باگذشت چهار ماه از اعلام اینکه محاسبه شاخص برای بازار پایه در دستور کار فرابورس قرار گرفته، خبر دیگری در این‌باره منتشر نشده است. این درحالی است که حجم معاملات در این بازار پرریسک فرابورس قابل‌توجه بوده است. در عین حال برخی معتقدند شرکت‌هایی را در این بازار می‌توان یافت که فقط به‌خاطر محدودیت‌های موجود امکان ارتقا به بازار اصلی را پیدا نکرده‌اند. در گزارش پیش‌رو به برخی از رویدادهای یک هفته گذشته «بازار پایه فرابورس» پرداخته میشود تا کمکی هرچند اندک به علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران در این بازار پرریسک باشد.
بازار پایه در انتظار شاخص
«صنایع تولیدی اشتاد ایران» (تشتاد) که یکشنبه هفته قبل و در روز سراسر مثبت بازار، با رشد قیمتی ۶۰ درصد بازگشایی و معاملاتش تایید شد، فردای روز بازگشایی یعنی دوشنبه هم متوقف ماند تا حدود ساعت ۳ بعدازظهر که شفاف‌سازی مربوط به دریافت افزایش نرخ آن روی کدال قرار گرفت. بازگشایی تشتاد پس از این رویداد نوع الف بدون محدودیت نوسان در روز شنبه و یکشنبه در بازاری سراسر قرمز صورت گرفت و همان‌گونه که انتظار می‌رفت با افت قیمتی بیش از ۱۵ درصد کشف قیمت شد، اما ناظر رضایت نداد و ترجیح داد نماد با دامنه نوسان محدود بازگشایی شود. پس از این کشف قیمت نماد تشتاد شاهد صف فروش میلیونی شد. اگر فرض بگیریم ناظر معامله مشکوکی ندیده باشد، احتمالا با در نظر گرفتن اینکه نماد دارای خبر خوبی بوده صلاح ندانسته با افت قیمتی قابل‌توجه باز شود. خوب است به نمونه‌ای از تابلوی اصلی فرابورس در همان روز اشاره کنیم. برخی از نمادهای نیروگاهی درپی انتشار افزایش نرخ برق روز چهارشنبه صبح متوقف شدند و در بازگشایی همان روز در درصدهای مثبت باز شدند که با توجه به خبر مثبت منتشر شده، رشد قیمت طبیعی بود. اما ناظر در برخی از نمادها معاملات را باطل کرد و روز شنبه در بازاری که منفی‌تر از چهارشنبه بود به بازگشایی با درصدهای منفی رضایت داد. به‌نظر می‌رسد اگر بنا بود برخورد منصفانه‌تری صورت بگیرد، باید در اینجا هم حداقل بازگشایی دوم هم تایید نمی‌شد و به دامنه نوسان محدود رضایت داده می‌شد. البته بازهم احتمال وجود یا نبود دلیل دیگری برای ابطال را از نظر دور نمی‌داریم. گرچه در این مورد هیچ شفافیتی وجود ندارد و حتی وقتی سهامداران اقدام به ثبت شکایت در این موارد می‌کنند، به‌صورت کلی به مفاد دستورالعمل معاملات استناد میشود.
با توجه به تنوع سلیقه‌ها و البته عدم اطلاع معامله‌گر از اتفاقات بیرون از صحنه، ایجاد وحدت رویه در نظارت بر بازگشایی‌ها چندان ساده نیست، اما حتما راهی برای قانونمند کردن این روند وجود دارد، حتی اگر مستلزم وضع قوانین محدود‌کننده و مغایر با «استانداردهای بازارهای مالی» باشد. کما اینکه با اعمال برخی محدودیت‌ها در بازار پایه دیدیم که موضوع ابطال معاملات که هر روز حداقل برای چند نماد رخ می‌داد، تا حدودی حل شد. پیش‌بینی میشود عدم ایجاد وحدت رویه یا تغییر دستورالعمل‌های بازگشایی نمادها ممکن است سبب بالاگرفتن تدریجی اعتراضات در این زمینه شود. پیش از این گفته شد تشتاد زیرمجموعه شرکت قطعه‌ساز بورسی یعنی «صنعتی نیرومحرکه» (خمحرکه) است و عمده محصولاتش را به آن می‌فروشد.
اگر بخواهیم از نبود وحدت رویه در بازگشایی نمادها مثالی از بازارپایه بزنیم باید از «صنایع بسته‌بندی مشهد» (فبستم) بگوییم که پس از برگزاری مجمع سالانه منتهی به پایان آذرماه ۱۳۹۸ بازگشایی شد و دوبار با قیمت‌های ۵ هزار تومان و ۶ هزار تومان مورد تایید ناظر قرار نگرفت و در نهایت با محدودیت دامنه نوسان روی قیمت حدود ۱۲۰ تومان و صف خرید چندمیلیونی بازگشایی شد که حتی به اندازه یک سهم هم فروشنده نیافت. البته ناظر برای اینکه برای بار دوم با خیال راحت این ابطال را انجام دهد، از شرکت خواست که درباره نوسان (تایید نشده) قیمت سهم شفاف‌سازی کند. در پاسخ نامه فرابورس، یکی از اعضای هیات‌مدیره نامه‌ای را از طرف مدیرعامل امضا کرد و فرستاد که در آن آمده «هیچ‌گونه رویداد تاثیرگذار و بااهمیتی که نیاز به افشا داشته باشد در شرکت رخ نداده است» و شاید بر همین اساس نماد با دامنه محدود بازگشایی شد. با بررسی کدال متوجه خواهیم شد این شرکت پس از سال‌‌ها زیاندهی چندسالی است که سودده شده و در آخرین سال مالی بیش از ۱۱ تومان سود به ازای هر سهم به‌دست آورده است، گرچه همه آن صرف پوشش بخشی از زیان انباشته بیش از (۱۳۵) تومانی شده است. آنچه موضوع را جالب‌تر می‌کند آن است که فبستم اوایل اردیبهشت امسال «گزارش توجیهی» و «اظهارنظر مطلوب حسابرس» درباره افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌هایش را روی کدال قرار داد که براساس آن ارزش زمین‌های شرکت بیش از ۲۳ میلیارد تومان است. این درحالی است که با سختگیری‌های ناظر که البته محدود به بازگشایی اخیر نبوده و در دو،سه سال اخیر مرتبا برای این نماد رخ داده، فبستم با ارزش بازار کمتر از ۱۱ میلیارد تومان قیمت خورده است که کمتر از نصف بهای روز زمین‌هایش است. در همین دوره چندساله نمادهایی در بازارپایه دارای حبابی معادل چندبرابر حداکثر ارزش ذاتی خوش‌بینانه خود شده‌اند که از دید کسی که نمی‌داند دلایل ناظر چیست، اعمال سلیقه نزدیک‌ترین احتمال است. اگر تنها از دید اخلاقی (و نه شرعی) هم به موضوع نگاه کنیم، رضایت بر اینکه سهامدارانی که بعضا پس از گذشت یک دهه سهامداری، از سر اجبار سهام خود را خیلی کمتر از ارزش واقعی می‌فروشند، چندان خوشایند نخواهد بود.
«پشمبافی توس» (نتوس) صورت‌های مالی حسابرسی نشده منتهی به پایان اسفند ماه را روی کدال قرار داد. این شرکت سال مالی ۱۳۹۷ با سرمایه اندکی کمتر از ۳ میلیارد تومان بیش از (۱۷) تومان زیان ساخت اما در سال ۱۳۹۸ با سرمایه جدید کمتر از ۲۸ میلیارد تومانی به ازای هرسهم بیش از ۲ تومان سود ساخت. بخشی از سودسازی شرکت ناشی از رشد حدود ۲۰ درصدی مبلغ فروش و از آنسو کاهش حدود ۱۲ درصدی در بهای تمام شده است. البته در صورت سود و زیان و چند سطر پایین‌تر رشد ۵/ ۲ برابری هزینه‌های «فروش، اداری و عمومی» اجازه نداده سود هر سهم به بالای ده تومان برسد. نتوس عمدتا به تولید پارچه و نیز روکش صندلی برای خودرو مشغول است و به‌خاطر شیوع ویروس کرونا یک‌ماه اول سال جاری را تعطیل بوده است. این تعطیلی در شرکتی که اولویت اول سهامدار عمده‌اش سرپانگه داشتن کارخانه و حفظ اشتغال حتی در سال‌های سخت رکود بوده، چندان عجیب نیست. نتوس قرار است در خردادماه مجمع فوق‌العاده‌ای برای انتخاب اعضای هیات‌مدیره برگزار کند. نتوس با درآمد سالانه کمتر از ۱۵ میلیارد تومان در حال نزدیک شدن به ارزش بازار پانصد میلیارد تومانی است.
سهامداران «مواد ویژه لیا» (شلیا) که مدت‌هاست چشم به راه کدال هستند تا خبری از نماد منتشر شود که موجب بازگشایی آن شود، روز شنبه شاهد انتشار اطلاعیه تغییرات جزئی در هیات‌مدیره بودند که در جلسه هیات‌مدیره میانه اسفند سال گذشته رخ داده‌است. شلیا هنوز مجمع سالانه دوره منتهی به پایان مرداد ۱۳۹۸ را برگزار نکرده که علت آن آماده نبودن گزارش حسابرسی است؛ حسابرس هم به‌خاطر اختلافات اعضای هیات‌مدیره و سهامداران که کارشان به دادگاه و صدور حکم هم کشیده در انتشار گزارش خود تامل کرده است. البته گزارش حسابرس روی صورت‌های مالی ۶ ماهه منتهی به پایان بهمن ۱۳۹۷ در اولین روز کاری سال جدید منتشر شد و امید می‌رود با انتشار گزارش حسابرس برای صورت‌های مالی یکساله، شرایط برای برگزاری مجمع و احتمالا گشایش نماد فراهم شود. پیش از این گفته شد که دامنه اختلاف بین اعضای هیات‌مدیره سبب بسته شدن نماد این شرکت فرابورسی از اواخر آذر پارسال و سپس انتقال آن به بازارپایه شد. ظاهرا مشکلات شلیا به‌ویژه عدم انتشار صورت‌های مالی حسابرسی شده، از دید ناظر فرابورس آن‌قدر جدی است که راضی به گشایش نماد آن حتی پس از تنزل به بازارپایه هم نشده‌اند. براساس صورت‌های مالی حسابرسی نشده ۶ ماهه منتهی به پایان بهمن ۱۳۹۸ به‌ازای هر سهم ۴۱ تومان سود شناسایی شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۸ درصد رشد نشان میدهد.
«توسعه اقتصادی آرین» (وآرین) خبر از خرید ساختمانی ۱۲ واحدی به مبلغ بیش از ۵۶ میلیارد تومان داد تا علاوه بر استقرار خودش، شرکت زیرمجموعه تولیدی خود را هم که اخیرا خریداری کرده در آن مستقر سازد. بنابر متن شفاف‌سازی، شرکت بنا دارد در این ساختمان زیرساخت اداری برای برنامه‌های توسعه‌ای نیز ایجاد کند. پس از این اطلاعیه روز دوشنبه نماد وآرین با ۲۳ درصد رشد قیمتی بازگشایی شد که باید منتظر نظر ناظر برای تایید احتمالی معاملات ماند.
«مجتمع صنعتی آرتاویل تایر» (پارتا) که دوهفته در صف فروش بود از روز دوشنبه در صف خرید قفل شد که احتمالا به‌خاطر خبر عرضه اولیه یکی از زیرمجموعه‌هایش یعنی «لاستیک یزد» (پیزد) است. پارتا با وجودی که خود در بازارپایه حضور دارد، قرار است روز چهارشنبه بخشی از ۶۱ درصد سهامش در پیزد را در بازار دوم فرابورس عرضه کند. پارتا در عین حال که یک تولید‌کننده تایر خودرو است اما در واقع هلدینگی از شرکت‌های زنجیره لاستیک است.