روز گذشته شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران 33/ 1 درصد افزایش یافت تا پس از 19 روز حضور در کانال 61 هزار واحدی وارد کانال 62 هزار واحدی شود. تقویت حضور حقیقی‌ها در کنار افزایش قابل‌توجه حجم، ارزش و تعداد معاملات نشانه‌هایی از شدت گرفتن خوش‌بینی و بازگشت رونق به بورس هستند. کارشناسان معتقدند سیاست‌های رکودزدایی دولت در کنار نزدیک شدن به موعد اجرایی شدن برجام دو عامل موثر در ایجاد فضای فعلی هستند.
ورود حقیقی‌ها با شتاب بیشتر
ارزیابی مشارکت معامله‌گران حقیقی و حقوقی ظرف سه روز کاری گذشته در معاملات 20 نمادی که بیشترین تاثیر را بر رشد شاخص کل در روز شنبه داشتند، نشان میدهد مشارکت حقیقی‌ها در این روزها به شکل معناداری افزایش یافته است. بر اساس بررسی‌های «دنیای اقتصاد» در سه روز معاملاتی گذشته (شنبه هفته جاری، سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته) حقیقی‌ها بیش از 70 درصد ارزش خرید معاملات را در 20نماد با بیشترین اثرگذاری بر شاخص کل در اختیار داشتند در حالی که سهم حقوقی‌ها 29 درصد بود. مشارکت این معامله‌گران در فروش اما تقریبا برابر بود و حدود 50 درصد از ارزش فروش معاملات را تشکیل داد. بررسی 20 نماد تاثیرگذار در افزایش شاخص کل در روز شنبه نشان میدهد حقیقی‌ها در دوره زمانی یاد شده در 16 نماد بیشتر در نقش خریدار ظاهر شدند. به‌طوری که این معامله‌گران 23 میلیارد تومان نقدینگی جدید صرفا از طریق معاملات 20 نماد مذکور و در مدت 3 روز معاملاتی وارد بازار کرده‌اند. ارزیابی تعداد معاملات نیز که از دیگر فاکتورهای نشان‌دهنده میزان مشارکت معامله‌گران خرد در بازار است نشان میدهد این رقم با افزایش قابل توجهی مواجه شده به شکلی که به بیشترین مقدار از 24 تیرماه رسیده است، تاریخی که نقطه آغاز روند نزولی بورس در ماه‌های گذشته بود. با توجه به موارد یاد شده می‌توان وضعیت این روزهای بورس را حاکی از تقویت سیگنال‌های رونق، شتاب گرفتن جریان ورود سرمایه و خروج از رکود ارزیابی کرد. سعید اسلامی بیدگلی در همین زمینه و پیرامون رونق گرفتن احتمالی بورس به «دنیای اقتصاد» گفت: آنچه در شرایط فعلی در بازار رخ میدهد پاسخی است به دو عامل مثبت. عامل اثرگذار نخست موضوع توجه دولت به بورس است. در این روزها شاهد رونمایی از برنامه‌های خروج از رکود دولت هستیم. برنامه‌هایی که حاوی سیگنال‌های مثبتی برای فعالان بازار است.
بهره‌مندی صنایع مختلف از رونق
معاملات روز گذشته بازار سهام برای عموم صنایع بورسی توام با رشد بود به شکلی که فقط 3 صنعت کاهش شاخص را تجربه کردند. رشد عمومی صنایع در روز گذشته را می‌توان نشان‌دهنده شرایط مثبت کلی بازار دانست. همچنین قرار داشتن قیمت‌ها در کف ظرف هفته‌های گذشته باعث شده اغلب این صنایع امکان رشد قیمتی داشته باشند. با این حال می‌توان پیش‌بینی کرد شرایط آینده این صنایع بر اساس بهره‌برداری آنها از رفع تحریم‌ها متفاوت باشد. سعید اسلامی، کارشناس بازار سرمایه در این باره بیان کرد: تصمیمات اقتصادی دولت و مساله رفع تحریم‌ها و رسیدن به زمان اجرایی شدن برجام عواملی هستند که مستقیما در رشد صنایع بورسی دخیل بودند. بر این اساس سیگنال‌های مثبت پیرامون برجام و ایجاد امیدواری درباب اجرای این توافقنامه باعث ایجاد چشم‌انداز مثبت برای عموم صنایع شده است با این حال صنایعی که مستقیما از رفع تحریم‌ها منتفع می‌شوند و در دوران تحریم بیشترین آسیب را دیدند شرایط متفاوتی خواهند داشت و بیش از باقی صنایع شاهد رشد خواهند بود.
بازگشت تقاضا با ثبات فضای اقتصادی
در این دوره، اگر چه صنعت خودرو همچنان نقشی مثبت در رشد کل شاخص تولید صنایع بورسی داشته، اما در مقایسه با فصول سال 1393، این نقش به شدت کمرنگ شده است.
با تکیه بر شواهد موجود، می‌توان به‌طور کلی دلیل اصلی کاهش تولید و فروش صنایع بورسی در فصل اول 1394 را به رکود طرف تقاضا نسبت داد. با توجه به افزایش نسبت تغییر در موجودی انبار به تولید که در فصل اول 1394 به رقم قابل توجه 4/ 25 درصد رسیده است و روند کاهشی واردات کالاهای واسطه‌ای، انتظار نمی‌رود شاخص‌های تولید و فروش صنایع بورسی، دست کم در فصل دوم سال 1394، از وضعیتی بهتر از فصل اول برخوردار شوند. با این وجود، به نظر می‌رسد تاثیر عامل انتظارات، که نقشی مهم در رکود طرف تقاضا در ماه‌های اخیر داشته است، در صورت ثبات شرایط موجود، به تدریج کمرنگ شود.
کالاها مهمترین عامل برونی رکود صنایع
در فصل اول 1394، تداوم کاهش قیمت نفت خام، به‌عنوان یک عامل برونزا، در شکل دادن به شرایط پیرامونی بخش صنعت نقشی اساسی داشته است. شاخص قیمت جهانی کالاها، تحت تاثیر کاهش قیمت نفت خام، از نیمه دوم سال 1393 با روند منفی مواجه شده است. این روند منفی سبب شده است که از یکسو، قیمت کالاهای وارداتی و از جمله کالاهای واسطه‌ای و از سوی دیگر قیمت کالاهای صادراتی و به‌طور خاص محصولات پتروشیمی، در فصل اول سال 1394 در مقایسه با فصل مشابه سال قبل به‌طور محسوس کاهش یابند. بنابراین، کاهش قیمت نفت، به‌طور غیر‌مستقیم، از یک طرف عرضه بخش صنعت را از طریق کاهش هزینه تولید و از طرف دیگر تقاضای بخش صنعت را از طریق کاهش ارزش صادرات تحت تاثیر قرار داده است.
همچنین، کاهش قیمت نفت توان مالی دولت برای تخصیص اعتبارات عمرانی را کاهش داده است. کاهش اعتبارات عمرانی در کنار کاهش چشم‌انداز سودآوری در بخش مسکن و به تبع آن کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این بخش سبب شده است که در مجموع تقاضا برای نهاده‌های ساختمانی کاهش یابد. این امر، تاثیری کاهنده بر تولید و فروش صنایع تولیدکننده این نهاده‌ها در فصل اول 1394 داشته است.
علاوه بر پیامدهای ناشی از کاهش قیمت نفت، روند مثبت مذاکرات هسته‌ای و خوش‌بینی در مورد موفقیت این مذاکرات سبب شده که در فصل اول 1394 بخشی از تقاضای خانوارها به دوره پس از توافق منتقل شود. این امر به سهم خود منجر به تشدید رکود طرف تقاضا در این فصل شده است.شرایط پیش گفته، در مجموع از یکسو هزینه تولید صنایع بورسی را کاهش داده و از سوی دیگر سبب رکود طرف تقاضای این صنایع شده است. برآیند این آثار در نهایت سبب کاهش تولید و فروش، افزایش تغییر در موجودی انبار و کاهش قیمت محصولات صنعتی در فصل اول 1394 در مقایسه با فصل مشابه سال قبل شده است. ارزش حقیقی واردات کالاهای واسطه‌ای اگر چه در فصل اول 1394 با رشدی بسیار اندك مواجه است، اما هماهنگ با یک روند کاهشی است که از نیمه دوم سال 1393 آغاز شده و می‌تواند نشانه‌ای از تداوم رکود در فصل دوم سال 1394 باشد.
بالاترین موجودی انبار از سال 88
پس از یک دوره رشد مستمر در فصول مختلف سال 1393، شاخص تولید صنایع بورسی در فصل اول 1394 نسبت به فصل مشابه سال قبل 3/ 8 درصد کاهش داشته است. در این فصل، از بین 14 صنعت بورسی، شاخص تولید 9 صنعت با افت و 5 صنعت با رشد مواجه شده‌اند. شاخص تولید صنایع دارویی، منسوجات، کانی فلزی، شیمیایی و وسایل نقلیه موتوری رشد و شاخص تولید صنایع کاشی و سرامیک، فلزات اساسی، کانی غیرفلزی، سیمان، محصولات فلزی، ماشین‌آلات، محصولات غذایی به‌جز قند، لاستیک و دستگاه‌های برقی، افت را تجربه کرده‌اند. نکته حائز اهمیت این است که طی دوره 1388 تا فصل اول 1394شاخص تولید بیشترین مقدار خود را (8/ 104) در فصل سوم سال 1390 و کمترین مقدار خود را (9/ 71) در فصل اول سال 1392 تجربه کرده است.
این شاخص در فصل اول سال 1394 برابر با 3/ 72 است که اختلاف چندانی با کمینه مقدار خود ندارد. بررسی روند شاخص تولید در صنایع مختلف بورسی نیز نشان میدهد که در فصل اول سال 1394 شاخص تولید صنایع لاستیک، کانی غیرفلزی، کاشی و سرامیک، فلزات اساسی و غذایی به‌جز قند به کمترین میزان خود در دوره مورد بررسی رسیده‌اند. شاخص فروش صنایع بورسی، به‌رغم یک دوره رشد فزاینده در فصول مختلف سال 1393، در فصل اول سال 1394 با کاهش محسوس 2/ 12 درصدی روبه‌رو شده است. این شاخص برای 11 صنعت بورسی دارای افت و برای سه صنعت دارای رشد مثبت بوده است. از میان صنایع بورسی منتخب، صنایع تولیدکننده نهاده‌های ساختمانی، صنایع کاشی و سرامیک، سیمان و بخشی از فلزات اساسی، با افت قابل توجه در شاخص‌های تولید و فروش، تاثیری پررنگ در کاهش شاخص‌های مذکور برای کل صنایع بورسی داشته‌اند.