روز گذشته شاخص کل بورس تهران با افزایش 9 واحدی خود در کانال 65 هزار واحدی باقی ماند تا مختصر کورسوی امید سهامداران برای تغییر روند بازار حفظ شود. در بازار دیروز حدود 321 میلیون سهم در 24 هزار و 321 نوبت معامله به ارزش 620 میلیارد ریال جابه‌جا شد. ارقام این نماگرهای مهم بورس خود حاکی از عمق رکود و بی‌رمقی در بازار سهام است و این در شرایطی است که انتظار می‌رفت بورس به حمایت‌های دولت و مجلس روی خوش نشان دهد، اما روند مشاهده شده شاخص در روزهای اخیر حاکی از این است که بازار هنوز در جو بی‌اعتمادی به سر می‌برد. افزایش‌های اندک شاخص بازار سهام و برخی نارضایتی‌ها از عدم تطابق شاخص با واقعیت‌های بازار سهام منجر به شکل‌گیری شایعاتی مبنی بر شاخص‌سازی و مهندسی شاخص در طول معاملات روزانه بازار سهام شده است؛ به‌طوری که برخی کارشناسان روند این روزهای شاخص بورس را نوعی دستکاری شاخص دانسته و معتقدند این اقدام نوعی دخالت در بازار سهام است تا با ایجاد دلگرمی میان سهامداران از نارضایتی آنان کاسته و شرایط روانی بازار مساعد شود.
گرواین گروه از کارشناسان معتقدند در حالی که اکثر سهامداران بازار سهام طی یک سال اخیر، ریزش‌های بالای 50 درصدی را در پرتفوی خود تجربه کرده‌اند، نمی‌توان به شاخصی استناد کرد که زیان سهامداران را رقمی حدود 27 درصد نشان میدهد. بنا به گفته این تحلیلگران، شاخص بورس به هیچ‌وجه بیانگر وضعیت واقعی بازار سهام نبوده است و باید برای تغییر روش محاسبه شاخص تمهیداتی اندیشید. در این رابطه محمد‌رضا صادقی‌مقدم، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران معتقد است: نحوه محاسبه شاخص به گونه‌ای است که زمینه مطرح شدن شائبه‌ها و اتهام دستکاری در شاخص را فراهم می‌کند بنابراین برای حل ریشه‌ای آن باید روش محاسبه شاخص تغییر کند و براساس سهام شناور و قابل معامله محاسبه شود تا بتواند روند تغییرات بازار را به‌صورت واقعی‌تری نشان دهد.
به گفته وی شاخص بازار سهام نماد تغییرات ثروت و دارایی‌های سهامداران نیست؛ به‌طور مثال در شرایطی که بازدهی پرتفوی یک سهامدار که شامل سهم‌های مهم و تاثیر‌گذار بازار است، در جهت تغییرات شاخص حرکت نمی‌کند و تفاوت معنی‌داری با شاخص دارد، شاخص نمی‌تواند نماینده بازار سهام باشد.
وی به نحوه محاسبه شاخص اشاره کرد و گفت: شاخص کل بورس، میانگین وزنی ارزش شرکت‌ها است و به این ترتیب شرکت‌هایی که بزرگ‌ترند، تغییرات آنها در تغییرات شاخص تاثیر‌گذارتر است. وی ادامه داد: در محاسبه شاخص درصد بزرگی از سهم‌ها در نظر گرفته نمی‌شود، بنابراین این شاخص نمی‌تواند نماینده‌ای برای بورس تهران باشد.
مدیرعامل سرمایه‌گذاری ملی ایران با بیان اینکه محاسبه شاخص کل بورس بر مبنای ارزش کل بازار سهام شرکت‌ها در حالی که درصد سهام شناور اندکی در بورس میان معامله‌گران دست به دست می‌شود، از مشکلات اساسی نماگر بورس تهران به شمار می‌رود، عنوان کرد: شاخص کل بورس تهران در حالی که سهام شناور شرکت‌های بزرگ به زحمت حدود 5 درصد سرمایه آنها است، در قیاس با سهام شناور شرکتی کوچک که بیش از 80 درصد کل سهام آن در بازار دست به‌دست می‌شود، به یک نسبت منطقی تعدیل نمی‌شود لذا به نحوه محاسبه شاخص بر این اساس ایراد‌هایی وارد است. وی به روند شاخص بورس از دی ماه تا کنون اشاره و اظهار کرد: اگر در طول یک سال اخیر با دخالت‌هایی مانع از حرکت طبیعی شاخص بورس نمی‌شدند و اجازه می‌دادند بورس مسیر خود را طی کند، بازار این روند فرسایشی نزولی را در یک دوره 13 ماهه طی نمی‌کرد. وی تشریح کرد: پس از تصمیم مجلس در مورد افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، اگر نماد مربوط به شرکت‌های این صنعت باز می‌شد تا تعدیلات مربوط به آنها صورت می‌گرفت، بازار روند معقول‌تری طی می‌کرد. وی افزود: نمادهای پتروشیمی به تدریج بازگشایی شدند اما سهامدارانی که سهام پتروشیمی نداشتند، بیشتر متضرر شدند، پس دستکاری‌های این چنینی در بازار سهام روند نزولی تدریجی را تشدید می‌کند. وی با بیان اینکه دخالت در بازار با نظارت دو مقوله متفاوت و جدا از هم است، افزود: متولیان نظارت در بازار سهام به آیین‌نامه‌هایی که خود تصویب می‌کنند، پایبند باشند و یک گروه کارشناسی بررسی کند که چند مورد از بازگشایی و توقف نمادها در یک سال اخیر بر اساس آیین نامه‌ها صورت گرفته است. وی ادامه داد: اگر توقف و بازگشایی نمادها بر اساس صلاحدید ناظر بازار صورت گرفته باشد، به وجود آمدن این شائبه در بازار سهام که ناظر بازار با روی آوردن به توقف و بازگشایی نمادهای معاملاتی برخی شركت‌های بزرگ در شرایط تشدید فروش سهام در بازار، برای حفظ شاخص کل و جلوگیری از ریزش یکباره آن، نباید غیر معقول به نظر برسد. این استاد دانشگاه در پایان افزود: با وضعیت واقعی و کنونی اقتصادی نمی‌توان انتظار روند مثبت را در بازار سهام داشت؛ بنابراین باید منتظر بود و به نتایج مذاکرات و تغییر روند بورس خوش‌بین بود.