تداوم افت شاخص بورس، جدا از نگراني سرمايه‌گذاران اين بازار به تشكيل صف‌هاي فروش و در نتيجه افت مجدد قيمت‌ها دامن زده است، بنابراين يك بار ديگر اهميت سرمايه‌گذاري بلندمدت براساس تحليل و حضور آگاهانه در اين بازار بر همگان آشكار شده است.
آنها كه با تكيه بر سودهاي آني و تنها با تبعيت از صف‌هاي خريد و فروش در بازار فعاليت مي‌كردند، اين روزها حال و روز خوشي ندارند و بسياري از عوامل غيرمرتبط را با اين وضعيت مربوط مي‌دانند در حالي كه هنوز هم بازار سرمايه توانسته است جايگاه برتر خود را در ميان گزينه‌هاي سرمايه‌گذاري حفظ كند.
در اين شرايط، كارشناسان به اتفاق به سرمايه‌گذاران توصيه مي‌كنند با خويشتن‌داري و پرهيز از رفتارهاي عجولانه منتظر بهبود شرايط مانده و از حضور در صف‌هاي سرگردان بپرهيزند.
فرضيه ركود بازار اشتباه است
مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه شرایط کنونی بازار و افت شاخص‌ها، ناشی از ضعف عوامل بنیادی سهام نیست، به سهامداران توصیه کرد صف‌های فروش یا خرید را معیار تصمیم‌گیری خود قرار ندهند.
محمودرضا خواجه‌نصیری، در گفت‌وگو با «سنا» گفت: از ابتدای سال جاری تاکنون شاخص حدود 50 درصد رشد داشته و این افزایش رشد سیستماتیک در بازار، انتظار ورود شاخص به فاز استراحت و اصلاح قیمت‌ها را به طور منطقی ایجاد کرده بود، اما با انتشار اخباری درخصوص احتمال تهاجم نظامی آمریکا به سوریه، روند کاهشی سرعت بیشتری گرفت.
وی تاکید کرد: رکودی در بازار حاکم نیست و حجم و ارزش معاملات در طول روزهای اخیر خوب بوده و خرید و فروش مناسبی در بازار انجام گرفته است، به‌خصوص که در خیلی از سهم‌ها خرید حقوقی‌ها بیشتر از قبل شده و اگر نگرانی‌های موقتی کنونی از بین برود، ارزش بازار روند مناسبی پیدا خواهد کرد.
مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه یکی از مولفه‌های تاثیرگذار بر بازار سهام، جریان نقدینگی وارده به این بازار در رقابت با بازارهای موازی است، اظهار كرد: بررسی این مولفه‌ها نشان‌دهنده این است که هنوز بازارهای رقیب نتوانسته‌اند جایگزینی برای بازار سهام باشند و نگرانی خاصی وجود ندارد و نبودن تقاضای جدید با رفع نگرانی‌های سیاسی از بین می‌رود و بازار به روال عادی خود برمی‌گردد.
وی به سهامداران توصیه کرد: نگرانی‌ها درخصوص سوریه عاملی بود که فاز اصلاحی بازار شتاب بیشتری پیدا کند، در نتیجه توصیه ما به سهامداران این است که در چنین شرایطی به دور از شتابزدگی رفتار کنند.
خواجه‌نصیری خاطرنشان کرد: سهامدار در شرایط فعلی برای اینکه تصمیم به خروج یا ورود به بازار سهام بگیرد باید اول برای خود مشخص کند که آیا این کاهش ناشی از اخبار حاشیه‌ای اثر‌گذار در بازار است یا ضعف‌های بنیادی در یک شرکت خاص مشکلاتی برای سهام مد نظر ایجاد کرده است؟
مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: اگر تغییرات ناشی از وضعیت کلی و عمومی بازار است و همچنین سبد سهام به لحاظ بنیادی از قوت و ظرفیت مناسب سوددهی برخوردار است، نوسانات منفی کوتاه‌مدت را نباید عامل تصمیم‌گیری قرار داد، چون چنین تصمیم‌گیری‌های هیجانی و شتابزده سهامدار را متضرر می‌کند.
بورس همچنان بهترين گزينه است
وی با اشاره به اینکه سهام شرکت‌هایی که مزیت نسبی کمتری نسبت به سایر سهم‌ها داشتند در این جریان به سمت عرضه سوق پیدا کردند گفت: شرایط فعلی انتظار بهبود و اصلاح قیمت در بخشی از صنایع را به‌وجود آورده است، اما تجربه ما در مواردی مشابه حاکی از این است که این دوران گذرا و مقطعی است و جایی برای نگرانی ندارد، زیرا بورس همچنان بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری است.
خواجه‌نصیری درباره تشكيل صف‌هاي موجود در بازار تصريح كرد: یکی از اشتباهات بنیادی سهامداران به‌خصوص سهامداران غیرحرفه‌ای این است که برای خرید یا فروش به صف‌ها توجه می‌کنند و همین امر به وضعیت عرضه و نگرانی در بازار دامن می‌زند، این در حالی است که به‌طور معمول صف‌های فروش جای مناسبی برای فروش نیست چون تصمیمات بر مبنای جو روانی بازار است.
مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار سرمایه‌گذاران را به سعه صدر بیشتر دعوت کرد و گفت: هر صف فروشی که تشکیل شد، لزوما نشان‌دهنده تداوم آن در درازمدت و ضرر مستمر برای سرمایه‌گذار نیست، چون کمتر سرمایه‌گذاری است که در دوران حضور در بورس، بارها شاهد جمع‌شدن صف‌های چند ده میلیونی در چند لحظه کوتاه و برهم خوردن جریان بازار در یک روز کاری نبوده باشد.
وی خاطرنشان کرد: نگاه میان‌مدت و بلندمدت همیشه بهترین استراتژی برای خرید و فروش است و بازار منفی، بدترین زمان برای فروش است؛ سهامداران باید با رصد هر روزه اخبار در عین توجه درست و منطقی به وضع عمومی شرکت‌ها هدف‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای خود متصور شوند.
خواجه‌نصیری درخصوص نگرانی گروهي از سهامداران درخصوص نقدینگی سبدهایشان تاکید کرد: ظرفیت نقدینگی بازار برای جمع‌کردن صف‌های فروش خیلی قدرتمندتر از این صف‌های چند ده میلیونی است، بنابراین بازار برای جمع کردن صف‌های 100 و 200 میلیارد ریالی با مشکلی مواجه نمی‌شود چون ارزش بازار بسیار بیشتر از این ارقام است.
مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس و اوراق بهادار درخصوص روش‌های حمایتی سازمان بورس از سهامداران با فروش اوراق تبعی گفت: شرایط فعلی بازار را گذرا ارزیابی می‌کنیم و استفاده از ابزاری چون اوراق تبعی برای حمایت از ضرر و زیان سهامداران در شرایط فعلی فقط هزینه‌ای برای سرمایه‌گذار است، اما درصورتی‌که بازار به سمتی برود که این اوراق بتواند کمکی به بازار و سهامداران داشته باشد، در برنامه کاری سازمان قرار می‌گیرد.
استفاده از استراتژي‌هاي معاملاتي آزمايش شده
يكي ديگر از تحليلگران بازار سرمايه درباره نوسانات اخير بورس و رويكرد مناسب براي فعاليت در اين بازار گفت: نوسانات پی در پی بخش جدا نشدنی بازارهای سرمایه هستند. جالب است بدانیم که این نوسانات در بازار سرمایه ایران به مراتب کمتر از بورس‌های کشورهای توسعه یافته همچون بورس نیویورک یا بورس لندن است.
سپهر پارسا افزود: در بازارهای پر نوسان چنانچه رویکرد سرمایه‌گذاری، کسب سود در کوتاه‌مدت باشد، متداول‌ترین روش، استفاده ترکیبی از ابزارها و روش‌های تحلیل تکنیکال در بازه‌های زمانی کوچک همچون نیم ساعته یا یک ساعته به همراه توجه ویژه به رویدادهای مهم خبری و آمار و داده‌های اقتصادی است. چنانچه رویکرد سرمایه‌گذاری بلندمدت باشد استفاده از تحلیل تکنیکال در بازه‌های زمانی بلندمدت همچون روزانه یا هفتگی در کنار مقایسه ارزش ذاتی سهام با قیمت بازار و دورنمای میان‌مدت و بلندمدت صنعت مربوطه مدنظر قرار می‌گیرد.
اين كارشناس بازار درخصوص بهترين شيوه براي انتخاب سهام در نوسانات زياد تاكيد كرد: سهم‌های مختلف با توجه به درجه ریسک سیستماتیک آنها، در زمان‌های پر تلاطم بازار، از میزان نوسان‌های متفاوتی برخوردار هستند. چنانچه سرمایه‌گذار ریسک‌گریز باشد می‌تواند از میان سهم‌هایی که همبستگی کمتری با بازار دارند سهم ارزنده تر را شناسایی و خریداری كنند. چنانچه سرمایه‌گذار از درجه ریسک پذیری بیشتری برخوردار باشد، می‌تواند از استراتژی‌های معاملاتی که به دفعات مورد آزمایش (Back Testing) قرار گرفته باشند استفاده كند.
پارسا اظهار كرد: در این استراتژی‌ها ممکن است ترکیبی از ارزش‌گذاری سهام، تحلیل تکنیکال یا بنیادی از بازارهای موازی، داده‌های اقتصادی، مقایسه ارزش ذاتی و... مورد استفاده قرارگیرد.
اين كارشناس بازار درباره معيارهاي مناسب براي انتخاب سهام و طول دوره لازم براي كسب بازدهي توضيح داد: در نظر گرفتن اختلاف ارزش ذاتی با قیمت روز و توجه به ریسک سرمایه‌گذاری در هر شرکت یا صنعت، افق زمانی سرمایه‌گذاری، توجه به سایر بازارهای موازی (رقیب) همانند بازارهای مسکن، کالا و ارز مقایسه آن با بازار سرمایه از جمله معیارهایی هستند که سرمایه‌گذار باید در انتخاب سهم در نظر بگیرد. با توجه به معیارهای يادشده هر سرمایه‌گذار می‌تواند بازه زمانی مناسب خود را برای سرمایه‌گذاری انتخاب و بازده معقولی را کسب كند.
وي در واكنش به اين سوال كه با توجه به نزديك بودن زمان انتشار گزارش‌هاي 6ماهه توصيه شما براي خروج يا نگهداري سهام چيست، گفت: این سوال برای تک تک شرکت‌ها با در نظر گرفتن انتظارات سودآوری و نرخ و مقدار فروش و بهای تمام‌شده محصولات در نیمه اول سال و همچنین بازدهی مورد انتظار سرمایه‌گذاران جواب متفاوتی خواهد داشت.
پارسا درباره سهامداران موفق در فضاي اخير گفت: پایبندی به استراتژی‌های معاملاتی که به دفعات مورد آزمایش قرار گرفته است، یکی از مهمترین عوامل تداوم بازدهی مناسب میان سرمایه‌گذاران است، در این میان سهامدارانی که با دید بنیادی و دوره زمانی بلندمدت اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند از بازده بالاتری برخوردار خواهند شد.
تا متعادل شدن بازار دست نگه داريد
يك كارشناس بازار سرمايه درخصوص استراتژي سهامداران در شرايط فعلي بازار گفت: نوسان (افزایش يا کاهش قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده) ماهیت اصلی بازار سرمايه و بازار سهام به‌طور اخص است که بسته به علت پیشامد آن می‌تواند تصميم‌گيری‌های متفاوتی صورت گیرد.
امير صمدي افزود: برخی از اين تغییرات از شرایط داخلی يک صنعت خاص يا يک شرکت خاص منتج می‌شود که سرمايه‌گذاران درگیر در آن صنعت يا شرکت فقط باید نسبت به خرید يا فروش سهام آن شرکت تصميم بگیرند، ولی گاهی اوقات اين نوسان به‌صورت عمومی گریبان کل بازار سهام را می‌گيرد به گونه‌ای که همه فعالان بازار نسبت به آن اتفاق واکنش نشان می‌دهند.
وي تصريح كرد: در شرایط کنونی که به نسبت در شرایط عدم اطمینان هستيم بسته به ماهيت سرمايه‌گذاران توصيه‌های متفاوتی می‌توان کرد. سرمايه‌گذاران حقوقی که به‌طور معمول از تجربه و تخصص بالایی برخوردارند و در چند سال گذشته با این‌گونه نوسانات ناشی از شوک به وفور دست و پنجه نرم کرده‌اند و این‌گونه نوسان‌ها را به‌خوبی می‌شناسند، می‌دانند که در پس هر گونه فعاليت هیجانی یک تصميم‌گیری نادرست وجود دارد. بنابراين به آنها توصيه می‌شود به دور از هيجان و با تحلیل فنی و با نگاهی به افق بلندمدت به فعاليت خود در بازار سهام ادامه دهند.
اين كارشناس بازا به سهامداران حقیقی خرد كه برخي از آنها بی‌تجربه و تا حدودی هم بی‌اطلاع هستند، توصیه كرد: آن‌گونه که هیجانی و گاه بدون تحلیل وارد بازار شدند به آن شکل از بازار خارج نشوند، بلکه با آرامش و با توجه به صرفه و صلاح، پرتفوی خود را اصلاح کنند تا در روند رو به رشد بازار که خیلی هم دور نیست زیان یا سود از دست رفته خود را جبران کنند.
صمدي درخصوص معيارهاي لازم براي انتخاب سهام در شرايط حاضر توضيح داد: توصيه می‌شود تا متعادل شدن بازار تصمیم خاصی گرفته نشود، مگر اینکه از پیش، ریسک اين تصمیم را بپذیریم، سپس پارامترهای اصلی، انتخاب همان شاخص‌های بنیادین باشد مانند وضعيت سودآوری، مقدار پوشش بودجه در دوره‌های مالی مدنظر، نسبتP/E و البته ترکیب سهامداران عمده و عملکرد آنها در بازارگردانی سهام در شرایط فعلی و در نهایت به‌کارگیری دیگر شاخص‌های فنی برای بررسی روند نوسان قیمت سهام.
وي درباره زمان لازم براي كسب بازدهي در بازار در شرايط حاضر يادآور شد: پیش‌بینی می‌شود افق سه ماهه دوره منطقی برای کسب بازدهی باشد.
صمدي در پاسخ به اين پرسش كه با توجه به نزديك بودن زمان انتشار گزارش‌هاي 6ماهه توصيه شما خروج يا نگهداري سهام است؟ پاسخ داد: توصیه می‌شود با پذیرش ریسک متناسب با شرایط سهامداری، سهام پرتفوی نگهداری یا تا حد ممکن پرتفوی بهینه شود.
وي در پايان گفت: سهامداراني در فضاي مثبت و منفي اين روزها مي‌توانند بازدهي بهتري را كسب كنند که بدون هیجان، با تحلیل و برای افق به نسبت بلندتری سرمايه‌گذاری کنند.
بورس تهران و بحران سوريه
يك كارشناس بازار سرمايه درباره نوسانات اخير بورس كشورمان گفت: در حال حاضر آنچه بر بورس تهران سايه افكنده تحولات سياسي سوريه است، موضوعي كه بورس ما را بيشتر از بورس سوريه (DSE) تحت تاثير قرار داده است. طي هفت روز كاري گذشته شاخص بورس سوريه با 77/0 درصد كاهش از 1202 واحد به 1193 واحد كاهش يافته است، در حالي كه طي همين مدت بورس تهران 14/3 درصد كاهش در شاخص داشته است. اين در حالي است كه خطر اصلي در سوريه در حال رخ دادن است!! و اين نشان از هيجان بالاي سهامداران بورس تهران دارد.
رضا قهرماني افزود: در بازار منفي همچون اين روزها دسته‌هاي مختلفي از سهامداران وجود دارند كه سبب افزايش فشار عرضه مي‌شوند. بخش قابل توجهي از نوسانات اخير را متوجه رفتارهاي هيجاني سهامداران مي‌توان دانست كه موجب واكنش بيش از حد مي‌شود كه نشان از كارآيي اندك بورس تهران دارد و اين موضوع در تحقيقات مختلف دانشگاهي نيز تاييد شده است.
وي يادآور شد: در كنار دسته اول يعني سهامداران هيجاني عده‌اي سفته باز نيز وجود دارند كه به طمع خريد در قيمت‌هاي پايين‌تر به فروش در بازارهاي منفي اقدام مي‌كنند كه اين خود سبب افزايش موضوع فراواكنشي مي‌شود. اما آنچه در كنار موضوع فرواكنشي وجود دارد اين است كه پس از گذشت زمان، بازار به اشتباه خود پي برده و قيمت‌ها تعديل و به روند عادي خود باز مي‌گردند.
قهرماني خاطرنشان كرد: بنابراين با توجه به موضوع فروش‌هاي هيجاني و واكنشي بيش از حد به موضوعات سياسي موثر بر بورس تهران به نظر در حال حاضر فروش سهام بنيادي مناسب معقولانه نيست و از طرفي با وجود سهام مناسب داراي وضعيت خوب عملياتي و چشم‌انداز روشن اقتصادي و سياسي كشور مي‌توان بر اساس دوره سرمايه‌گذاري كوتاه‌مدت يا بلندمدت (كه به انتخاب سرمايه‌گذار است) از استراتژي خريد سهام و نگهداري (buy & hold) و فيلتر(filter roles) به منظور كسب بيشترين بازدهي استفاده كرد.
وي درباره بهترين شيوه براي انتخاب سهام در نوسانات زياد گفت: به نظر من در حال حاضر و با توجه به نوسانات بالا بررسي و انتخاب سهام با P/E پايين و مناسب كه داراي نسبت سود تقسيمي بالا (D/E) است، استراتژي مناسبي در جهت خريد سهام است؛ به شرطي كه سود شركت مورد نظر عملياتي و از كيفيت بالايي برخوردار باشد. همچنين با توجه به كاهش قيمت سهام مختلف انتخاب سهامي كه طرح توسعه‌اي مناسب و سودآوري بالا دارند نيز انتخابي صحيح است؛ كه از اين دست سهام (سهام بنيادي و همچنين سهام با طرح‌هاي توسعه) در بورس ما كم نيست.
قهرماني تاكيد كرد: در هر صورت یکی از اساسي ترين نیازهای سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران داشتن اطلاعات علمی و لازم و كافي مربوط به نحوه مطلوب خرید و فروش است. مسلما اتخاذ نحوه مطلوب روش‌های معاملاتی در بورس وابسته به شرایط ویژه بازار و همچنين تمايلات سهامداران است.
وي ادامه داد: يكي ديگر از نكات در كنار انتخاب مناسب اوراق بهادار تشكيل سبد سرمايه گذاري مناسب (ترکیب اوراق بهادار) براي کسب بیشترین بازدهی با كمترين ريسك است. در هر صورت با انتخاب يك سبد سرمايه‌گذاري مناسب مي‌توان ريسك سيستماتيك را به صورت قابل توجهي كاهش داد. يكي ديگر از جذابيت‌هاي فعلي بورس تهران نزديكي ارائه گزارش‌هاي 6ماهه و 9ماهه شركت‌ها است. در صورت انتخاب سهام با وضعيت بنيادي و عملياتي مناسب و انتظار ارائه گزارش‌هاي خوب در مهر ماه مي‌توان انتظار كسب بازدهي مناسب را طي 2 ماهه آينده براي سرمايه‌گذاران با حوصله داشت.
قهرماني پيش‌بيني كرد: با توجه به وضعيت فعلي، هرچند كسب بازدهي در دوره زماني خيلي كوتاه براي سرمايه‌گذاران مقدور نباشد ولي به طور حتم با توجه به پايان هيجان بازار به دليل مسائل غير‌اقتصادي و سياسي و بازگشت تعادل بازار، از طرفي نزديكي انتشار گزارش‌هاي ميان دوره‌اي و افت قابل توجه قيمت برخي از سهام (كه سبب مي‌شود فاصله ارزش بازار سهام شركت‌هاي با فاند مناسب با ارزش ذاتي آنها بيشتر شود) كسب بازدهي مناسب طي چند ماه آينده و همراه با ارائه گزارش‌هاي خوب دوره‌اي دور از ذهن نيست.
وي در پايان گفت: با توجه به وجود سهام مناسب در بورس تهران و از طرفي چشم‌انداز مناسب اقتصادي كشور و با روي كار آمدن دولت جديد كه توجه خاصي به مسائل اقتصادي دارد، انتخاب سهام مناسب توسط سهامداران مي‌تواند بازدهي مناسبي در پي داشته باشد. بنابراين مي‌توان گفت ويژگيهاي يك سهامدار (سرمايه‌گذار) بيشترين نقش را در بازدهي مي‌تواند داشته باشد. معاملات حرفه‌اي و مبتني بر تحليل، عمل براساس دانش، گوش نکردن به شایعات، صبر و حوصله مي‌تواند ويژگيهاي يك سهامدار موفق باشد كه عملكرد آن منجر به كسب بازدهي مناسب در بورس تهران خواهد شد.
صف‌هاي بي‌معني و بي‌فايده
در همين زمينه مدیر سرمایه‌گذاری صندوق آگاه در گفت‌وگو با «سنا» حضور هیجانی در صف‌های خرید و به خصوص فروش را منطقی ندانست و سهامداران را به فعالیتی هوشمندانه در بازار دعوت کرد.
مصطفی بیاتی شرایط فعلی بازار را متاثر از بحث‌های سیاسی در خصوص حمله احتمالی آمریکا به سوریه ارزیابی کرد و گفت: بحث‌های سیاسی در بازار سرمایه دامن گشوده در حالی که هیچ بحث بنیادی در سهام شرکت‌ها رخ نداده است.
وی درباره شرایط فعلی بازار گفت: بازار در این روزها در اختیار 2گروه است: گروه اول کسانی هستند که معتقدند ریسک سیاسی پیش آمده، تاثیری ماندگار در بازار ندارد و هم‌اکنون می‌توانند سهم‌های ارزنده را به قیمت مناسب و حتی بسیار پایین تر از قبل بخرند و گروه دوم کسانی هستند که موضوع جنگ احتمالی آمریکا با سوریه را نگران‌کننده ارزیابی می‌کنند و تمایل به خروج از بازار سهام دارند.
بیاتی با اشاره به اینکه وقتی نوسانات منفی و مثبت در بازار، ناشی از اتفاقات بنیادی نباشد بعد از گذشت مدتی، سهم‌ها روند تعادلی خود را پیدا می‌کنند، اظهار كرد: در شرایط هیجانی که قیمت‌ها بی‌جهت بالا یا پایین می‌روند سهامدار از خرید و فروش و عملکرد هیجانی‌اش متضرر می‌شود.
مدیر سرمایه‌گذاری صندوق آگاه خاطرنشان کرد: فروش در افت زیاد به هیچ مشتری توصیه نمی‌شود چون صف‌های خرید و فروش در کمتر از یک چشم بر هم زدن جمع می‌شوند و حتی ممکن است در یک چشم برهم زدن دیگر صف فروش به صف خرید تبدیل شود و سهامدار نتواند سهمی را که یک دقیقه قبل در اختیار داشته به قیمتی بالاتر تهیه کند.
وی در ادامه افزود: ماندن در صف یعنی معامله‌ای به دلیل نبودن خریدار یا فروشنده انجام نمی‌گیرد پس اگر معامله‌ای صورت نگیرد ماندن در صف هم بی فایده است چون به عنوان مثال در شرایط فعلی که بسیاری از سهم‌ها با صف‌های چند ده میلیونی فروش مواجهند معنی ندارد جز اینکه سهامدار بدون اینکه خریداری وجود داشته باشد چشم انتظار یک خریدار است پس اگر در چنین شرایطی خریداری پیدا شود که صف‌ها را جمع کند می‌تواند ناشی از اخبار مثبت در بازار باشد.
بیاتی در پایان به سهامداران توصیه کرد: ماندن در صف، تصمیم منطقی نیست اما اگر سهامداری به هر دلیلی تصمیم به خروج از بازار گرفته بهتر است صبر کند تا بازار متعادل شود تا بتواند سهم خود را به قیمتی متعادل بفروشد.