تحریم ها، همه بار تامین مالی را بر دوش بانک ها گذاشت

صبح جمعه در برنامه «مناظره» شبکه اول سیما، فرشاد حیدری با اشاره به این که بانک مرکزی از طریق نظارت و مدیریت ریسک، حفظ سلامت و ثبات مالی را در شبکه بانکی توسعه می دهد تاکید کرد: مدل نظارتی فعلی آخرین مدل اجرا شده در مراکز علمی جهان است بر این اساس نظارت از طریق کنترل انواع ریسک ها از جمله نقدینگی ، سرمایه گذاری و عملیاتی صورت می گیرد و حکمرانی بر بانک ها با استناد به قوانین و مقررات مصوب شورای پول و اعتبار انجام می شود.

وی افزود: یکی از همین آئین نامه ها و مصوبه ها ، اصول حاکمیت شرکتی است یعنی باید به بانک ها اجازه داد در چارچوب اختیارات و بر اساس مقررات، اعمال حاکمیت کنند.

حیدری ادامه داد: در این حوزه یکی از فاکتورهایی که معیار عمل قرار می گیرد تفکیک مالکیت بانک ها از اعمال بازرسی های مناسب و اطمینان از صحت اجرای قوانین و مقررات است. البته آنچه در قدم اول از اجرای نظارت بر شبکه بانک ها در ذهن عموم مردم متبادر می شود کارکرد نظارتی در بخش تسهیلات دهی خرد بانک هاست.

وی گفت: واقعیت این است که به دلایل مختلف، شبکه بانکی نتوانسته در خصوص اعطای تسهیلات خرد، گشاده دستی کند و به تمام تقاضاها پاسخ دهد از این رو معمولا وقتی از مردم سوال می شود که آیا از نحوه عملکرد بانک ها رضایت دارید، پاسخ آن ها عموما منفی است.

معاون نظارتی بانک مرکزی یادآور شد: با این وجود واقعیت این است که اعمال نظارتی که از سوی بانک مرکزی صورت می گیرد بسیار جدی، قاطع و سختگیرانه است؛ به عنوان شاهد این مدعا هم می توان به کنترل های صورت گرفته در مجامع عمومی بانک ها اشاره کرد که بعضا همچنان ادامه دارد.

وی گفت: این نظارت های سختگیرانه هم تنها به منظور افزایش اعتماد عمومی و حفظ ثبات و سلامت شبکه بانکی صورت می گیرد.

به دلیل تحریم امکان دسترسی آسان به تسهیلات کم شد

معاون نظارتی بانک مرکزی دسترسی راحت و ارزان به منابع بانکی را حق طبیعی همه واحدهای تولیدی و شهروندان دانست و ادامه داد : با این وجود نباید فراموش کنیم که در دهه های گذشته واحدهای بزرگ تولیدی برای تامین مالی خود در کنار منابع داخلی از اعتبارات خارجی هم استفاده می کردند اما با اعمال تحریم ها تمام اعتباراتی که در قالب فاینانس ، ری فاینانس و یوزانس از بانک ها ، فروشندگان و دولت های خارجی تامین می شد از دست رفت و بار تامین مالی عمدتا به شبکه بانکی کشور منتقل شد؛ به عبارت دیگر کسری عرضه پول نسبت به تقاضا در دهه اخیر به شدت افزایش یافته و در نتیجه امکان دسترسی راحت و ارزان شهروندان و تولیدکنندگان به تسیهلات بانکی کاهش یافته و این واقعیتی است که بر نظام بانکی کشور جاری است.

حیدی خاطرنشان کرد: با این وجود هیچ واحد تولیدی در کشور وجود ندارد که بدون تسهیلات بانکی در حال فعالیت باشد البته ممکن است این تسهیلات به حد کفایت و با نرخ سود دلخواه تولید نباشد یعنی این ایرادها به شبکه بانکی وارد است و ما هم به این موضوع واقف هستیم اما در مجموع روندی که برای بهبود شرایط در سال های گذشته آغاز شده و تا به امروز ادامه یافته، مثبت می دانیم و معتقدیم در مسیر درستی در حال حرکت هستیم.

معاون نظارتی بانک مرکزی تاکید کرد: امروز بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار نرخ تسهلات به 18 درصد رسیده البته در مواردی شکایت هایی در خصوص عدم رعایت این سقف به گوش می رسد به همین دلیل به بانک ها بخشنامه شده که به هیچ دلیل و با هیچ روشی اجازه افزایش نرخ موثر تسهیلات را ندارند با این همه طبیعتا تا زمانی که مقررات به صورت کامل به اجرا درآید شاهد بروز اصطکاک هایی خواهیم بود اما انتظار داریم نرخ های تعیین شده به تدریج و با آرامی به صورت کامل عملیاتی شود و در آینده این نرخ ها به سمت نزول پیش رود.

وی در ادامه با اشاره به کاهش نرخ سود بین بانکی از 28 درصد در سال گذشته تا حداکثر 18.5 درصد در سال جاری تصریح کرد: این بدان معناست که این نرخ ظرف یک­سال قریب به 10 درصد کاهش یافته و به استنباط من این روند را می توان مثبت ارزیابی کرد هرچند مطلوب نیست و تا رسیدن به هدف نهایی و رضایت کامل مردم و تولیدکنندگان راه درازی در پیش داریم و باید با ابزارهای پولی و ایجاد رجحان هایی در بازار پول و شاید با کمی افزایش عرضه واقعی پول، سطح رضایت عمومی را ارتقاء دهیم.

مانع از شناسایی سودهای غیرواقعی می شویم

حیدری در خصوص نگرانی های مطرح شده از بابت شناسایی سودهای غیرواقعی ناشی از تسهیلات استمهال شده گفت: دارایی بانک ها عبارت است از تسهیلات اعطایی ، سرمایه گذاری ها و دارایی های ثابتی که خریده اند.

وی افزود: بخشی از این تسهیلات اعطایی نهایتا در موعد سررسید پرداخت نمی شود و این سود واهی ممکن است از سوی بعضی بانک ها در ترازنامه ها به عنوان سود واقعی شناسایی شده و در یک بازه زمانی بلندمدت ریسک نقدینگی بانک ها را افزایش دهد. حیدری گفت: وظیفه معاونت نظارتی بانک مرکزی یا دست کم بخشی از وظایف این معاونت هم دقیقا نظارت بر همین موضوع و کنترل سودهای شناسایی شده است یعنی باید مشخص شود این سودها واقعی است یا خیر.

وی در پاسخ به انتقادهای مطرح شده در خصوص عدم سرمایه گذاری واقعی تسهیلات جدید هم تاکید کرد: هم اکنون در31 استان کشور کارگروه های تسهیل و رفع موانع تولید به ریاست استانداران تشکیل می شود تا تسهیلات به بنگاه های کوچک و متوسط اختصاص یابد.

حیدری گفت: در 8 ماه گذشته هم از این طریق بیش از 15 هزار واحد کوچک و متوسط تسهیلات تقاضا شده را دریافت کردند بنابراین نمی توان گفت هیچ سرمایه گذاری واقعی از طریق تسهیلات دهی صورت نگرفته است.

وی ، حفظ وضع موجود را یکی از وظایف اصلی شبکه بانکی کشور توصیف کرد و افزود : اگر بازپراخت تسهیلات واحدهای تولیدی ازجانب بانک ها به آنها برگردانده نشود قطعا شاهد رشد منفی اقتصاد خواهیم بود.

حیدری تاکید کرد: فراموش نکنید که حفظ وضع موجود و تولید و اشتغال فعلی ناشی از پرداخت همین بخش از تسهیلات است. آنچه ما در بانک مرکزی به عنوان نظارت اعمال می کنیم پوشش بخشی از همین دل نگرانی هاست.

وی گفت: چرا شورای پول و اعتبار بانک ها را به پرداخت سود علی الحساب 15 درصدی ملزم کرده است؟ پاسخ روشن است؛ چون نرخ بازدهی در کشور برآورد شده و استنباط ما این است که اگر بانک ها سود علی الحساب متعادلی پرداخت کنند در پایان دوره مالی حتما به این سطح از درآمد می رسند و قادر به تسویه سود علی الحسابی که متعهد شده اند ، خواهند بود اما اگر در تعیین سود علی الحساب علاوه بر واقعیت های اقتصاد ، عامل های دیگری هم تاثیر بگذارد از جمله رقابت بین بانک ، به طور طبیعی این امکان وجود خواهد داشت که بازدهی به دست آمده به میزان نرخ سود علی الحساب تعهد شده نباشد.

وی تاکید کرد: بنابراین به طور قطع در نرخ های تعیین شده از سوی شورای پول و اعتبار منطقی به نام منطق بازده اقتصادی وجود دارد.

حیدری ادامه داد: آنچه بخش نظارت بانک مرکزی می تواند متعهد شود این است که مقررات مصوب به خوبی در بانک ها اجرا شود چون وقتی ریسک بانک کنترل شود یعنی نگرانی ها در خصوص شناسایی سودهای غیرواقعی یا متعهد شدن به پرداخت سودهایی که عملا حاصل نمی شود به کانالی درست هدایت می شود و به سرانجام دلخواه می رسد به عبارت دیگر نگرانی هایی که به آن ها اشاره شد پوشش داده می شود.

حیدری همچنین در خصوص مجاز بودن فعالیت مدیران بانک مرکزی در بانک های خصوصی بعد از فرارسیدن دوران بازنشستگی تصریح کرد: این اتفاق به دلیل وجود خلاء قانونی رخ می دهد اما با توجه به دو لایحه ای که بانک مرکزی و وزارت اقتصاد به صورت مشترک به هیئت دولت ارائه شده فعالیت مدیران بانک مرکزی در بانک های تجاری مشروط به سپری شدن بازه زمانی معین خواهد شد.

تعدد مراکز نظارتی بلای جان بانک ها

کوروش پرویزیان رئیس کانون بانکها و موسسات اعتباری خصوصی هم در این برنامه تلویزیونی تاکید کرد: چرخه و ساختار نظارت در کشور وجود دارد اما متاسفانه موضوع نظارت در شبکه بانکی مخدوش است.

وی گفت: این شرایط را هم می توان ناشی از دو عامل دانست: عوامل بیرونی و درونی. در میان دلایل بیرونی ایجاد خدشه بر حوزه نظارت بانکی هم باید به عواملی از جمله تنوع ناظران بر شبکه بانکی اشاره کرد. واقعیت این است که امروز تعداد دستگاه هایی که بر بانک های خصوصی نظارت می کنند به 20 دستگاه می رسد ضمن این که بین این تعداد، تضاد در منافع هم حاکم است و جالب این که بیشتر آن ها زیرمجموعه دولت هم به شمار می روند.

رئیس کانون بانکها و موسسات اعتباری خصوصی افزود: به عنوان مثال در خصوص مالیات مطالبات مشکوک الوصول، علیرغم مصوبه شورای پول و اعتبار هیچ اتفاق نظری وجود ندارد و شبکه بانکی از همین ناحیه آسیب می بیند.

وی گفت: بانک مرکزی برای اصلاح ساختار و ثبات مالی بانک ها تمایل دارد مطالبات مشکوک الوصول به بخش ذخایر منتقل شود و در همین جهت در آذر سال گذشته بخشنامه ای ابلاغ شد که به همین دلیل مجامع عمومی گروهی از بانک ها تابستان امسال با مشکل رو به رو بود.

رئیس کانون بانکها و موسسات اعتباری خصوصی افزود: بانک مرکزی شناسایی سود از مطالبات مشکوک الوصول را جایز نمی داند و مایل به انتقال آن مطالبات به خزانه است از سوی دیگر سازمان امور مالیاتی نگاه دیگری به ذخایر عمومی یا اختصاصی بانک ها دارد.

وی گفت: در ارتباط بانک ها با بورس و سازمان حسابرسی ، جامعه حسابداران رسمی ، نیروی انتظامی هم همین اتفاق در حال وقوع است . به عنوان نمونه ما برای امنیت اطلاعات زیرساخت و شبکه، هزینه های بسیار سنگینی متقبل شده ایم ولی در دستگاه های موازی دیگر هم همین ساختار وجود دارد که گاهی متزاحم هستند .

باید نظارت در بانک مرکزی خلاصه شود

رئیس کانون بانک ها و موسسات اعتباری خصوصی با اشاره به همین تزاحم و تداخل و خدشه ای که بر وظیفه نظارتی بانک مرکزی وارد می آید خطاب به معاون نظارتی بانک مرکزی گفت: ما به عنوان شبکه عملیات معتقدیم این قوانین قابل اجرا نیست و به مخدوش شدن نظارت به دلیل تنوع پیچیدگی و تعدد مقررات و بخشنامه و دستورالعمل ها منجر می شود.

وی افزود: هر کدام از مقررات بانک مرکزی برای سال های 94 و 93 و 92 یک کتابچه است و ما می خواهیم این مجموعه قوانین را در شعبی با 7 تا 10 نفر نیرو اجرا کنیم البته بانک مرکزی هم ناچار از ابلاغ این بخشنامه هاست چون مصوبات دولت برای بانک ها به صورت مداوم از سوی بانک مرکزی ابلاغ می شود ضمن این که مقررات ناظر بر شبکه بانکی به طور مداوم در حال تغییر است .

رئیس کانون بانکها و موسسات اعتباری خصوصی گفت: به عنوان نمونه امروز قانون رفع موانع تولید در حال اجراست ضمن این که اصلاحیه قانون پولی بانکی وضع بانک ها را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.

وی گفت: در چنین شرایطی انتظارمی رود اختیارات نظارتی به مقام ذی صلاح نظارتی یعنی بانک مرکزی برگردانده شود تا بانک مرکزی قادر به اعمال نظارت شود و متناسب با همین قدرت عمل، پاسخگو باشد.

پرویزیان یادآورشد: در چرخه نظارتی تقریبا تمام پازل ها در کنار هم قرار گرفته اما چرا نظارت به صورت موثر صورت نمی گیرد ؟ چرا نظارت به صورت معمول شبکه بانکی را هدایت نمی کند؟ چرا به سمت اجرای مقرراتی که رضایتمندی مردم را به دنبال داشته باشد، حرکت نمی کنیم ؟ ما به عنوان شبکه بانکی شب و روز به فکر خدمت هستیم اما مقرراتی که وضع شده شرایط را هم برای مشتریان شبکه بانکی ، هم کارکنان و مدیران به شدت دشوار کرده و شاخص های کسب و کار هم موید این موضوع است.

وی تاکید کرد: ما انتظار داریم بانک مرکزی در حوزه نظارت از اختیارات تام برخوردار باشد کما این که در بحث ساماندهی موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز به بانک مرکزی این اعتماد شد و بانک مرکزی هم توانست تا حد زیادی بازار غیرمتشکل پولی را ساماندهی کند.

پرویزیان ادامه داد: باید مبنای قانونگذاری ها برای فعالیت بانک ها مشخص شود به عنوان مثال در لایحه بودجه سال آینده تاکید شده اختلاف نرخ سود و تسهیلات بانکی باید سالانه 10 درصد کاهش یابد.

وی گفت: مشخص نیست این عدد بر چه اساس و مبنایی تعیین شده است؟ آیا می توان به یک مغازه دار گفت که باید درآمد ناشی از کالایی که می فروشد هر سال 10 درصد کاهش داشته باشد؟ از شبکه بانکی می خواهند برای پرداخت تسهیلات وثیقه دریافت نکند چطور می توان انتظار داشت با توجه به بازار فعلی و حال و روز اقتصاد وثیقه دریافت نکنیم و مطالبات معوق هم به وجود نیاید. در کجای دنیا مردم به اندازه ایران به دنبال دریافت پول از بانک ها هستند؟

رییس کانون بانکهای خصوصی ضمن تاکید بر این موضوع که قوانین مترتب بر فعالیت بانکها باید با مبنای علمی و اقتصادی تدوین شوند، تصریح کرد: نمی توان بدون هدف و ایجاد ارزش افزوده به پرداخت تسهیلات پرداخت.