیل اختلاف سطح به داخل ظروف دیگر سرازیر می شود (بازارهای دیگر) به عبارت ساده شما قصد حمایت تولید را دارید نقدینگی را به آن سمت هدایت می نمایید اما کارکرد بازارها آن نقدینگی را از آن بازار خارج و در بازار دیگری مشغول می سازد. این مشکل اساسی کشور است بنابراین شما تزریق بیشتر می کنید و حجم زیاد آن را می بینید اما در بخش تولید کمبود شدید نقدینگی دارید و بر عکس در بازارهای دیگر مازاد شدید نقدینگی که حال برای خودشان مشکلات سنگین جدیدی را به بار آورده اند.
وقتی تولید کننده بعد از سخت گیریهای فراوان به منابع مورد نیاز خود می رسد، این سوال پیش می آید که آیا من این منابع را در بخش تولید با بازدهی معمول و سطح پایین و با زحمت فراوان  درگیری با نهادهای مختلف نظارتی و مالیاتی و تأمین اجتماعی هزینه نمایم و آخر دوره مثلا سودی چند درصدی به دست بیاورم یا اینکه به سادگی و به راحتی و معاف از مالیات و تمامی مشکلات آن را نزد سیستم بانکی سپرده نمایم و چند برابر سود متعارف تولید بدون دردسر در آمد کسب نمایم.
بنابراین با این توضیح، مشکل اساسی عدم تعادل بازارها در اقتصاد و عدم هماهنگی آنهاست.

مهمترین و اثربخش ترین راهکار کاهش سریع نرخ سود سپرده های بانکی است
تسنیم: راهکار پیشنهادی شما در این خصوص چیست؟
پاشایی فام: طبیعتاً اقدامات زیادی باید انجام شود تا این عدم تعادلها و عدم هماهنگی ها از بین رود اما مهمترین و اثربخش ترین آنها کاهش سریع نرخ سود سپرده های بانکی است . مجدا تصریح می کنم منظور نرخ سود سپرده هاست. همان کاری که دنیا در حال انجام آن است.
در اتحادیه اروپا از چندسال پیش مشکل شناسایی و با اجرای این سیاست آن قدر سود بانکی کاهش یافت که در سال 2014 این سود به منفی رسید. بله نرخ سود منفی و امروز یعنی در سال 2016 این رقم به منفی 0.4 درصد رسیده است. هیچ انگیزه ای نیست که پول در بانک متوقف شود بلکه انگیزه برعکس آن است چون پول برای بانکها سوزان است باید هرچه سریعتر آن را از بانک خارج کنند. نتیجه این سیاست برقراری تعادلهای عمومی و هماهنگی آنها و افزایش و رونق بخش واقعی اقتصاد است.

پیشنهاد من اجرای سیاست کاهش نرخ سود سپرده های بانکی به ارقام زیر 2 یا 3 درصد است
خلاصه کلام پیشنهاد من اجرای سیاست کاهش نرخ سود سپرده های بانکی به ارقام زیر 2 یا 3 درصد است. البته با یک برنامه منظم، منسجم و حساب شده روی این سیاست خیلی فکر و بررسی کرده و تمام عواقب و نحوه اجرای آن را ارزیابی کرده ام و در صورت پذیرش این پیشنهاد و در صورت داشتن قصد اجرای آن آماده ام تمام تجارب و دانش ناچیز خودم را در اختیار مسئولان قرار دهم اما اجرای این سیاست عزم ملی می خواهد .این صرفا کار بانک مرکزی نیست یک اراده ملی از سطح مقام محترم ریاست جمهوری تا تمامی ارکان نظام البته با حمایت ویژه و عالمانه و پدرانه مقام معظم رهبری.
به هر حال در حوزه پولی هیچ راه حل دیگری غیر از این وجود ندارد. سخت است اما شدنی است و بسیار حساس و ریشه ای. با حل این مشکل تمامی مشکلات حداقل این بخش عمده آنها حل می شود.

موقعیت استراتژیک و جغرافیایی کشور راه نجات کشور است
تسنیم: از نظرات خود در حوزه واقعی و بخش واقعی اقتصاد بفرمایید.
پاشایی فام: در بخش واقعی اقتصاد قبلا راه حل اساسی را در مصاحبه با تسنیم ارائه کردم. اکنون اشاره مختصری به آن سخنان می کنم. جزئیات این بخش نیز تماما بررسی و مطالعه شده است. موقعیت استراتژیک و جغرافیایی کشور راه نجات کشور است. شاهراه جاده ابریشم با تعریف جدید همانند یک انگشتر که نگین آن کشور عزیزماست باید ایجاد شود. تجارت کشورهای CIS با آسیای دور همانند چین ، ژاپن ، تایلند ، سنگاپور، مالزی و.. تنها و تنها از مسیر کشور ما اقتصادی و ارزان و مقرون به صرفه است. مسیر دریانوردی و تجارت عظیم قول اقتصادی آسیا یعنی چین و همچنین ژاپن و کره و.. به سوی کشورهای بزرگی مثل روسیه، قزاقستان، ازبکستان ، تاجیکستان، ارمنستان، آذربایجان، افغانستان و... فقط و فقط از مسیر کشور ما اقتصادی است. کافی است سرمایه گذاری زیر بنایی در کشور ایجاد و بستر این تجارت و حمل و نقل از بندر جنوبی کشور ر حوزه آبهای نیلگون خلیج همیشه فارس خصوصا قشم آغاز و تا سواحل زیبای منحصر به فرد در دنیا در دریاچه خزر ختم شد. این مسیر شاهراه جاده ابریشم تجارت (آسیای دور با آسیای میانه و حوزه قفقاز) است و در این مسیر نگین ارزشمند این انگشتر کشور عزیز ما است. با یک سرمایه گذاری مختصر (با مقیاس اقتصاد ایران )، ایجاد یک مجموعه بندری بزرگ در جزیره قشم و احداث یک پل دو کیلومتری و اتصال این جزیره به سرزمین اصلی و ایجاد یک بزرگراه از قشم به سوی دریای خزر با زیرساختی بزرگ و عظیم و ریلی و جاده ای کشور شکوفا خواهد شد و چند برابر درآمدهای نفتی می توان از این مسیر برای کشور درآمد ایجاد کرد. این ادعا قابل اثبات است و من برای اثبات و بحث در این خصوص آماده ام تمام تجارب و دانش اندک خود را خالصانه در اختیار مسئولان و صاحبنظران قراردهم. یقین دارم به جز این راهکار هیچ کار دیگری در میان مدت نمی تواند کشور را از این توسعه نیافتگی خارج کند.

دولت از پروژه انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی بیش از پیش حمایت کند
سالیان سال راجع به این موضوع تحقیق و بررسی کرده ام و با صاحبنظران مختلف فنی و اقتصادی نیز بحث کرده ام و به این ادعا و پروژه ایمان دارم. البته در کنار این پروژه توجه ویژه به پروژه انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی از اهمیت خاصی برخوردار است که به لطف خدا در حال اجراست اما نیازمند حمایت ویژه دولت است. این پروژه نیز سیمای اقتصاد کشور را در آیند ه می تواند متحول سازد.