باید و نبایدهای سیاستگذار بورسی

هشت ماه ریاست محمدعلی دهقان دهنوی در سازمان بورس و اوراق بهادار به پایان رسید و «مجید عشقی» ‌‌‌به عنوان سیزدهمین سکاندار بورس بر مسند ریاست نشست. به این ترتیب بازاری که طی سال‌های اخیر با افزایش ضریب نفوذ میان عامه مردم همراه شده و حالا بیش از ۵۰‌میلیون سهامدار دارد، به دست فرد جدیدی سپرده شد. در این میان فعالان و تحلیلگران بازار سرمایه انتظار دارند سکاندار جدید بورس با شناخت چالش‌های موجود بر سر راه توسعه بازاری که می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کند، به رفع آنها بپردازد. حذف محدودیت‌های معاملاتی همچون دامنه نوسان و حجم مبنا، مبارزه با قیمت‌گذاری دستوری، جلوگیری از اعمال سلیقه‌‌‌ای قوانین، توسعه بازار بدهی، گسترش جعبه ابزار بورس، تلاش برای بهبود نقدشوندگی، کارآیی و شفافیت اطلاعاتی بازار سرمایه، توسعه زیرساخت‌‌‌ها و رفع مشکلات مربوط به هسته معاملاتی، پرهیز از اجرای خلق‌‌‌الساعه قوانین، کاهش بوروکراسی اداری و تسهیل مجوزدهی و تعمیق بازار تنها گوشه‌‌‌ای از خواسته فعالان بورسی از سیزدهمین سکاندار بورسی است.
باید و نبایدهای سیاستگذار بورسی
مهم‌ترین اولویت‌‌‌های سکاندار سیزدهم
علی اسلامی‌‌‌بیدگلی: توسعه ابزار‌‌‌ها و نهاد‌‌‌های مالی می‌تواند یکی از اولویت‌‌‌های جدی ریاست جدید سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای کمک به مردم و تسهیل در سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه قرار گیرد. ایجاد طرح‌‌‌های جدید برای حفظ حقوق سهامداران خرد و صیانت از سرمایه‌گذاری این قشر، توسعه بازار اولیه با هدف بهبود نظام تامین مالی بنگاه‌‌‌‌‌‌های کشور به‌ویژه بنگاه‌‌‌‌‌‌های کوچک و متوسط، افزایش تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، مقررات‌‌‌زدایی و کاهش بوروکراسی‌‌‌‌‌‌های اداری در جهت تسریع در تشکیل نهاد‌‌‌های مالی جدید، افزایش سرمایه شرکت‌ها و ورود شرکت‌ها به بورس، افزایش تعامل با نهاد‌‌‌های‌‌‌ قانون‌گذار از جمله مجلس شورای اسلامی و سایر سازمان‌ها، مقاومت در مقابل قیمت‌گذاری دستوری در محصولات و خدمات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، ساماندهی فعالیت فعالان در فضای مجازی با هدف افزایش میزان آگاهی و سواد مالی سرمایه‌گذاران، افزایش شفافیت و تسریع در دسترسی به اطلاعات از دیگر نکاتی است که باید مورد توجه سکاندار جدید بازار سرمایه قرار گیرد.

   بازگرداندن اعتماد به بازار
علیرضا تاجبر: یکی از مشکلاتی که بازار سرمایه با آن دست و پنجه نرم می‌کند، ملاحظات سیاسی در این بازار است. حل مشکلات بازار سرمایه و سیاستگذاری‌های دولتی برای این بازار اعتماد سهامداران را خدشه‌دار کرده است. از این رو رئیس جدید سازمان اگر بتواند اعتماد از دست رفته سرمایه‌گذاران خرد را به بازار بازگرداند، بخش عمده‌ای از مشکلات بازار حل خواهد شد. واقعیت این است که بازار از نظر بنیادی و عوامل درونی از مشکل جدی رنج نمی‌برد اما اتفاقاتی که در دو ماه گذشته مجددا رخ داد، بخشی از سرمایه‌گذاران را از بورس فراری کرد.   بازار سرمایه نیز از این قضیه مستثنا نیست و برخی از زیرساخت‌های این بازار نیازمند تغییرات جدی است. اما آنچه در اولویت قرار دارد به کارگرفتن سیاست‌های اجرایی جدید برای بازگرداندن سرمایه‌گذاران بورسی است.

   چند پیشنهاد به رئیس جدید
علیرضا توکلی‌‌‌کاشی: ارائه مجوز به فعالیت انواع نهاد‌‌‌‌‌‌های مالی که در دوره ریاست دهقان دهنوی کلید خورد اتفاق مطلوبی ارزیابی می‌شود که باید توسعه پیدا کند چرا که با توسعه و افزایش تعداد نهاد‌‌‌های مالی و ایجاد رقابت بین آنها می‌توان شاهد افزایش کارآیی در بازار‌‌‌ها بود. پیشنهاد می‌شود که فرم اعطای مجوز از وضعیت فعلی که مقدار زیادی اسناد، مدارک و شروط برای مجوز فعالیت وجود دارد به مجوز‌‌‌های مشروط مدت‌‌‌دار تبدیل شود. به این معنا که مجوز‌‌‌ها حتما دارای زمان باشند و در پایان هر دوره زمانی و حتی در میانه آن در فواصل نیم‌‌‌سال، سالانه و دوساله اهداف کمی برای هر نهاد مالی مشخص و شرط تمدید مجوز فعالیت به تحقق اهداف کمی مشروط شود.   در این بین متقاضیان به این درک می‌‌‌رسند که مجوز‌‌‌‌‌‌ها محدود بوده و تعهدات لازم از سهامداران و مدیران شرکت گرفته شده تا در صورت نرسیدن به اهداف کمی بدون هیچ قید و شرطی مجوز‌‌‌ها لغو شده و در سایت‌‌‌‌‌‌های رسمی سازمان بورس اعلام ‌شود. در زمینه معاملات الگوریتمی هنوز از نهاد‌‌‌هایی که به صورت تخصصی فقط به معاملات الگوریتمی بپردازند برخوردار نیستیم. نهاد‌‌‌های مالی بازارگردان که نه کارگزار باشند و نه صندوق بازارگردانی، متاسفانه در بازار وجود ندارد.   سازمان بورس باید به فضا‌‌‌هایی مشابه گزارش اجماع خبرگان بازار که توسط یکی از نهاد‌‌‌های مالی شکل گرفته رسمیت ببخشد و EPSهای تجمیعی این نهاد‌‌‌های مالی را در سایت‌‌‌‌‌‌هایی مانند  TSETMC‌‌‌ و سایر سایت‌‌‌های رسمی بورس و فرابورس منتشر کند.

   نهادسازی در بورس
مهدی دلبری: پیشنهادم به رئیس جدید این است که با برگزاری جلسه با فعالان و اصنافی که در بازار سرمایه فعالند در درجه اول دغدغه این افراد را بشنود و در درجه دوم این دغدغه‌‌‌ها را در چارچوب قوانین و حداکثر اختیاری که دارد، برطرف کند. بازار سرمایه شرایط چندان مناسبی ندارد چون از یک طرف تحریم‌ها شدت یافته و از سوی دیگر فشار دولت برای فروش اوراق و سهام به دلیل کسری بودجه شدید، سنگین‌‌‌تر شده است. بنابراین به نظر می‌رسد ریسک‌هایی که از سمت بودجه در سال‌جاری و سال‌های آتی به بازار سرمایه تحمیل می‌شود خیلی مهم خواهد بود. رئیس سازمان بورس به عنوان مدافع منافع کلیه سهامداران قلمداد می‌شود چون متاسفانه اکنون نهادی برای حمایت از سهامداران وجود ندارد یعنی کانون‌‌‌ها ساختار و قدرت لازم را برای حمایت ندارند و نهایتا بیانیه می‌دهند. بنابراین رئیس سازمان باید حمایت از سهامداران را در دستورکار داشته باشد. مساله بعدی که از رئیس جدید انتظار می‌رود نهادسازی و ابزارسازی است. رشدی که در بازار سرمایه از لحاظ اعداد و ارقام داریم مرهون ابزارسازی و نهادسازی روسای قبلی است. هر رئیسی که ابزار بیشتری ساخت، توانست رشد بازار سرمایه را سریع‌‌‌تر و بیشتر کند. علاوه بر اینها شفافیت، نقدشوندگی و تخصیص منابع به بازار سرمایه نیز جز موارد مهم است که رئیس جدید باید به آنها توجه ویژه داشته باشد. آقای دهقان تلاش کردند که صورت‌های مالی سازمان افشا شود که اقدام درستی بود. پیشنهادم برای رئیس جدید این است که همین شفافیت را برای بخش‌‌‌‌‌‌های دیگر انجام دهند. در بازار سرمایه باید تلاش شود که منابع به سمت اوراق و سهامی سوق پیدا کند که بیشترین سود و بهترین عملکرد را دارند. اما متاسفانه دستکاری در قیمت‌ها باعث می‌شود عده‌‌‌ای با استفاده‌‌‌ از ابزارهایی منابع سهامداران خرد را به سمتی ببرند که نباید برود. بنابراین انتظار است رئیس جدید وظیفه نظارتی سازمان را قوی‌‌‌تر دنبال کند و اجازه دستکاری در قیمت را ندهد.

   پنج توصیه به رئیس جدید بورس
پیمان حدادی: انتظارات بازار از رئیس جدی سازمان بورس و اوراق بهادار را می‌توان در چند بعد بیان کرد؛ یکی از این انتظارها در بعد عملیاتی بازار است. سامانه معاملاتی باید به شکلی تقویت شود که اگر مجددا شاهد افزایش حجم معاملات بودیم به مشکل نخورد. یعنی فقط این روزهای بازار دیده نشود و بدانیم بازار روزهای متفاوتی هم دارد. علاوه بر این معاملات استقراضی و فروش استقراضی حتما در دستورکار قرار گیرد. برای رئیس جدید سازمان عدد شاخص مهم نباشد چون عدد شاخص معیار عملکرد رئیس سازمان نخواهد بود به همین دلیل باید به این سمت برویم که در بازار سهام هم مثل بازار آتی کالا بتوانیم فروش استقراضی داشته باشیم. از دید نظارتی هم به نظر می‌رسد که رئیس سازمان بورس باید درباره برخورد سلیقه‌‌‌ای ناظرین بازار به یک چارچوب مشخصی برسد. یکی از مواردی که این روزها فعالان بازار را اذیت می‌کند، رویکردهای سلیقه‌‌‌‌‌‌ای ناظرین بازار است. از دید توسعه‌‌‌ای هم باید حتما ابزارهای نوین مشتقی بیش از پیش در بازار سرمایه فعال شود. اکنون در قسمت نهادهای مالی رشد خوبی داریم اما در بحث ابزارهای مالی باید همچنان رشد داشته باشیم و تنوع بیش از گذشته باشد. همچنین رئیس جدید سازمان باید به عنوان نماینده بازار سرمایه و سهامداران از حقانیت بازار دفاع کند.

   پرهیز از اجرای خلق‌‌‌الساعه قوانین
مهدی افنانی: بازار سرمایه چوب تصمیمات ناگهانی را می‌خورد. در حالی که بازار در وضعیت نامطلوبی به سر نمی‌برد اقدامات ضربتی از جمله تغییرات مدیریتی نیز نگرانی‌هایی را برای سرمایه‌گذاران بورسی ایجاد می‌کند و موجب دلسردی این گروه می‌شود. با توجه به شرایطی که بازار در حال تجربه کردن آن است به نظر می‌رسد سیاستگذاران جدید می‌توانند با پرهیز از اقدامات عجولانه و نسنجیده جلوی اتفاقات منفی را سد کنند. در ماه‌های اخیر گرچه شاخص کل از روند صعودی که در پیش گرفته بود جا ماند اما این به معنای بحران در بازار نیست. زنگ خطر خروج پول حقیقی از بازار به صدا درآمده و در این مرحله سیاستگذار با اتخاذ تصمیمات درست می‌تواند مانع از خروج بیشتر پول شود. بورس حوزه تصمیمات آنی نیست. آنچه مسلم است رئیس جدید سازمان بورس برای عبور از وضعیت فعلی کار سختی در پیش دارد. مدت‌هاست بازار به دلیل اعمال برخی سیاستگذاری‌ها در بانک مرکزی و وزارت صمت، همگرایی خود را از دست داده است، بر همین اساس لازم است اقداماتی انجام شود تا آرامش به بازار بازگردد. شأن بازار سرمایه، اختلالات هسته معاملاتی و مشکلات زیرساختی نیست. امیدواریم رئیس جدید ضمن مبارزه با فساد، اقدامات زیرساختی را در اولویت کاری خود قرار دهد.

   رفع چالش‌ها
حسن برادران‌هاشمی: رئیس سابق سازمان که تا چند روز گذشته در این مسند بود، اقدامات مثبتی انجام داد اما اشتباهاتی نیز از خود بر جای گذاشت. اجرای دامنه نوسان نامتقارن و سپس حذف آن و عجیب‌تر پافشاری وی بر اجرای چنین دستورالعمل پرچالشی شرایط بازار را به هم ریخت به طوری که بعد از منفی شدن بازار در هفته‌های اخیر موضوع برکناری یا استعفای وی به گوش رسید. یکی از دلایل منفی شدن چند روز گذشته بازار جو روانی ناشی از این خبر است. گرچه تغییر در مدیریت سازمان بورس در کوتاه‌مدت نمی‌تواند از لحاظ ساختاری اثری بر بازار داشته باشد اما اثر روانی آن بر معاملات و افت شاخص مشهود است. در همین راستا باید عنوان کرد با تغییرات جدید مدیریتی انتظارات جدیدی نیز به وجود خواهد آمد.   به نظر می‌رسد یکی از اقدامات مهم سازمان ارتقا و بهبود سامانه‌های معاملاتی است که مشکلات عدیده‌ای را برای سهامداران به وجود آورده است. یکی دیگر از مسائل مهمی که در دو سال گذشته تعادل بازار را به هم زده است، اجرای دامنه نوسان است. از این رو به نظر می‌رسد در اجرای دامنه نوسان معاملات و افزایش آن به منظور کمک به نقدشوندگی و تسهیل در معاملات باید بازنگری شود.

   شفاف‌سازی معاملات الگوریتمی
محمد شکری: بازار سرمایه وارد فاز جدیدی از تغییرات مدیریتی شده است. سهامداران بورسی که در یک سال و نیم گذشته در حسرت بازگشت شاخص به سر می‌برند انتظاراتی از سیاستگذار جدید دارند. سامان‌دهی و شفاف‌سازی معاملات الگوریتمی باید در اولویت‌های سیاستگذاری‌ها قرار گیرد. ابهامات معاملات الگوریتمی همواره ذهن فعالان بازار را نگران دستکاری در معاملات می‌کند. به نظر می‌رسد برخی از بازارگردان‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط بازار به جای حفظ نقدشوندگی به نوسان‌گیری روی آورده‌اند. پیشنهاد دیگر بازنگری در میزان کارمزد و همچنین مالیات ناشی از هر معامله است که می‌تواند کاهش داشته باشد. از موارد مهم دیگر رونق بازار اولیه و آسان کردن مسیر ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه است.

در حال حاضر شرکت‌ها برای ورود به بازار سهام باید مدت‌ها منتظر باشند و قوانین دست‌وپاگیر بسیاری پیش روی آنها قرار دارد. همچنین در زمینه نظارت بر اجرا و قیمت‌گذاری و سهمیه‌بندی عرضه‌های اولیه بهتر است بازنگری صورت گیرد. بهره‌گیری از نظرات و هم‌اندیشی با کارشناسان بازار در اتخاذ سیاست‌های آتی نیز می‌تواند منجر به اتخاذ تصمیمات بهتری شود.

  حل معضل سیاستگذاری دستوری
نیما آزادی: وضعیت امروز بازار سرمایه تا حدودی ناشی از ابهاماتی است که با آمدن دولت جدید ایجاد شده. اکنون یکی از ترس‌‌‌های بزرگ‌‌‌ بازار، نظام قیمت‌گذاری دستوری هم در حوزه مالی و هم در حوزه ارزش‌‌‌گذاری کالاهاست و تا حدودی هم اثرش را روی بازار گذاشته است.

اما متاسفانه باز هم دوستان اقتصادی دولت به این سیاست‌ها روی آورده‌‌‌اند. این موضوع باعث شده که بازار بترسد بنابراین از رئیس جدید سازمان بورس انتظار می‌رود معضل سیاستگذاری دستوری را برای سهامداران فعالان بازارهای مالی حل کند و رفع شدن این معضل به صورت عملی در بازار مشاهده شود.

   تشکیل کمیته‌‌‌هایی برای بررسی تصمیمات بورسی وزارتخانه‌‌‌ها
حمیدمرتضی کوشکی: اولویت‌‌‌هایی که رئیس جدید سازمان بورس باید در نظر بگیرد شفافیت و بحث کارآیی بازار سرمایه است. برای مثال گزارش‌های شرکت‌های پالایشگاهی که آمده، توام با یک سری ابهامات است. همین ابهامات باعث می‌شود که سوءبرداشت اتفاق بیفتد و این سوءبرداشت‌‌‌ها به بازار سرمایه آسیب می‌‌‌زند. رئیس جدید سازمان بورس علاوه بر در نظر گرفتن این اولویت‌‌‌ها باید کمیته‌‌‌هایی متشکل از افرادی خبره تشکیل دهد. کار این کمیته‌‌‌ها باید این باشد که تصمیمات وزارتخانه‌‌‌ها را که می‌تواند روی بازار سرمایه اثر بگذارد، بررسی کند و افراد خبره عضو این کمیته‌‌‌ها بتوانند اظهارنظر کنند. اگر این چند مورد در اولویت قرار گیرد چند مورد از ریسک‌های بزرگ بازار سرمایه کاهش پیدا می‌کند.

   استقلال سازمان را حفظ کند
مهران فتحی: مشکلات بازار سرمایه آنقدر زیاد است که نمی‌توان گفت رئیس جدید باید کدام را دستور کار قرار دهد. علت اینکه پذیرش این سمت نیز تا این حد طولانی شده به همین مشکلات بازمی‌گردد. هر کسی این سمت را برعهده می‌گیرد ابتدا باید تعهداتی را که در زمان انتخاب به مردم برای بهبود وضعیت بورس داده شد، عملی کند ولی ساختار اقتصادی کشور اجازه این کار را به او نمی‌‌‌دهد چون دولت کسری منابع دارد و محلی برای تامین این منابع هم وجود ندارد بنابراین مجبور است که از طریق سازمان بورس کسری بودجه‌‌‌اش را جبران کند و اوراق و سهم‌‌‌های دولتی را در بازار بفروشد بنابراین تا بازار مقداری جان می‌گیرد و شاخص سبز می‌شود تا پول‌‌‌های فرار کرده به بازار برگردد یا عرضه اولیه انجام می‌شود یا دولت برای کسری بودجه‌‌‌اش اوراق می‌‌‌فروشد. بنابراین کسی که رئیس می‌شود با این چالش روبه‌رو است. تنها انتظار این است که رئیس سازمان استقلال خود را حفظ کند و قاطعانه در برابر قیمت‌گذاری دستوری بایستد.

   حذف محدودیت‌ها
محمدابراهیم سماوی: انتظار می‌رود رئیس جدید سازمان بورس و اوراق بهادار وعده‌‌‌های پیشین را عملی کند. همچنین سیاست قیمت‌گذاری یکی از معضل‌‌‌های جدی بازار است که رئیس جدید باید فکری اساسی برای آن بکند. موضوع بعدی این‌که باید زیرساخت‌‌‌های بازار سرمایه مثل دامنه نوسان، حجم مبنا و همچنین سایر ابزارهای مالی در اولویت کاری رئیس جدید سازمان قرار گیرد.