«پولشویی» واژه غریبی در نظام بانکی نیست و خاصه مشتریان بانک ها به دفعات آن را شنیده اند، به ویژه اینکه در ماههای اخیر هم بارها این موضوع با پیش آمدن ماجرای FATFمطرح و مورد توجه قرار گرفت. اما با این حال شاید این ابهام برای مخاطبان شبکه بانکی وجود داشته باشد که کدام حسابها می تواند مشکوک به پولشویی بوده و رمینه آن را فراهم آورد؟
پولشویی بیان کننده فرآیندی است که در مسیر آن پول کثیف و در واقع پول حاصل از عمل یا اقدامات مجرمانه پاک می‌شود به طوری که دارای ظاهری مشروع و بدون هیچ اثری که منشاء آن جرم باشد تبدیل خواهد شد. این در حالی است که حدود ۲۷ سال است که واژه پولشویی به ادبیات حقوقی و قانون‌گذاری در این زمینه وارد شده و اکنون اغلب کشورهای جهان قوانینی دارند که به موجب آن عمل پولشویی به صراحت جرم تلقی می‌شود. همچنین چارچوب ها و مقررات منطقه ای و بین المللی قابل توجهی در زمینه مبارزه با پولشویی تدوین شده که از جمله مهمترین آنها می توان به گروه ویژه اقدام مالی اشاره کرد که اخیر نام ایران را از لیست سیاه خود خارج کرده است.
اما بر اساس ماده(۲) قانون مبارزه با پولشویی ایران که در بهمن‌ماه ۱۳۸۶ به تصویب رسیده پولشویی این گونه تعریف می‌شود که تحصیل، تملک، نگهداری و ای استفاده از عواید حاصل از فعالیت‌های غیرقانوین با علم به اینکه به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست‌آمده باشد. همچنین تبدیل، مبادله و یا انتقال عوایدی به منظور پنهان کردن منشاء غیرقانونی آن با علم به اینکه به طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به انجام دهنده آن می‌کند به نحوی که وی مشمول آثار و تبعات قانونی ارتکاب آن جرم باشد.
همچنین در بند دیگری از این ماده قانونی جرم پولشویی به گونه‌ای دیگر تعریف می‌شود که بر اساس آن پنهان یا کتمان کردن ماهیت واقعی منشاء، منبع، محل، نقل‌و انتقال، جابه‌جایی یا مالکیت عوایدی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه جرم به دست‌آمده باشد.
در هر صورت خدمات متنوعی که در بانک‌ها ارائه می‌شود می تواند هریک به راهی برای پولشویی تبدیل شود از جمله تسهیلات بانکی، گشایش اعتبار اسنادی، صدور ضمانت‌نامه گواهی سپرده، اوراق مشارکت و یا کارت هدیه که می‌توانند برای مقاصدی همچون پولشویی مورد استفاده قرار گیرند.
بنابراین هنگام ارائه خدمات به مشتری لازم است که واحدها و شعب مراقبت‌هایی داشته باشند تا بتوانند موارد مشکوک را کنترل و مورد بازبینی دقیق قرار داده و در صورت ظن به استفاده مشکوک به خدمات و محصولات بانکی مراتب را گزارش کنند.
اما برخی حسابها و عملیاتی که از سوی مشتری می‌تواند مشکوک به پولشویی باشد در چند مورد قابل بررسی است.
وقتی که مشتری درخواست کند مکاتبات بانک با او به آدرس محل سکونت وی ارسال نشود یا اینکه به طور مکرر نماینده معرفی شده از سوی خود جهت انجام عملیات بانکی را بدون دلیل موجه تغییر دهد. مشتری از ارائه اصل مدارک هویتی و اطلاعات درخواستی از سوی بانک امتناع کند، به ویژه زمانی که می‌داند این اطلاعات در سوابق وی بایگانی خواهد شد. وقتی اسنادی ارائه کند که جعلی به نظر می‌رسد و یا اینکه اصل اسناد درخواستی از بانک را تحویل نداده و تنها کپی آن‌را ارائه می‌کند، می‌تواند رفتاری مشکوک باشد.
موضوع دیگر به نقل‌وانتقالات ریالی و ارزی مشکوک برمی‌گردد چرا که نوع نقل وانتقال یک حساب شاخص مهمی در تشخیص عملیات حساب برای مقاصد پولشویی محسوب می‌شود؛ بنابراین شعب در صورت مشکوک شدن به انجام نقل و انتقال یک حساب برای مقاصد پولشویی پس از بررسی سوابق و گردش عملیات حساب در صورت تشخیص عدم تناسب نقل و انتقال و گردش عملیات حساب با حرفه‌ای که مشتری اعلام کرده موضوع را بررسی خواهند کرد.
در این مورد نیز چند برخورد مشکوک به پولشویی خواهد بود. اول آنکه در صورت ارائه خدمات بانکی خصوصی طی قراردادی بین بانک و مشتری نقل و انتقال غیرمعمول وجوه بین حسابهای مرتبط یعنی حسابهای متعلق به یک شخص حقیقی یا حقوقی که نقل و انتقال بین این حسابها در قالب خدمات بانکی خصوصی قرار می‌گیرد، جزوی از عملیات مشکوک باشد.
همچنین انتقال وجوه کلان از حساب اشخاص حقوقی به حساب شخصی مدیران آنها و انتقال این قبیل وجوه از طریق ابزارهای الکترونیکی از یک حساب مشتری خارجی و یا به حساب آن. یا نقل و انتقال مستمر و یا کلان از حساب کارکنان بانک به سایر حساب ها بدون وجود اسناد مثبته یا به این حساب ها.
تقاضای انتقال وجوه ارزی با مبالغ کلان به خارج از کشور بدون ارتباط با حرفه مشتری، تغییر ناگهانی روش مبادلات ارزی مشتری و عدم تطابق آن با فعالیت‌های معمول وی نیز می تواند حساسیت برانگیز باشد ... از سوی دیگر واریز مکرر نقدی اسکناس خارجی به حساب ارزی گشایش یافته آنهم زمانی که با کار مشتری تناسبی ندارد. به این مجموعه باید حواله‌های ارزی وارده نامتناسب با فعالیت صاحب حساب و همچنین استفاده مشکوک او از خدمات و محصولات بانکی را اضافه کرد.
موارد دیگری نیز در زمره حسابهای مشکوک به پولشویی قرار می‌گیرد؛ زمانی که یک مشتری انواع حسابهای ریالی و ارزی به نام اشخاص حقیقی و حقوقی در شعبه‌های مختلف داشته و با فعالیت او هماهنگی ندارد یا هنگامی که حسابهای سپرده وی به دفعات واریز و برداشت یک‌جا و عمده دارد. همچنین حساب مشتری که نوع فعالیت اقتصادی او نقدمحور است و حجم نقل و انتقالات به حساب او بیش از سطح فعالیت انتظاری اش بوده باشد.
در رابطه با گشایش حسابها هم باید چند مورد را یادآور شد که زمره حسابهای مشکوک قرار دارند. بر این اساس در حسابهای گشایش یافته به نام فرزندان زیر سن قانونی یا وابستگانی که مشتری قیم آنها است اگر واریز و برداشت به دفعات و با مبالغ کلان انجام شود به نحوی که با نوع فعالیت حرفه آن هم‌خوانی ندارد. در عین حال که حسابهای وی به نام شخص دیگر وبا ارائه وکالت نامه بوده و یا توسط اتباع خارجی از گردش عملیاتی بالایی برخوردار باشد.
به نوشته ایسنا، هنگامی که تغییر قابل توجهی در الگوی گردش عملیات حسابهای گشایش یافته توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به ویژه اشخاص فعال در زمینه صادرات و واردات ایجاد می‌شود می‌تواند حساسیت‌ها در مورد پولشویی را افزایش دهد. همچنین حساب‌هایی که توسط خیریه‌ها، موسسات غیردولتی عام‌المنفعه و تعاونی ها که دارای گردش عملیاتی بالا و عملیات بانکی نا متناسب با زمینه فعالیت آنها باشند جزوی از این موارد است.
در عین حال که گشایش سپرده‌های بلند مدت متعدد با مبالغ کلان و انسداد آنها قبل از سررسید آنهم بدون توجیه منطقی و یافعال کردن حسابهای راکد با ارقام کلان از رفتارهای مشکوک مشتریان در رابطه با پولشویی است.