"معاملات برخط" بورس ۶ ساله شد

شش سال پیش در چنین روزی یعنی چهاردهمین روز دیماه سال 89، همزمان با چهارمین نمایشگاه تخصصی بورس، بانک، بیمه و خصوصی سازی، سامانه معاملات برخط(آن لاین) با هدف توسعه بازار سرمایه و سهولت و عدالت در معاملات و همچنین سامانه تالار مجازی بورس ایران با هدف توسعه فرهنگ سهامداری در کشور با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی افتتاح و از تمبر یادبود بورس نیز رونمایی شد؛ سامانه ای که حالا شش سال از عمر آن می گذرد و بخش قابل توجهی از معاملات بازار سرمایه از طریق آن انجام می شود.
بر این اساس باید گفت سرمایه‌گذاری برخط یا معامله برخط، فرآیند خرید و فروش اوراق بهادار توسط سرمایه گذاران و معامله‌گران مستقل با استفاده از یک شبکه الکترونیک است که معمولا توسط یک شرکت کارگزاری انجام می‌شود. این نوع معامله و سرمایه‌گذاری از اواخر دهه 1990 با خدماتی که بسیاری از کارگزاری‌ها از طریق پایگاه گسترده‌ای از معامله‌های آنلاین ارائه می‌کردند، رفته رفته به قاعده‌ای برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران مستقل تبدیل شد.
همچنین پیش از ظهور و همه‌گیر شدن اینترنت، سرمایه‌گذاران باید با کارگزار خود تماس گرفته و سفارش می‌دادند؛ سپس کارگزار سفارش آنها را در سیستم خود که با واحد معامله در ارتباط بود وارد می‌کرد. اما در اوت 1994 شرکت K. Aufhauser & Company (که بعدا TD Ameritrade آن را تصاحب کرد) اولین شرکت کارگزاری بود که خدمات معاملات برخط را از طریق "WealthWEB" ارائه کرد. بر این اساس سرمایه‌گذاران قادر بودند تا سفارش‌های خود را به طور مستقیم و آنلاین وارد کنند و حتی از طریق شبکه‌های ارتباط الکترونیک (ECN) با دیگر سرمایه گذاران معامله کنند.
با گذر زمان نیز از اواسط دهه 2000 دو نوع کارگزاری برخط به وجود آمد. یک نوع آن کارگزارانی است که دسترسی مستقیم به معاملات بورس‌ها را فراهم می‌کند مانند کارگزران تعاملی. در حالی که نوع دیگر کارگزاری چون TD Ameritrade سفارش‌ها را به شرکت‌های بازارساز می‌دهد تا سفارشها را پر کنند.
در مجموع برخی بر این باورند که به لحاظ تاریخی سابقه استفاده Online Trading در دنیا به سال 1995 میلادی برمی‌گردد که برای اولین بار معاملات برخط در ایالات متحده راه اندازی شد و به تدریج در مدت کوتاهی کشورهای پیشرو مانند بریتانیا، تایوان، کره، چین، هنگ کنگ و دیگر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شروع به استفاده از این فن آوری نوین کردند.
بدین ترتیب در این بازارها تبادل کلیه سفارشات خرید و فروش سهام به صورت الکترونیک شد و این تغییرات باعث گردید بازار سهام در طول سال‌های 2000 تا 2009، رشد 700 درصدی را در تعداد معاملات تجربه کرد.
از این رو باید گفت این تجربه، در حالی امروز در کشور ما پای به شش سالگی می گذارد که بورس های پیش رو دنیا بیش از 20 سال است که معاملات برخط را راه اندازی و استفاده کرده اند و این اتفاق علاوه بر مزایای بی شمار خود موجب شده تا تالار فیزیکی دیگر به تاریخ بپیوندند و روزهای خلوتی را سپری کنند.
به باور کارشناسان، معاملات آنلاین یا معاملات برخط (online Trading)، تحول بزرگی در خرید و فروش سهام در بازار بورس اوراق بهادار به شمار می‌آید که ضمن افزایش نقدشوندگی، مقدمات توسعه و رونق روزافزون بازار بورس را نیز فراهم می‌کند.
همچنین این نوع معاملات، فرآیندی است که طی آن سرمایه‌گذار بطور مستقیم خرید و فروش سهام را از طریق بستر اینترنت انجام می‌دهد و سفارش‌ها پس از ثبت توسط سرمایه‌گذار به سیستم معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران و یا فرابورس ایران برای انجام معامله ارسال می‌شود.
بر این اساس برخی کارشناسان معاملات بر خط یا Online Trading را دسترسی سریع، آسان و مطمئن سرمایه گذاران به سامانه معاملات بازارهای اوراق بهادار همانند بورس اوراق بهادار تهران(TSE) و فرابورس ایران(OTC) تعریف می کنند که این ارتباط برخط، همیشه و در همه جا و حتی از طریق تلفن های همراه هم وجود دارد.
از سوی دیگر به نوعی امکان اشتباه کردن در معاملات کم می شود، چون در معامله برخط دستور خرید یا فروش به طور مستقیم توسط خود مشتری وارد می شود و خطای معامله‌گر یا پذیرش از میان می رود و مشتری می تواند بدون مراجعه به کارگزاری، سفارش های خرید و فروش اوراق بهادار را به سرعت انجام دهد و معاملات کاملا مکانیزه و همه امور با استفاده از بسترهای امن مخابراتی در کسری از ثانیه انجام می شود.
همچنین با استفاده از معاملات برخط سرمایه گذار مطمئن است که سفارش او دقیقا در زمان مورد نظر وارد سامانه معاملات می شود؛ اطلاعاتی که دریافت می کند لحظه ای است و هیچ تاخیری ندارد و افرادی زودتر از او به این اطلاعات دسترسی ندارند و این باعث بهبود فضای رقابتی می شود؛ از آنجایی که مسئولیت ارسال سفارش با خود مشتریان است، اختلافات احتمالی میان کار گزاری و مشتریان در خصوص زمان ورود سفارش حذف می شود؛ تصمیم ‌گیری خریدار و فروشنده متاثر از اطلاعات و تحلیل خود آنهاست؛ چون تمام کنترل‌های لازم قبل از ارسال سفارش به سامانه معاملات انجام می شود، ریسک انجام نشدن معامله در سامانه معاملات آنلاین بسیار کم می گردد و به سبب دسترسی بهتر مشتریان به سامانه معاملات، سرمایه گذاری تسهیل شده و به همین دلیل فعالان جدید به بازار خواهند آمد و بازار توسعه می یابد.
از نگاهی دیگر به گفته برخی از کارشناسان در تمامی سرمایه‌گذاری‌ها، ریسک تقلب در سرمایه‌گذاری‌ها وجود دارد که این ریسک برای کارگزاران برخطی که سرمایه گذارانشان ارتباط شخصی با آنها ندارد و حتی ممکن کارگزار است در یک حوزهٔ قضایی دیگر واقع شده باشد بیشتر است. به همین علت برخی دستگاه‌های نظارتی مالی به سرمایه گذاران بالقوه هشدار می‌دهند که در مورد کارگزار برخطی که قصد استفاده از خدماتش را دارد تحقیق کنند و مطمن شوند مجوزشان معتبر باشد.
از این روز در بورسهایی بزرگی همچون بورس آمریکا، دولت فدرال ایالات متحده راهنمایی‌های عملی جهت جلوگیری از کلاهبرداری‌های سرمایه‌گذاری از طریق وب سایت خود OnGuard فراهم می‌کنند. این وب سایت به سرمایه گذاران هشدار می‌دهد که باید در مقابل خبرنامه‌های اینترنتی، وبلاگ‌ها سرمایه‌گذاری و یا تابلوهای اعلانات محتاط باشند.
همچنین به سرمایه گذاران توصیه می‌شود به منابع بی طرف برای تحقیق در مورد سرمایه‌گذاری خود رجوع کنند که در ایالات متحده، مثالی از آن کمیسیون بورس و اوراق بهادارار یالات متحده (از طریق پایگاه داده‌شان EDGAR)است.
با این وجود سرمایه گذاران معمولا بدون کمک یک کارگزار و یا مشاوره سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاری می‌پردازند و معمولا ریسک بالقوه سرمایه‌گذاری در یک سهم خاص را متوجه نمی‌شوند. از این رو سرمایه گذاران بی‌تجربه طعمه‌های خوبی برای دستکاری سهام هستند به همین علت بسیاری از کارگزاران بر خط ابزارهای متعددی برای آموزش و آگاهی سرمایه گذاران جدید ارائه می‌کنند. به عنوان مثال سایت‌های معتبر، اطلاعاتی در خصوص بخش‌های کسب و کار، صورت‌های مالی و اخبار شرکت‌های مستقل، و آموزش‌های پایه‌ای درباره موضوعاتی چون تنوع بخشی، تئوری پرتفوی پایه و کاهش ریسک نوسانات بازار سهام ارائه می‌دهند.