بورس تهران در هفته جاری تحت تاثیر فقدان اخبار جدید در پیرامون بازار و نیز تعطیلی عید غدیر، جو آرام و راكدی را تجربه كرد كه حاصلی جز افت 1/0 درصدی شاخص كل در بر نداشت.
از نشانه‌های عمق ركود در بازار می‌توان به كاهش قابل ملاحظه حجم دادوستدها اشاره كرد كه به عنوان مثال در روز گذشته با حذف معاملات بلوكی بانك‌های انصار و پاسارگاد به سطح قابل تامل كمتر از 15 میلیارد تومان رسیده است. در بعد عوامل تاثیرگذار بر بازار سهام در شرایط كنونی، به عدم توافق غرب با روسیه و چین بر سر پرونده اتمی ایران حائز اهمیت است كه در عمل احتمال اعمال تحریم‌های جدید از مسیر شورای امنیت را منتفی ساخته است. از سوی دیگر، در بازارهای جهانی باوجود مشكلات حاد ایتالیا به لحاظ بازپرداخت بدهی، جو بازارها از اطمینان نسبی معامله‌گران از حل مشكلات در كوتاه‌مدت حكایت دارد؛ امری كه علاوه بر ثبات بازارهای سهام، رشد قیمت نفت و آرامش در بازار فلزات را موجب گشته است. علاوه بر اینها، بازار ارز نیز پس از یك ماه تلاطم، این هفته آرامش مناسبی را تجربه كرد و با تثبیت نرخ فروش دلار در بازار آزاد در محدوده 1335 تومان در كلیه روزهای هفته، احتمال مهار تقاضا و فرو نشستن رشد افسارگسیخته یك ماه اخیر را پیش‌رو قرار داده است. تلفیق عوامل فوق، هرچند به لحاظ زیربنایی شرایط مساعدی را برای فعالان بورس تهران فراهم می‌آورد، اما بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران و برهم خوردن فضای مزمن ركود فعلی طبیعتا نیازمند گذشت زمان خواهد بود.
تحولات مخابرات با چراغ خاموش!
افزایش 12 درصدی تعرفه مكالمات تلفن ثابت كه از قرار معلوم در هفته گذشته به شركت مخابرات ایران ابلاغ شده، مهمترین تحول بزرگ‌ترین شركت بورس تهران است كه گویا در كشاكش روزهای ركود، اهمیت آن نزد فعالان بازار رنگ باخته است. این افزایش تعرفه، با توجه به درآمد حدود 1800 میلیارد تومانی مخابرات از محل خطوط ثابت (كه بیش از یك‌چهارم سبد درآمدی شركت را تشكیل میدهد)، می‌تواند به طور بالقوه منجر به افزایش بیش از 10 درصدی سودآوری «اخابر» در مقیاس سالانه شود. از سوی دیگر، آثار تعدیل سود حدود 30 درصدی همراه اول (سودآورترین زیرمجموعه مخابرات) در گزارش شش ماهه نیز تاكنون بر پیش‌بینی سود شركت مادر اعلام نشده است. با توجه به تاثیرگذاری قابل ملاحظه سهام مخابرات بر بازار و اهمیت رویدادهای اخیر در تغییر سودآوری شركت، به نظر می‌رسد تسریع در ارسال گزارشات جدید مالی و شفاف‌سازی آخرین وضعیت «اخابر» از اولویت‌های مهم برای سرمایه‌گذاران در مقطع زمانی فعلی باشد. در رویدادی دیگر در این گروه، راه‌اندازی سامانه «كیف پول همراه» كه با شماره‌گیری كد *123# برای مشتركان همراه اول قابل دسترسی است، شركت ارتباطات سیار را در آستانه یك تحول مهم به لحاظ توسعه خدمات و دسترسی به منابع عظیم نقدینگی در صورت موفقیت طرح قرار داده است. این سیستم كه به «جیرینگ» موسوم است با خرید سهام بانك انصار از سوی «همراه» و كسب كرسی مدیریتی در آن بانك، می‌تواند همراه اول را علاوه بر غول مخابراتی خاورمیانه به یك شركت قدرتمند در زمینه تبادلات مالی هم تبدیل كند. سرمایه‌گذاران در این بخش نیز در انتظار شفاف‌سازی سیاست‌های مدیریتی همراه اول در زمینه خرید سهام انصار و آثار عملیاتی شدن پروژه «جیرینگ» هستند كه البته تاكنون هیچ گونه اطلاعات جدیدی در این خصوص از سوی مدیریت «همراه» به بازار اعلام نشده است.
دو عرضه اولیه با كارنامه‌های متفاوت
در هفته جاری، بازار سهام برای نخستین بار در سال 90 شاهد تلاش برای عرضه اولیه سهام دو شركت جدید بود. در روز یكشنبه، سه درصد سهام پتروشیمی كرمانشاه در قیمت 4500 ریال به بازار عرضه شد كه به علت مشكلات سهمیه‌بندی هر كد معاملاتی، علی‌رغم اشتیاق حقوقی‌ها، سه میلیون سهم آن بدون خریدار ماند. نكته جالب در این میان، عدم عرضه سهام باقیمانده بر روی میز در روزهای بعدی بود. برخی كارشناسان تركیب سهامداری شكننده «كرمانشا» و لزوم دقت سهامداران عمده (به ویژه غدیر) جهت حفظ تركیب مدیریتی را زمینه‌ساز كمبود عرضه سهام از سمت مالكان اصلی می‌دانند. در همین حال، برآوردهای اولیه در مورد این شركت از امكان تعدیل سود هر سهم به بیش از 1000 ریال در صورت ثبات قیمت اوره (محصول اصلی) حكایت دارد. برآورد بودجه فروش شركت برای نیمه دوم سال در محدوده 3000 ریال در هر كیلو لحاظ شده كه با قیمت‌های روز اوره (5000 ریال در هر كیلو) اختلاف فاحشی دارد. در رویدادی دیگر، عرضه ده درصدی سهام كشتیرانی والفجر دیروز به علت عدم توافق فروشنده مبنی بر واگذاری سهم در قیمت‌های مدنظر بازار انجام نشد.
نكته جالب توجه در عرضه دیروز، اصرار بیشتر خریداران بر كشف قیمت منطقی «حفجر» بود كه از هیجانات معمول در روند عرضه‌های اولیه قبلی نشان كمتری داشت. این واكنش سرمایه‌گذاران در صورت تكرار می‌تواند زمینه‌ساز بلوغ بیشتر بازار در مواجهه با فرآیند عرضه‌های اولیه و كمك به عمق بخشیدن بازار سرمایه و اجتناب از عرضه‌های هیجانی (نظیر بیمه دانا) در بورس تهران باشد.
صندوق‌ها؛ بلای جان بازار منفی
مطالعه وضعیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترك در بازار سهام نشان میدهد كه همزمان با آغاز دوران ركود بازار از اواخر فروردین‌ماه، ستاره اقبال این نهادهای مالی نوپا نیز رو به افول گذاشته است و این ابزارهای مالی كه در روزهای رونق بازار از آنها به عنوان یكی از اركان مهم جذب نقدینگی به بورس یاد می‌شد، این روزها نقشی معكوس در جهت تشدید ركود بازار ایفا می‌كنند. بررسی روند ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها حاكی از آن است كه این نهادها در شش ماه گذشته به طور متوسط حدود نیمی از منابع خود را از دست داده‌اند و با جریان روزافزون خروج منابع، بر وضعیت نقدینگی بازار سهام نیز فشار مضاعفی وارد ساخته‌اند. تمایل مستمر سرمایه‌گذاران به خروج از صندوق‌ها مشكل دیگری را هم ایجاد كرده است و آن، فروش دارایی‌های نقدشونده صندوق‌ها جهت تامین پول متقاضیان خروج و باقی ماندن سهام نسبتا ضعیف‌تر در سبد است كه به طور بالقوه می‌تواند به سرمایه‌گذاران موجود هم آسیب وارد كند. در این میان، توقف نمادهای سنگ‌آهنی و مالكان عمده آنها (كه بخشی از پرتفولیوی برخی صندوق‌ها را تشكیل می‌دهند) نیز بر ابعاد چالش‌های فعلی افزوده است. بدین ترتیب، مشكلات مزبور كه علی‌رغم هشدار كارشناسان در هیاهوی بازار مثبت در سال‌های 88 و 89 به فراموشی سپرده شد، این روزها با شدت بیشتری در حال رخ‌نمایی هستند. تجربه ركود اخیر بورس پس از رونق گذشته و رفتار سرمایه‌گذاران صندوق‌ها نشان میدهد كه ضرورت تدوین ساز و كارهای دقیق‌تر و ضابطه‌مند كردن ورود و خروج سرمایه‌گذاران از صندوق‌ها (به عنوان مثال از طریق تاسیس صندوق حمایت از صندوق‌ها برای دریافت تسهیلات در شرایط بحرانی) از جمله مواردی است كه برای بهینه كردن فعالیت این نهادهای نوپای بازار سرمایه باید در دستور كار نهاد ناظر (سازمان بورس) قرار گیرد.
گروه بورس- شروین شهریاری