تلفیق بازارهای اوراق بهادار یکی از مهمترین تغییرات در بازار مالی جهانی و به‌عنوان سندی از جهانی‌سازی بورس‌ها است و می‌تواند مزایای زیادی برای بورس‌ها به همراه داشته باشد. از جمله اینکه ادغام بازارها می‌تواند منجر به کاهش هزینه و صرفه‌جویی نسبت به مقیاس عملیاتی و معاملاتی شود و با افزایش عمق بازار زمینه جذب بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم کند؛ ضمن اینکه به دلیل وجود داشتن انواع سهام و ابزارهای مالی،ریسک معامله‌گران را کاهش دهد.
البته این موضوع همواره با معایبی نیز همراه بوده است، معایبی همچون افزایش هزینههای یکسان‌سازی پلت فرم‌ها و همچنین پیچیدگی بحث نظارت بر بورس‌ها. در بازار سرمایه کشور ما موضوع ادغام بورس‌ها در ماه‌های اخیر از سوی برخی کارشناسان در راستای افزایش عمق بازار سهام و افزایش جذابیت آن برای سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین حذف دوباره‌کاری‌ها مطرح شده است. این در حالی است که موضوع تلفیق بورس‌ها در داخل کشور مخالفانی نیز به همراه داشته است. این دسته از کارشناسان موضوع ادغام را تنها یک الگوبرداری از بازارهای سرمایه کشورهای خارجی دانسته و معتقدند صرف الگوبرداری از تجربه خارجی‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط کنونی بازار سهام کشور نمی‌تواند کارساز باشد. ضمن اینکه بازارها در‌صورت عملکرد مجزا از همدیگر کارآیی بیشتری نیز دارند. در این گزارش یک پژوهش که توسط فرابورس ایران با موضوع ادغام بورس‌ها صورت گرفته، بررسی شده و در ادامه نیز به بررسی این موضوع از منظر دو کارشناس ارشد بازار سهام پرداخته شده است.
در پژوهش مذکور که طی آن تجربه 38 کشور توسعه یافته و در حال توسعه در زمینه ادغام بورس‌ها بررسی شده، مزایای متعددی برای ادغام بورس‌ها عنوان شده است. مهمترین مزیت ادغام بورس‌ها در پژوهش مذکور صرفه‌جویی نسبت به مقیاس عملیاتی و صرفه‌جویی نسبت به مقیاس معاملاتی برشمرده شده است که به این شرح است:
با ادغام بورس‌ها، عملیات مربوط به معاملات، نظارت و پشتیبانی در بازارها با هم تجمیع می‌شود. در نتیجه، هزینههای نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و استهلاک تجهیزات مرتبط با عملیات و معاملات کاهش می‌یابد و به نوعی صرفه‌جویی نسبت به مقیاس حاصل می‌شود. ضمن اینکه با ادغام بورس‌ها و استفاده از پلت‌فرم مشترک معاملاتی، حجم سرمایه‌گذاری روی سیستم‌های معاملاتی کاهش می‌یابد. ازآنجاکه بورس‌ها هزینههای قابل توجهی را برای توسعه، به‌روز‌رسانی و عملیات جاری سیستم معاملاتی می‌پردازند، با ادغام، این نوع هزینه‌ها به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. به علاوه، با یکپارچه‌سازی بورس‌ها، امکان تصمیم‌گیری برای خرید یا به‌کارگیری نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای بازار اوراق بهادار با بوروکراسی کمتر و سرعت عمل بیشتری فراهم می‌شود. همچنین با کاهش هزینههای یادشده، احتمال کاهش کارمزدهای مرتبط با معاملات سرمایه‌گذاران، کارمزدهای حق درج، حق پذیرش و عضویت سالانه ناشران و هزینههای دسترسی به سیستم معاملاتی، عضویت در بورس‌ها، پاسخگویی به الزامات نظارتی و معاملاتی کارگزاران وجود دارد. ضمن اینکه یکپارچگی بورس‌ها دسترسی سرمایه‌گذاران به ابزارهای مالی و تنوع‌سازی کم‌هزینه پرتفوی سرمایه‌گذاری را تسهیل و بر منافع نهایی سرمایه‌گذار تاثیر مثبت دارد.
ازآنجاکه یکی از معیارهای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و به‌طور خاص سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری بلندمدت و مطمئن، عمق بازار اوراق بهادار است، در بخش‌های دیگری از این پژوهش افزایش عمق بازار سرمایه یکی دیگر از مزیت‌های ادغام بورس‌ها ذکر شده است. براساس پژوهش مذکور با ادغام بورس‌ها، ارزش بازار و تعداد اوراق بهادار قابل معامله و در‌نتیجه عمق بازار افزایش می‌یابد و این موضوع موجب بهبود رتبه جهانی بورس که اثر مستقیمی بر جذب سرمایه‌گذاران خارجی خواهد داشت، می‌شود. تجمیع بازارها در یکدیگر علاوه بر بهبود رتبه جهانی منجر به سهولت آشنایی سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی با بازار خواهد شد. در ضمن افزایش تعداد سرمایه‌گذاران و ورود منابع مالی از داخل و خارج به افزایش نقدشوندگی بازار و در نتیجه افزایش شفافیت و کارآیی بازار کمک خواهد کرد.
یکپارچه‌سازی بورس‌ها منافع بااهمیت دیگری را نیز برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند، به‌طوری‌که سرمایه‌گذاران پس از ادغام بورس‌ها، فرصت انجام معامله ابزارهای مختلف مالی در یک بازار متمرکز (متشکل از بازارهای با منطقه جغرافیایی مختلف) را با دسترسی آسان‌تر و هزینههای معاملاتی پایین‌تر به دست می‌آورند و با داشتن انتخاب‌های گسترده‌‌تر از ابزارهای مالی، می‌توانند ریسک معاملات خود را کاهش دهند.
همچنین با ادغام بورس‌هایی که معاملات سهام و مشتقات را با هم برای سرمایه‌گذاران فراهم کرده‌اند، امکان تجمیع حساب عملیاتی مشتریان برای تسویه و پایاپای قراردادهای آتی و اختیار معامله فراهم می‌شود. در نتیجه، اعتبار تخصیص داده‌شده به مشتری در یک حساب متمرکز می‌شود و مشتری می‌تواند موقعیت‌های بیشتری را اتخاذ کند. نمونه این موضوع، ادغام بورس کالای شیکاگو و بورس اختیار معامله و آتی شیکاگو است. تجمیع اعتبارها در یک حساب موجب کاهش مجموع وجه تضمین اولیه سرمایه‌گذاران و افزایش حجم معاملات در بازار ابزارهای مشتقه شده است.
معایبی که عمدتا در متون مربوط به ادغام و یکپارچه‌سازی بورس‌ها مورد اشاره قرار می‌گیرد به یکسان‌سازی پلت‌فرم‌های معاملاتی میان بورس‌هایی با ابزارهای معاملاتی متفاوت متمرکز است. به بیان دیگر هزینههای یکسان‌سازی پلت‌فرم‌های معاملاتی میان بورس‌های سهام و ابزار مشتقه و پیچیدگی‌های مربوط به آن از جمله مشکلات ادغام بورس‌ها برشمرده می‌شود. این امر به ویژه در مواردی که اعضای معامله‌گر یک بورس تمایلی به حضور در معاملات بورس دیگر ندارند، نمود بیشتری می‌یابد. همچنین در مواردی که ادغام میان بورس‌های فراملی انجام شود، وجود مقام ناظر و مقررات نظارتی متفاوت می‌تواند پیچیدگی مربوط به ادغام را افزایش دهد.
در این زمینه بهروز خدارحمی، دبیر کل کانون نهادهای مالی با درست دانستن ادغام بورس و فرابورس اظهار کرد: در شرایط کنونی که بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران هر دو فعالیت یکسانی دارند، ادغام این دو بازار کار درستی است؛ چرا‌که تفکیک این دو بازار موجب افزایش هزینه‌ها و دوباره کاری شده است؛ بنابراین اینکه این دو بازار در حال حاضر با هم ادغام شوند، اقدامی منطقی است از طرف دیگر با اوج گرفتن زمزمه‌های ورود خارجی‌ها به بورس اوراق بهادار کشور، ادغام این دو بازار برای افزایش حجم معاملات و عمق بازار برای جلب توجه این سرمایه‌گذاران امری ضروری به شمار می‌رود. خدارحمی افزود: تنها در صورتی عملکرد منفک این دو بازار توجیه منطقی دارد که کارکردهای متفاوتی برای فرابورس در نظر گرفته شود. خدارحمی ادامه داد: بیشتر موارد مثل نرم‌افزار معاملاتی و بسیاری از قوانین و مقررات و دستورالعمل‌ها دربورس اوراق بهادر و فرابورس دارای نقاط مشترک هستند و ادغام بورس‌ها علاوه بر کاهش هزینه‌ها و ایجاد هم‌افزایی می‌تواند منجر به حذف موازی‌کاری‌ها و همچنین کاهش بوروکراسی در بازار سرمایه شود. ضمن اینکه افزایش عمق بازار سهام می‌تواند زمینه‌های جذب بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم کند. خدارحمی افزود: برخی معتقدند که فرابورس ایران در زمینه ابزارهای نوین مالی موفق عمل کرده است و به این دلیل ادغام این دو بازار به صلاح نیست. این درحالی است که بورس اوراق بهادار تهران نیز می‌تواند در این زمینه به همین اندازه موفق باشد. به هرترتیب انتظار می‌رود بورس‌ها گام‌هایشان را برای بزرگ‌تر شدن و یکپارچه ساختن و افزایش تاثیرگذاری در بازارهای داخلی و خارجی بردارند.
در مقابل، محمود رضا خواجه نصیر، مدیر عامل تامین سرمایه آرمان ادغام این دو بازار را اقدام نادرستی برشمرد و گفت: در زمان تاسیس فرا بورس ایران، بر این اساس که یک تیم با صرف انرژی بیشتر روی تاسیس این بازار تمرکز کند، یک گزارش توجیهی تهیه شد و براساس آن قرار شد فرابورس ایران در زمینه ورود شرکت‌های کوچک‌تر فعالیت کند که در عمل اقدامات بسیار مهم‌تری در این بازار اتفاق افتاد؛ از‌جمله اینکه فرابورس در حوزه‌هایی که بورس اوراق بهادار تهران فعالیت کمتری داشت، فعالیت کرد و با طراحی ابزار و اوراق نوین تحول عظیمی در بازار سرمایه ایران به وجود آورد و در گاه ورودی بسیاری از این شرکت‌ها شد. این کارشناس ارشد بازار سهام گفت: در حقیقت فرابورس ایران با توسعه و طراحی بازارهای جدید عملکرد بسیار مناسبی در این مورد داشته است. به همین دلیل فعالیت منفک این دو بازار، به خودی خود مشکل خاصی ندارد و بورس و فرابورس باید در امتداد هم فعالیت کنند تا کل بازار سهام را پوشش دهند؛ بنابراین به اعتقاد بنده موضوع ادغام این دو بازار در شرایط فعلی و بادر نظر گرفتن عملکرد مناسب فرابورس ایران موضوعیت زیادی ندارد و بنابراین بحث‌های پیرامون این مساله نیز تنها قصد الگوبرداری از تجارب بین‌المللی را دارند؛ بدون اینکه به شرایط فعلی بازار توجه خاصی داشته باشند.