بازار سهام در ادامه مسیر افزایشی ممتد خود، یک گام مثبت 7/2 درصدی دیگر را در هفته جاری طی کرد تا با عبور شاخص از محدوده 86 هزار واحد، بازدهی شاخص کل از ابتدای سال به سطح اعجاب‌انگیز 127 درصد برسد. به این ترتیب به نظر می‌رسد، بورس تهران سودای ثبت رکوردی جدید در سر دارد و آن هم شکستن سقف بهترین بازدهی سالانه تاریخ بازار سهام است.
در سال 82، بورس با رشد 138 درصدی، بیشترین صعود تاریخ شاخص قیمت و بازده نقدی در طول یک سال را رقم زد؛ هر چند پس از آن، با ترکیدن حباب قیمت‌ها، بورس وارد دوران رکود بلند‌مدت خود از نیمه دوم سال 83 شد. در حال حاضر، فاصله بورس 92 تا شکستن رکورد ده سال پیش به کمتر از 9 درصد رسیده که اين امر با توجه به سیل خروشان حضور نقدینگی جدید در بازار، امکان ثبت یک رکورد تاریخی دیگر برای بازار سرمایه در ماه‌های باقیمانده از سال 92 را نوید میدهد.
سیگنال‌های بودجه برای بازار سهام
بودجه سال 93 پس از سال‌ها تاخیر، امسال در موعد مقرر تحویل مجلس شد. با این حال، مفاد این لایحه مهم به لحاظ جهت‌گیری دارای تغییرات شگرفی نسبت به مسیر جاری بودجه 92 نیست.
در این میان، برخی کارشناسان در خصوص امکان تحقق بخش درآمدی بودجه به ویژه در حوزه فروش نفت (روزانه 4/1 میلیون بشکه نفت و میعانات) و نیز درآمد مالیات و عوارض گمرکی (66 هزار میلیارد تومان) ابراز تردید کرده‌اند. علاوه بر این، پیش‌بینی تورم 21 تا 24 درصدی و رشد نقدینگی 18 تا 20 درصدی ناشی از اجرای این بودجه حکایت از تداوم سیاست‌های موجود بر سر خلق نقدینگی و در نتیجه بروز تورم حاصل از آن دارد؛ امری که در بطن خود هر گونه احتمال کاهش نرخ سود بانکی در افق میان مدت را منتفی می‌کند و در نتیجه نمی توان درباره تاثیر این عامل مهم بر افزایش نسبت قیمت بر درآمد سهام امیدوار بود.
از سوی دیگر، پیش‌بینی دلار 2650 تومانی در بودجه، حکایت از تمایل دولت برای یکسان‌سازی نرخ ارز در سطحی حدود 10 درصد کمتر از نرخ جاری بازار دارد. این اتفاق نیز در صورت عملی شدن، چشم‌انداز رشد سودآوری اکثر صنایع مهم بورسی در سال 93 را محدود می‌کند؛ چرا که تا به این جای کار، میانگین نرخ دلار در بازار آزاد در طول سال 92 معادل 3200 تومان بوده است و دستیابی به نرخ 2650 تومانی به طور حتم موجب تعدیل حاشیه سود طیف مهمی از شرکت‌های بازار به ویژه گروه‌های پتروشيمی، فلزی و معدنی نسبت به سال 92 خواهد شد. از سوی دیگر، اعلام هزینه 1800 میلیارد تومانی برای بهره مالکانه و حقوق دولتی معادن با شیوه مد‌نظر دولت قبلی موجب عقب‌نشینی سهام سنگ‌آهنی و شاخص صنعت کانه‌های فلزی به میزان 5 درصد شد. بر این اساس، پرداخت 5 درصد میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان بر عهده شرکت‌های سنگ‌آهنی گذاشته شده که پروانه معادن آنها به نام ایمیدرو است؛ البته این موضوع حتی در سال جاری نیز مورد پذیرش سنگ آهنی‌ها قرار نگرفته و هنوز محل اختلاف است؛ ضمن آنکه با توجه به ارائه لایحه جداگانه برای هدفمندی یارانه‌ها بخش مهم دیگری از ابهامات به ویژه در خصوص نرخ حامل‌های انرژی و خوراک واحدهای پتروشیمی کماکان پابرجا است.
تاملاتی مهم درمورد وضعیت بازار
میانگین نسبت قیمت بر درآمد سهام در هفته جاری به محدوده 5/8 واحد رسید. این سطح ارزش گذاری سهام پیش‌تر فقط در سال‌های 82 و 83 و برای مدت بسیار کوتاهی در بهار 90 در بورس تهران تجربه شده است. بالاترین نسبت میانگین P/E در طول یک سال در بازار ایران مربوط به سال 83 است که این نسبت کلیدی در سطح 9/8 واحد محقق شد. بنابراین، ادامه روند افزایشی قیمت سهام در صورتی که منجر به رشد مخرج کسر (سود شرکت‌ها) نشود می‌تواند P/E بازار را در ماه‌های آینده به سطوح بی سابقه ای هدایت کند. این در حالی است که با توجه به سود روز شمار 20 درصدی سپرده‌ها، این فاصله 100 درصدی در مقایسه با میانگین بازدهی نقدی فعلی بازار (که با در نظر گرفتن قیمت‌های کنونی سهام و نسبت تقسیم سود شرکت‌ها کمتر از 10 درصد است) باید با افزایش سودآوری آتی جبران شود تا خرید سهام از لحاظ منطقی توجیه‌پذیر باشد؛ حال آنکه با افق رشد اقتصادی 2 تا 3 درصدی در سال آینده و نیز افت 20 درصدی قیمت ارز در شش ماه اخیر، تحقق افزایش معنادار سودآوری مجموع شرکت‌های بورس (که اکنون در سطح 50 هزار میلیارد تومان است) دشوار به نظر می‌رسد. از سوی دیگر، در رویدادی تامل‌برانگیز، قیمت سهام برخی از مهمترین هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بازار (به ویژه در گروه پتروشیمی) در هفته‌های اخیر از رقم NAV یا همان خالص ارزش دارايی‌های آنها عبور کرده است؛ رویدادی که در طول تاریخ بورس فقط یک بار در نیمه نخست سال 83 (قبل از ورود بازار به رکود چند ساله) اتفاق افتاده است. فارغ از عدم توجیه پذیری این مساله به لحاظ اقتصادی، مقایسه این وضعیت با میانگین بلند مدت نسبت قیمت بر خالص ارزش دارايی‌ها در شرکت‌های سرمایه‌گذاری (80 درصد) حکایت از انحراف حداقل 25 درصدی قیمت برخی از سهام این گروه با سطوح تعادلی ارزش گذاری دارد.
پدیده دیگر این روزها، رشد بی وقفه قیمت سهام پروژه‌های در دست احداث پتروشیمی در بازار پایه فرابورس است؛ پروژه‌هایی که هنوز تا مرحله عملیاتی شدن مدت نامعلومی فاصله دارند، ولی در اثر جهش‌های اعجاب‌انگیز، قیمت بازار آنها از هم‌اکنون به ارزش جایگزینی زمان بهره‌برداری نزدیک شده است! همه این موارد نشانه‌هایی هشدار بر انگیز از انحراف قیمت برخی سهام از ارزش بنیادی را نشان می‌دهند که صرفا در اثر هجوم نقدینگی و عدم عرضه متناسب سهام اتفاق افتاده است. در همین راستا، با عبور ارزش بازار سرمایه (کلیه بازارهای بورس و فرابورس) از سطح 520 هزار میلیارد تومان، برای نخستین بار در طول تاریخ اقتصاد ایران، ارزش روز بازار از حجم نقدینگی کشور در هفته جاری سبقت گرفت. همچنین، ارزش بازار سرمایه با شتاب زیادی در حال نزدیک شدن به رقم تولید ناخالص داخلی است که وضعیتی قابل تامل در زمینه ارزش‌گذاری بازار چه به لحاظ تاریخی و چه در مقایسه با بازارهای بین المللی را به نمایش می‌گذارد.
با این حال، رشد بی‌وقفه قیمت‌های سهام فرصتی برای درنگ بازیگران بورس و دقت بیشتر در تصمیمات سرمایه‌گذاری فراهم نکرده و ورود سیل نقدینگی سرگردان، فرصت هر گونه اصلاح قیمت سهام را سلب کرده است.
در این شرایط، فرآیند عرضه‌های اولیه سهام و رغبت دولت و سهامداران بزرگ برای عرضه سهام نیز شاهد پیشرفت کندی است که امید می‌رود با تدبیر اندیشی مسوولان ذی‌ربط به ویژه در دولت، تقویت عرضه جهت پاسخگویی به تقاضای بی‌محابای سهام در دستور کار قرار گیرد تا از احتمال شکل‌گیری حباب قیمت‌ها و زیان سرمایه‌گذاران کم‌تجربه و تازه‌وارد در بازار سهام پیشگیری شود.