خبر اين است حذف معاملات «ددد» از بازار سهام. رييس سازمان بورس و اوراق بهادار كه روز گذشته در آخرين نشست كميته رسانه بازار سرمايه حضور پيدا كرده بود، با اعلام اين خبر در ساعت معاملات، اهالي بازار را شوكه كرد.
پيشينه معاملات گروهي به اواخر دهه 80 بازمي‌گردد، زماني كه براي جذاب كردن بازار سرمايه به كارگزاران و معامله‌گرها اين امكان داده شد كه بخشي از معاملات خود را در كدي بي‌نام تحت عنوان «ددد» متمركز كنند. اين كد بي‌نام بود و از آنجا عبارت «ددد» براي آن انتخاب شد كه در بورس كد معاملاتي هر شخصيت حقوقي و حقيقي شامل 3 حرف اول نام‌خانوادگي به اضافه يك عدد پنج رقمي است و از آنجا كه نام‌خانوادگي هيچ كسي در كشور 3 حرف «د» در ابتداي خود ندارد، اين كد عجيب و مرموز در اواخر دهه 80 به معاملات گروهي اختصاص پيدا كرد. اما اين كد ظرف چند سال گذشته همگام با توسعه و تعميق بازار سرمايه بزرگ و بزرگ‌تر شد و هر روز بسياري از معاملات در بازار با كد «ددد» انجام مي‌شد و كارگزار تا حداكثر 2 ساعت پس از اتمام ساعت معاملات فرصت داشت تا معاملات انجام شده «ددد» را به كد اشخاص حقيقي و حقوقي تخصيص دهد.
همين عامل سبب مي‌شد كه در برخي معاملات بي‌نام بازار سهام مشكلاتي به وجود آيد، به عنوان مثال سهمي كه بعد از معامله «ددد» نوسان مثبت كرده بود به سختي از سوي كارگزار به سفارش‌دهنده اختصاص پيدا مي‌كرد يا بالعكس سهمي كه نوسان منفي بعد از معامله «ددد» به خود ديده بود، به سختي به خريدار منتقل مي‌شد و به اصطلاح بازاري‌ها، «دبه» در معاملات آن به وجود مي‌آمد. از سوي ديگر اين بي‌عدالتي در كنار خود فسادهايي را هم به وجود آورده بود از جمله سبدگرداني‌هاي غيررسمي، تخصيص سهام خوب به مشتريان لزوما پرگردش در كارگزاري‌ها و... . البته علي صالح‌آبادي روز گذشته اعلام كرد كه حذف معاملات «ددد» كه از روز شنبه اجرايي خواهد شد، مشمول عرضه‌هاي اوليه نمي‌شود حال آنكه اين انتظار وجود دارد عرضه‌هاي اوليه كه در سيستم برخي كارگزاري‌ها به مشتريان ويژه اختصاص پيدا مي‌كند هم به زودي يا با حذف «ددد» مواجه شده يا فكر اساسي‌تري براي آن شود تا همه از امكان كسب بازدهي در عرضه‌هاي جذاب اوليه برخوردار شوند.
جزئيات ماجرا...
علی صالح‌آبادی که صبح روز گذشته در نشست اعضای کمیته رسانه بازار سرمایه سخن می‌گفت، با اعلام خبر مهم حذف قطعی معاملات گروهی بازار سرمایه اظهار كرد: از روز شنبه هفته آینده معاملات گروهی موسوم به «ددد» به طور کلی از گردونه معاملات بازار سرمایه حذف خواهد شد و معامله گران می‌توانند تنها به صورت مستقیم در بازار سهام به معامله بپردازند.
وی درخصوص دلایل اتخاذ این تصمیم گفت: این موضوع مدت زیادی بود که فکر ما را به خود مشغول کرده بود و البته در بازار پرحجم کنونی مشکلاتی را برای بازار به وجود آورده بود، از جمله آنکه قواعد معاملاتی را با چالش مواجه می‌کرد و همچنین عدالت معاملاتی را با مخاطره مواجه ساخته بود.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: بررسی‌ها نشان میدهد که در حال حاضر 93 درصد یک معامله «ددد» به یک کد معاملاتی تخصیص داده می‌شود، 5 درصد یک معامله به دو کد معاملاتی، 5/1درصد هر معامله به 3 کد و کمتر از یک درصد از معامله «ددد» به بیش از سه کد معاملاتی تخصیص داده می‌شود، بنابراين اگر امکان معامله گروهی حذف شود اتفاق خاصی رخ نخواهد داد. ضمن آنکه رصد معاملات برای نهاد ناظر بازار سرمایه نیز آسان‌تر می‌شود.
وی توضیح داد: از دیدگاه تجاری حذف معاملات «ددد» با این مخاطره مواجه بود که معامله گران امکان معاملات با حجم و سرعت بالا را شاید پیدا نمی‌کردند، اما طی مذاکراتی که با بورس‌های فعال در کشور(بورس و فرابورس) انجام شد، مقرر شد که نیم ساعت به ساعت معاملات افزوده شود و در صورتی که بازهم این 30 دقیقه افزایش تایم معاملات اقناع کننده نبود ساعت معاملات تا 120 دقیقه نیز جای افزایش در آینده را خواهد داشت.
سخنگوی سازمان بورس در تشریح مزایای حذف «ددد» گفت: در شرایط کنونی تخصیص سهامی که به صورت «ددد» در بورس و فرابورس معامله می‌شود، حداقل دو ساعت به طول می‌انجامد، اما با حذف «ددد» مهلت دو ساعته تخصیص سهام نیز خاتمه می‌یابد و معامله گران باید از شب قبل و اساسا قبل از صدور دستور خرید نسبت به تصميم‌گيري درخصوص معامله اقدام کنند و همین مزیت باعث می‌شود که ساعت معاملات نیز قابلیت افزایش را داشته باشد.
وی اضافه کرد: حال آنکه در سیستم کنونی اگر ساعات معاملات را افزایش می‌دادیم، فرآیند تخصیص سهام و به روز رسانی معاملات شاید تا نیمه شب نیز ادامه می‌یافت.
بالاترین مقام نظارتی بازار سرمایه با بیان اینکه در حال حاضر 70 درصد دفعات معاملات در بورس به معامله گران آنلاین تعلق دارد، گفت: هر چند سهم معامله گران آنلاین از ارزش کنونی معاملات تنها 30درصد است، اما آنها از سهم قابل توجهی از دفعات معاملات برخوردارند بر این اساس پیش‌بینی می‌کنیم که حذف معاملات «ددد» به رشد 13 درصدی دفعات معاملات منجر شود و همچنین آنلاین تریدینگ را در بازار سهام گسترش دهد که البته برای توسعه سیستم معاملات آنلاین دو شرکت جدید نیز اعلام آمادگی کرده‌اند.
وی در برابر سوال خبرنگاري مبنی بر اینکه چرا عرضه‌های اولیه از این قاعده مستثنا شده‌اند در حالی که بیشتر تخصیص‌ها به عرضه‌های اولیه مربوط می‌شود، گفت: بعد از اجرای معاملات آنلاین برای عرضه‌های اولیه نیز فکر اساسی خواهیم کرد و به طور قطع تخصیص عرضه‌های اولیه نیز به روال کنونی ادامه نخواهد یافت.
صالح‌آبادی در ادامه بیان مزایای حذف معاملات «ددد» به موضوع عدالت اشاره کرد و گفت: در حال حاضر معامله‌گری سهمی را به کارگزار برای خرید سفارش میدهد حال آنکه بعد از ساعت معاملات هنگامی که سهم از نوسان مثبت برخوردار شد، کارگزار چون معامله را به صورت «ددد» انجام داده است، این حق را برای خود متصور است که بخشی از سهام را به مشتریان دیگر اختصاص دهد. همچنین حذف معاملات «ددد» به پایان برخی از پرتفولیوگردانی‌های غیر رسمی منجر خواهد شد.
وی اظهار كرد: با حذف معاملات «ددد» نهاد ناظر بازار سرمایه هم امکان رصد دقیق‌تر معاملات را خواهد داشت، چرا‌که دیگر سهمی بی‌نام در بورس معامله نمی‌شود و سازمان می‌تواند از بروز برخی تخلفات از جمله استفاده از اطلاعات نهانی جلوگیری کند. افزون بر اینکه دیگر شاهد رفتارهای توده‌ای نخواهیم بود، چرا که اگر فردی دستور خرید سهمی را میدهد، حتما در مورد آن تحلیل کرده لذا دستور خرید آن قطعی است، نه بی‌نام.
وی تصریح کرد: ما معتقدیم که این رخداد مهم سطح تحلیل را در بازار ارتقا خواهد داد.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد زمان اجرای حذف معاملات «ددد» از معاملات سهام، به موافقت کانون کارگزاران با عملیاتی شدن آن اشاره و اضافه کرد: در صورتی که به لحاظ فنی مشکل خاصی نداشته باشیم از شنبه هفته آینده معاملات «ددد» رسما از بازار سرمایه حذف می‌شود. ضمن آنکه دغدغه‌های بازار و کارگزاران هم در این موضوع دیده شده است.
وی اضافه کرد: البته کانون کارگزاران به ما پیشنهاد داده است که همزمان با حذف «ددد» دامنه نوسان هم در بورس و فرابورس افزایش يابد که این موضوع جای تامل دارد، اما فعلا تصمیمی در خصوص افزایش دامنه نوسان در بورس و فرابورس اتخاذ نشده است.
به گفته صالح‌آبادی؛ کمیسیون فرعی شورای بورس نیز نظر کارشناسی خود را در خصوص حذف «ددد» از گردونه معاملات سهام اعلام خواهد کرد.
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان احتمال حذف حجم مبنا از معاملات بازار سهام را تایید نکرد.
بازار چه واكنشي دارد؟
حذف معاملات «ددد» از گردونه معاملات بازار سهام بدون شك تاثيرات زيادي را در كاهش حجم و ارزش معاملات خواهد گذاشت. بدون ترديد اظهارات علي صالح‌آبادي درباره رشد دفعات معاملات پس از حذف «ددد» درست است، اما اين را هم بايد پذيرفت كه در بازار كنوني بسياري افراد از معاملات «ددد» براي خريد و فروش سهام براي خانواده خود استفاده مي‌كردند. تا جايي كه مثلا يك عضو آشنا به بورس در واقع سهامدار فعال در بورس براي خانواده و آشنايان نزديك خود سهامي را به صورت «ددد» مي‌خريد و بعد از پايان ساعت معاملات به آنها مي‌داد.
حال آنكه ديگر چنين امكاني وجود ندارد و بايد احتمالا بيشتر دستور خريد و فروش‌ها به قبل از معاملات منتقل شود يا اينكه در طول ساعت معاملات يك نفر براي چندين نفر به طور مستقيم دستور خريد و فروش بدهد كه البته اين كار منجر به درگيري‌ها و مشغله‌هاي فراوان معامله‌گران كارگزاري‌ها خواهد شد.
اما در كنار همه اين موارد، اين موضوع سيستم معاملات آنلاين را ناچار به توسعه مي‌كند كه البته خوشبختانه با ورود شركت‌هاي نرم‌افزاري جديد به بازار سهام اين حوزه هم مي‌تواند به رشد و توسعه مطلوب برسد.
اما خواسته ديگر بازار پس از حذف معاملات «ددد» كه اقدام خوبي از سوي سازمان بورس و اوراق بهادار به شمار مي‌رود، افزايش قابل اعتناي دامنه نوسان است؛ اتفاقي كه مي‌تواند جذابيت معامله در بازار سهام را در بازار كنوني كه عمق بيشتري نسبت به قبل داشته بيشتر كند.
به هر حال هم‌اكنون در بازاري در حال فعاليت هستيم كه بيش از 430 هزار ميليارد تومان (بورس و فرابورس) ارزش دارد و وقت رفع برخي محدوديت‌ها است كه بيش از 10 سال پيش در بازار 30 هزار ميليارد توماني وضع شده و شايد از حجم مبنا هم بتوان به عنوان يكي از اين محدوديت‌ها ياد كرد.
به توسعه رسانه‌ها معتقديم
رييس سازمان بورس و اوراق بهادار اما در آخرين كميته رسانه بازار سرمايه خبرهاي خوبي هم براي اهالي رسانه داشت.
علي صالح‌آبادي در پاسخ به چالش‌هاي موجود ميان اهالي رسانه و بخش نظارتي بازار سرمايه تاكيد كرد: ما هيچ مخالفتي با توسعه رسانه‌هاي بورسي نداريم و اساسا رويكرد سازمان بورس حمايت از رسانه‌هاي فعال در بازار سرمايه است، اما اين سازمان به ويژه همكاران بخش نظارت هم دغدغه‌هايي دارند از جمله اينكه خبرها و تحليل‌ها نبايد تاثيرگذاري مستقيم در قيمت سهام داشته باشند، از طرفي حرف رسانه‌ها هم درست است كه هر خبري كه منتشر مي‌شود داراي تاثيرات مثبت و منفي مي‌تواند باشد. از اين رو تنها راهكار موجود اين است كه در تعاملي سازنده، بخش‌هاي نظارتي و رسانه‌ها نقشه راهي براي فعاليت‌هاي رسانه‌اي تدوين كنند تا اين حوزه مهم با محدوديت مواجه نشود.
مقام نظارتي بازار سرمايه گفت: سازمان بورس اعتقاد دارد كه رسانه‌ها در توسعه بازار موثر بوده‌اند و بيشتر هم مي‌توانند موثر باشند. پس اساسا محدوديت رسانه‌اي در بازار سرمايه را برنمي‌تابيم و معتقديم كه رسانه‌ها بايد در تمام ابعاد توسعه پيدا كنند، چه روزنامه‌ها، چه خبرگزاري‌ها و رسانه‌هاي تخصصي.
وي حتي پيشنهاد داد: براي آنكه خبرنگاران با شناخت عميق‌تري درباره شركت‌ها قلم بزنند و تحليل كنند كميته رسانه بازار سرمايه برنامه بازديد اهالي رسانه از شركت‌هاي بزرگ بورسي را استارت بزند.
اين مقام مسوول در سازمان بورس با معتدل خواندن خط مشي اين نهاد نظارتي در دوره جديد فعاليت خود گفت: نه تنها در دوره جديد بلكه در دوره‌هاي قبل هم سعي كرديم چنين خط مشي را در بازار سرمايه نهادينه كنيم و به طور قطع در اين دوره هم در جاده اعتدال حركت خواهيم كرد.