دكتر شاهين شايان‌آراني، كارشناس بازار سرمايه، در خصوص راز پايداري بازار سرمايه، برخلاف برخي كارشناسان كه افت و خيز شاخص را ملاك برخي قضاوت‌هاي زودهنگام مي‌دانند، همچنان بر لزوم واكنش نشان دادن شاخص به اتفاقات بيروني تاكيد دارد.
وي در پاسخ به اين پرسش كه به نظر مي‌رسد نگراني‌هاي سال قبل همانند، شفاف‌سازي در خصوص نرخ خوراك پتروشيمي‌ها، روند مذاكرات هسته‌اي، نوسان‌گيري از بازارهاي موازي با بورس همچون بازار ارز، سكه و مسكن در سال جاري براي بازار سهام وجود نداشته باشد و از اين رو چرا همچنان بازار با ريزش‌هايي در ابتداي سال روبه‌رو است، فهم درست از پايداري بازار را منوط به تعريف دقيق تري از پايداري مي‌داند. او معتقد است در ابتدا بايد به تعريف درستي از پايداري در بازار رسيد. او همچنين معتقد است كه با پارامترهاي اقتصاد كلان نبايد در خصوص بازار سرمايه قضاوت كرد؛ به ويژه كساني كه در بازار سرمايه سابقه فعاليت اجرايي نداشته‌اند نبايد كارآيي بازار سهام را تنها به واسطه نماگرهايي مانند شاخص كل مورد ارزيابي قرار دهند. او تاكيد كرد شايد بتوان عملكرد بانك‌ها را با برخي شاخص‌هاي اقتصاد كلان سنجيد، اما بازار سرمايه يك بازار تخصصي است. به گفته وي، اينكه پايداري بازار سرمايه را با افت و خيز شاخص متر كنيم، تصور درستي نيست. اينكه هميشه روند افزايشي شاخص را مثبت بدانيم و از آن به عنوان يك بازار پايدار ياد كنيم كار غلطي است. به گفته او، ضربان قلب بازار نبايد هميشه تند بزند.
مشخصههاي بازار پايدار
شايان آراني با بيان اينكه نبايد واژه شيرين پايداري را به صورت ظاهري براي بازار سرمايه در نظر گرفت، به بيان مشخصههاي يك بازار پايدار پرداخت. به گفته وي تعريف يك بازار سالم بايد در استانداردهاي بازار سرمايه بگنجد. يك بازار سالم و كارآ و پايدار بايد داراي حجم مبادلات بالا (عرضه و تقاضا) باشد، قانون محور باشد، نظم و انضباط داشته باشد و ثبات مديريت و رويه داشته باشد.
به گفته وي ضروري است شرايط كشف قيمت در شفافيت صورت پذيرد و نبايد شرايطي دراقتصاد پديد آيد كه پارامترهاي اقتصاد كلان بازار را با تكانه‌هاي زيادي روبه‌رو سازد. در يك بازار پايدار بحث عدالت البته جايگاه ويژه‌اي دارد و شفافيت در قوانين و عملكرد البته به شدت مورد توجه است. در چنين بازاري نيز بي شك نوسان وجود دارد. بازار سالم قطعا به اتفاقات پيراموني خود واكنش نشان مي‌دهد و اين واكنش در قيمت سهام شركت‌ها متجلي مي‌شود.
نوسان واجب است
شايان آراني تاكيد كرد كه نوسان‌ها در بازار واجب است. در عين حال اينكه شاخص پيوسته بالا برود يا پيوسته افت ثبت كند جاي تامل دارد. اينكه براي يك افت مثلا 900 واحدي نگراني زيادي داشته باشيم اشتباه است، چراكه در اين روز تنها اندكي بيشتر از يك درصد از شاخص كاسته شده است و افت كمتر از 3 درصد در بازار اصلا قابل توجه نيست.
به گفته شايان‌آراني، اما اگر مرتبا هر روز بازار بيش از 3 درصد افت ثبت كند يا برعكس هر روز بيش از 3 درصد افزايش ثبت كند، البته جاي نگراني دارد. قضاوت در مورد بازار البته بايد با قواعد بازار سرمايه و پارامترهاي تخصصي آن همراه باشد. من شرايط فعلي بازار را نگران‌كننده نمي‌بينيم.
شرايط سال قبل درحالي كه توليد ناخالص داخلي منفي بود و در ركود تورمي يك بازده 130 تا 140 درصدي نصيب سهامداران شد كه البته جاي نگراني داشت. چرا كه يك رشد غير‌عادي بود. معتقدم روند گذشته با قاعده نبود و بايد اصلاح مي‌شد كه البته اين اتفاق افتاد و هنوز نيز مي‌توان به تعديل شاخص به عنوان يك اتفاق مثبت نگريست. در دنيا همواره 10 تا 30 درصد بازدهي بالاتر از تورم بازدهي معقول و البته خوشبينانه‌اي است. اينكه درسال جاري بتوان بين 50 تا 70 درصد از بازار سود گرفت و البته نرخ رشد اقتصادي نيز افزايش بيابد، نشان از شرايط با ثباتي مي‌دهد كه مي‌تواند ما را به تعريف دقيق‌تر از پايداري بازار سرمايه برساند.
خط‌كش اقتصاد كلان در بورس
شايان‌آراني گفت: بورس يك فضاي تخصصي است. آنهايي كه در بورس كار اجرايي و فعاليت اقتصادي نداشته اند، شاخص‌هاي موجهي در زمينه بازار سرمايه ندارند. شاخص‌هاي اقتصاد كلان را بايد در كلان اقتصاد ديد. بورس عملكرد خود را دارد. اگر عملكرد بورس‌هاي دنيا را بنگرند خواهند ديد كه در آنجا شاخص‌هاي عملياتي (operational index) بر بازار نقش موثري دارد.
بايد به آنها گفت كه به پايگاه‌هاي اطلاع‌رساني فدراسيون بورس‌هاي جهاني سري بزنند و ببينند كه شاخص‌هاي اقتصاد كلان و بانك جهاني نقش چنداني در بورس‌ها ايفا نمي‌كنند.
او در خصوص هدفمندي يارانه‌ها و تاثيرات آن نيز بر بازار سهام گفت: بااينكه اين اقدام تبعات تورمي دارد، اما با توجه به اهتمام دولت به كنترل تورم مي‌توان گفت كه اين روند بر شرايط بورس تاثير زيادي نخواهد داشت. برخي صنايع از افزايش تورم و برخي از كاهش آن در بازار سهام سود خواهند برد. در بازار سهام در كشور ما هم بانك‌ها و هم ساير صنايع حضور دارند و از اين رو مي‌توان از نتايج تاثيرات اين اقدام چندان هم نگران نبود.
وي افزود: در اين ميان البته تغييرات در نرخ بهره بانكي مي‌تواند به شدت بر بازار سهام تاثير‌گذار باشد. كار غلط بانك مركزي در پايين نگاه داشتن نرخ بهره در سال‌هاي قبل بخش زيادي از سپرده‌هاي بانكي كه البته شخصيت كم ريسكي داشتند را روانه بازار سهام كرد. افزايش بي‌ضابطه شاخص در سال قبل نتيجه اين سياست غلط بود. پايين‌تر بردن نرخ سود بانكي نسبت به تورم كه اصطلاحا سركوب مالي نام دارد، اتفاقي بود كه پول‌هايي با ريسك‌پذيري اندك را براي جا نماندن از شتاب تورم به بازاري سرازير كرد كه به جاي گربه بايد در آن با ببر جنگيد و طبعا ريسك فراواني دارد.
به گفته شايان‌آراني حال افزايش نرخ بهره بانكي توسط بانك مركزي اقدامي در جهت تعادل بخشي به نقدينگي است كه مي‌تواند به يك نتيجه‌گيري بهتر در خصوص مولفه‌هاي واقعي بازار پايدار كمك كند. در اقتصادي با تعادل بين بازار پول و سرمايه، اگر نرخ رشد اقتصادي نيز با افزايش مواجه شود مي‌توان نتيجه گرفت كه بازاري كه ثبات رويه، ثبات مديريت و شفافيت دارد، حجم عرضه و تقاضا و حجم معاملات بالا است، شرايط كشف قيمت بهبود يافته، قانون محور و با انضباط است و عدالت نيز در آن ديده مي‌شود، بازاري پايدار است كه البته داشتن نوسان نيز از واجبات آن است.