شاخص کل بورس تهران روز گذشته با افت 116 واحدی (معادل 15/ 0 درصد) در سطح 79 هزار و 137 واحد متوقف شد. در هفته‌های گذشته بازار جهانی مهمترین عامل نوسانات بورس تهران بوده است. در حالی‌که با رشد قیمت فلزات، محصولات شیمیایی و نفت در بازار جهانی شاهد واکنش مثبت فعالان بازار سهام بودیم، اما سقوط آزاد قیمت نفت روند معکوس قیمت سهام را رقم زد. قیمت نفت هر بشکه نفت خام آمریکا (WTI) که در اوایل آبان در سطوح بیش از 50 دلار معامله می‌شد، در پایان هفته گذشته بازار جهانی در کف 44 دلاری قرار گرفت. در معاملات روز شنبه شاهد ریزش شاخص کل بورس تهران با فشار عمده نمادهای پالایشی و پتروشیمی بودیم. دیروز نیز به نظر می‌رسید سهامداران با هراس از ادامه ریزش قیمت نفت و تشدید فضای منفی در کل بورس تهران به دنبال نقد کردن سهام خود بودند. در شرایط کنونی با احتمال ریزش قیمت نفت و همچنین در بزنگاه تاریخی انتخابات آمریکا انتظار ادامه نوسانات بازار سهام کشورمان همگام با بازارهای جهانی وجود دارد. در این شرایط انعکاس نگرانی از ریزش قیمت نفت و همچنین اقتصاد جهانی در بورس تهران می‌تواند شاخص را به یک کانال پایین‌تر سوق دهد. کانال 78 هزار واحدی همیشه به‌عنوان محل گذر شاخص مطرح بوده است. برداشت سیگنال‌های مثبت، رشد و حتی جهش این نماگر را به دنبال داشته، در حالی‌که تشدید فضای منفی باعث خروج سرمایه‌ها از بازار شده است.
تداوم ریزش قیمت نفت؟
همان‌طور که اشاره شد قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا در هفته‌های گذشته با افت شدیدی مواجه شد. در حالی که ماه گذشته با خوش‌بینی به توافق احتمالی اعضای اوپک برای کاهش و فریز سطح تولیدات در سطح 5/ 32 میلیون بشکه، قیمت نفت در بازار جهانی مسیر صعودی در پیش گرفت، در ادامه اما پررنگ شدن تردید‌ها درخصوص حصول توافق میان تولیدکنندگان نفتی، ریزش قیمت طلای سیاه را به دنبال داشت. روز جمعه نیز انتشار آمار تعداد دکل‌های فعال نفتی در آمریکا از سوی بیکر هیوز و رشد 9 موردی تعداد دکل‌ها به فضای منفی بازار نفت دامن زد. همچنین گمانه‌زنی‌ها از افزایش تولیدات اوپک نیز عامل فشار بر قیمت نفت است. در این میان عامل مهم‌تری که ممکن است همچنان عواقب منفی را برای قیمت نفت به دنبال داشته باشد، ادامه کارشکنی عربستان است. در حالی‌که در ماه‌های گذشته بزرگترین صادرکننده نفتی اوپک به کاهش سطح تولیدات اشاره کرده بود، اما در ساعات پایانی معاملات جمعه (همزمان با ساعات پایانی معاملات هفتگی بازار جهانی) انتشار اخباری از بازی قدیمی عربستان در مقابل ایران نگرانی را در بازار نفت افزایش داده است. بر اساس اخبار منتشر شده نماینده ریاض در نشست پیشین کارشناسان اعضای اوپک برای تصمیم‌گیری درخصوص جزئیات کاهش تولیدات گفته است: در صورتی‌که ایران تولیدات خود را محدود نکند، عربستان با افزایش میزان تولیدات فشار بیشتری بر قیمت نفت ایجاد می‌کند. در این میان در حالی بازار جهانی از امروز آغاز به کار می‌کند که دو عامل افزایش تعداد دکل‌ها و همچنین احتمال تقویت هرچه بیشتر سمت عرضه نفت با نزاع داخلی اوپک می‌تواند فضای منفی را تشدید کند تا شاهد ادامه افت قیمت نفت در بازار جهانی باشیم.
تهدید نفتی سودآوری شرکت‌ها
تشدید سمت عرضه مازاد عرضه کنونی نفت را تشدید می‌کند و این موضوع عاملی برای ریزش بیشتر قیمت نفت است. در این میان ریزش قیمت نفت می‌تواند ریزش قیمت سایر کالاها را به همراه داشته باشد. از طرفی این کالا به‌عنوان مواد اولیه فرآورده‌های اصلی مانند بنزین و گازوئیل بوده و همچنان بخش مهمی از تامین انرژی را در سطح جهانی به خود اختصاص میدهد. مشتقات نفتی به‌عنوان مواد اولیه در سایر کالاها مانند نفتا (ماده اولیه تولید محصولات پلیمری) و دیگر محصولات پتروشیمی استفاده می‌شود، در نتیجه کاهش قیمت این کالا می‌تواند افت سایر شاخص‌های کالایی را به دنبال داشته باشد. البته روند نزولی قیمت مواد اولیه و فروش ممکن است اثر متفاوتی را در حاشیه سود شرکت‌ها داشته باشد، با این حال سطوح پایین قیمت نفت می‌تواند کاهش مبالغ سود ناخالص را به دنبال داشته باشد و در نتیجه سودآوری شرکت‌ها را کاهش دهد.
افت قیمت نفت همچنین با محدود ساختن درآمدهای دولت می‌تواند بر فضای کلی اقتصاد کشورمان اثر منفی داشته باشد. کاهش قمیت نفت باعث می‌شود که دولت به‌عنوان بزرگترین پیمانکار کشور تنها در صدد تامین نیازهای اساسی جامعه برآمده و از اختصاص بودجه در سایر بخش‌ها مانند بخش عمرانی بازبماند. حال درصورتی‌که قیمت نفت در بازار جهانی به مسیر نزولی خود ادامه دهد، واکنش منفی بورس تهران نیز دور از انتظار نیست. پیش از این تکنیکالیست‌های بازار سهام نسبت به حساسیت شاخص به کانال 78 هزار واحدی اشاره کرده بودند. در شرایطی که بخش زیادی از فعالان بازار ما علاقه وافری به سیگنال‌های نموداری دارند، احتمال اینکه این معامله‌گران نیز سیگنال خروج از بازار را با افت شاخص صادر کنند، وجود دارد. این موضوع می‌تواند فضای منفی حاکم بر بازار را تشدید کند.
ورود شاخص به کانال حساس؟
از ابتدای مهر سال جاری و با ورود شاخص به کانال 77 هزار واحدی، رشد یک پله‌ای شاخص و رسیدن دماسنج بازار سهام به سطح 78 هزار واحد به‌عنوان یک عامل مهم در نگاه بازار عنوان می‌شد. در این میان فعالان تکنیکال بازار نیز پایداری در این سطح را آمادگی شاخص برای صعود عنوان می‌کردند. همان‌طور که مشاهده شد شاخص پس از عبور از سقف 78 هزار واحدی با یک حرکت پرشتاب طی 7 روز معاملاتی به سطح 80 هزار واحد رسید. این کانال (78 هزار واحدی) در ماه‌های گذشته به نوعی سطح ناپایداری شاخص بوده است؛ حالت اول رشدهای بی‌محابای شاخص مانند اواخر مهر و حالت دیگر نیز نزول شاخص به یک کانال پایین‌تر پس از نوسانات چند روزه این نماگر در کانال 78 هزار واحدی (مشابه اواسط مرداد). حال در صورتی‌که معامله‌گران بخواهند رفتاری مشابه را با ورود احتمالی به این کانال در معاملات امروز داشته باشند باید در انتظار روزهای پرنوسانی برای بازار سهام بود. در این میان مدتی است که از حرکت‌های هدفمند برخی حقوقی‌ها برای حمایت‌های مصنوعی از شاخص خبری نیست. براساس این نگاه ساده به عدد شاخص ممکن است اهالی بازار بار دیگر شاهد رشد قیمتی سهام به خصوص نمادهای بزرگ، برای تلقین بی‌سرانجام فضای مثبت به بازار باشند.
موج انتخاباتی بازار جهانی
از طرفی بازار جهانی نیز همچنان آبستن اتفاقات مهمی است که می‌تواند به نوسانات این بازار نیز دامن بزند. در این میان انتخابات سه‌شنبه آمریکا را می‌توان مهمترین انتظار بازار جهانی دانست. رقابت پایاپای دو کاندیدای جمهوری‌خواه و دموکرات و نگرانی بازار جهانی از روی کار آمدن ترامپ به‌عنوان نماینده جمهوری‌خواهان می‌تواند همچنان نوسانات را در بازار جهانی افزایش دهد. تحلیل‌های متفاوتی در این خصوص مطرح می‌شود. از اثرات این موضوع می‌توان به افت شاخص دلار با تقویت احتمال برنده شدن ترامپ در پایان هفته گذشته بازار جهانی اشاره کرد. نگرانی از اقتصاد جهانی می‌تواند سرمایه‌ها را به سمت دارایی‌های امن مانند طلا بکشاند و به سایر بازارهای کالایی ضربه بزند.
در شرایط کنونی کنار هم قرار دادن فضای بازار جهانی و همچنین تصمیم‌گیری فعالان بازار بر اساس ورود شاخص به یک کانال مشخص فضای مبهمی را برای بازار سهام کشورمان ایجاد کرده است. با این حال آنچه مشخص است تمرکز اهالی بازار روی رویدادهای بازار جهانی است. در این میان علاوه بر نفت سایر کالاها که بر بورس تهران اثرگذار خواهند بود نیز مورد توجه است. البته آنچه در سال‌های گذشته مشاهده شده عدم خودنمایی یک عامل مثبت و جلوه عوامل منفی در فضای منفی بازار است. به نظر می‌رسد مهمترین نکته منفی شرکت‌هایی که شاید از رشد قیمت فلزات یا سایر محصولات پتروشیمی منتفع شوند، نسبت قیمت به درآمد بالای کنونی این شرکت‌ها است که انگیزه سرمایه‌گذاری بلندمدت را کاهش میدهد.
در بازار چه گذشت؟
روز گذشته همراه با افت شاخص کل (افت 15/ 0 درصدی)، شاخص کل هم‌وزن نیز افت 23/ 0 درصدی را به ثبت رساند. ارزش معاملات خرد دیروز بازار سهام کمتر از 130 میلیارد تومان بود. با افزایش فعالیت معامله‌گران حقوقی به خصوص در سمت خرید سهام تعداد معاملات نیز کاهش یافت. در این خصوص در کل بورس تهران شاهد تغییر مالکیت سهام با ارزش تقریبی 6 میلیارد تومانی از حقیقی به حقوقی بودیم. در حالی‌که نمادهای «فارس»، «فملی»، «حکشتی»، «وغدیر» و «جم» بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل گذاشتند رشد قیمتی «وامید» و «آپ» از شاخص حمایت کرد. شرکت آسان پرداخت با ارزش معاملات 15 میلیارد و 800 میلیون تومانی بیشترین ارزش معاملات دیروز بورس تهران را به خود اختصاص داد. «آپ» که از عرضه اولیه (در هفته پایانی مهر) تا پایان معاملات روز گذشته رشد بیش از 70درصدی را تجربه کرده است همچنان به معاملات پررونق خود ادامه میدهد. در معاملات دیروز نیز در حالی‌که 7 درصد از حجم فروش سهام در اختیار حقوقی‌ها بود، بیش از 15 درصد از حجم معاملات خرید به این گروه اختصاص داشت. در بازار دیروز «پتایر» با رشد 6/ 11 درصدی بیشترین رشد قیمتی را در میان نمادهای بازار به ثبت رساند. در ماه‌های گذشته خبر فروش یکی از دارایی‌های این شرکت نوسانات شدیدی را برای این سهم رقم زده بود. با نهایی شدن فروش این دارایی، «پتایر» سود هر سهم خود را از 7 ریال به 1099 ریال افزایش داد. گرچه ایران‌تایر پیش‌بینی سود عملیاتی 13 میلیارد تومانی را برای سال مالی جاری دارد اما هزینه مالی 10میلیارد تومانی این شرکت اثر سود عملیاتی را بسیار کمرنگ کرده است. بر این اساس عمده درآمد پیش‌بینی شده برای ادامه سال به تحقق سود غیر‌عملیاتی اختصاص دارد. علاوه بر این بر اساس توضیحات شرکت، تنها مبلغ 13 میلیارد تومان از فروش زمین در سال مالی جاری وصول خواهد شد (معادل 42 درصد) و سایر مبالغ به سال آینده موکول می‌شود. گرچه فروش این زمین می‌تواند از وزن سنگین سود تسهیلات کم کند اما همچنان به نظر می‌رسد تا حصول سود با کیفیت راه زیادی باقی است.