تغییر پول ملی از ریال به تومان تا ۶ ماه آینده به صلاح نیست

نادره شاملو که 33 سال در بانک جهانی شاغل بوده و در این مدت پستهای کارشناسی، مدیریت و مشاوره‌ای مهمی داشته  و تجربه کاری در بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف از جمله مکزیک، شیلی، برزیل، تایلند، اندونزی، مالزی، لائوس، ویتنام، پاکستان، ترکیه، یوگسلاوی سابق، کانادا، آلمان، هلند، فرانسه، از سوریه و لبنان تا یمن و عربستان را داشته  در خصوص تبدیل ریال به تومان معتقد است که این عمل یک اقدام سیاسی – اقتصادی به ویژه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در ایران است.
وی که دارای فوق‌لیسانس اقتصاد از دانشگاه جرج تاون آمریکاست، ضمن نامناسب دانستن شرایط فعلی حداقل تا 6 ماه آینده برای تبدیل ریال به تومان، توصیه هایی در این خصوص به ویژه برای دولت دارد که در ادامه در گفت وگو با  می خوانید.

حذف صفرها مهمتر از عوض کردن ریال به تومان است
خبرنگار اقتصادی: آیا با تبدیل ریال به تومان موافقید؟
شاملو: حذف کردن صفرها مهمتر است تا عوض کردن ریال به تومان. نظرات فراوانی وجود دارد مبنی بر اینکه ایران باید دیر یا زود این اقدام را انجام دهد. در واقع، افرادی که به ایران سفر می کنند همواره از اینکه می شنوند افراد قیمت یک کالا را به مقیاسهای مختلف بیان می کنند، سردرگم می شوند. ممکن است رقم واقعی 3 هزار تومان، 300 هزار تومان، 3 میلیون تومان یا بیشتر باشد. بنابراین  مردم ایران خودشان قبلا  در معاملات روزمره پول ملی خودشان را مجددا ارزش گذاری کرده اند.
دو دلیل برای حذف صفرها از پول ملی
خبرنگار اقتصادی: چرا؟
شاملو: حداقل 2 دلیل برای ارزش گذاری مجدد پول ملی (حذف صفر از پول ملی) وجود دارد. اولین دلیل سهولت در کارهاست. ارقامی با صفرهای متعهد منجر به مشکلاتی در محاسبات و ثبت آمارها، نرم افزارهای پردازش اطلاعات و سیستم های پرداخت و همچنین رد و بدل پول توسط صندوقداران مغازه ها می شود. با این کار مشکلات فنی و عملیاتی ناشی از استفاده از ارقامی با صفرهای متعدد از بین می روند.
فعلا که پول ایران خیلی گیج کننده است. من چندین بار شاهد بودم که وقتی یک تاکسی به یک توریست می گفت 10 هزارتومان بده، طرف گیج شده و با شمردن صفرها اسکناس 10هزار ریال تحویل داده. یعنی هزار تومان.
دومین دلیل برای حذف پول ملی، دلیل روانی است که اساسا موجب بازیابی مجدد اعتبار پول ملییک کشور می شود.
خبرنگار اقتصادی: چه محدودیت هایی در اجراست؟
شاملو: اولا، از نظر فنی، 2 شیوه حذف صفر از پول ملی وجود دارد: شیوه معمول تر که در آن، دلیل اصلی این کار تورم بالا و ضرورت ارسال این پیام به اقتصاد است که روزهای پر تورم به سر آمده است و شیوه کمتر معمول که در آن حذف صفر از سوی دولت هایی انجام می شود که تمایل دارند منابع بیشتری را از جامعه استخراج کنند. حذف صفر از پول ملی بدون اصلاحات پولی موجب توقف تورم نخواهد شد و نمی تواند سبب تغییر رفتار افراد شود. در واقع حذف صفر پول ملی جدا از یک برنامه گسترده اصلاح کلان اقتصادی و انبساطی پولی است و بعید به نظر می رسد که منافع مسلم و قطعی ای در پی داشته باشد.
خبرنگار اقتصادی: این کار چه میزان هزینه اقتصادی به دنبال دارد؟
شاملو: پاسخ به این سوال بدون بررسی شیوه اجرای کار و هدف از انجام حذف صفر، دشوار است. کشورهای چپگرا و پوپولیست ممکن است با نتیجه اقتصادی متفاوتی نسبت به دولت های اقتصادی دست راستی که هدف آنها ایجاد فضای کسب و کار مناسب تر است و اهمیت چندانی به حمایت از اقشار آسیب پذیر نمی دهند، مواجه شوند.
در هر حال حائز اهیمت است که مطمئن شویم حذف صفر به عنوان اقدامی در جهت کاهش ارزش پول ملی تعبیر نشود. یعنی باید ارزش پول ملی ثابت نگه داشته شود.
خبرنگار اقتصادی: آیا می توان واحد پول را تغییر داد ولی به حذف صفرها عمل نکرد؟
شاملو: در کشورهایی که حذف صفر از پول ملی را به عنوان یک استراتژی اجرا می کنند و به ویژه کشورهایی که صفرهای پول ملی خود را در پایان یک فرآیند اصلاحات اقتصادی انجام داده اند، تفاوت های قابل توجهی در زمینه زمان اجرا دیده می شود. فاصله زمانی بین پدیدار شدن تورم بالا، یا فاصله بین بالا رفتن نرخ ارز و حذف صفر از پول ملی متفاوت است.
خبرنگار اقتصادی: آیا در دنیا تغییر واحد پول ملی با شرایط ایران داشته ایم ؟
شاملو: نمونه های زیادی از حذف صفر از پول ملی وجود دارد که میزان موفقیت آنها متفاوت بوده است. اکثر این کشورها تورم بسیار بالا را تجربه کرده اند  که به معنای تورم سالانه بالای صد درصد یا فروپاشی کامل پول ملی است. هرچند ایران نیز تورم بالایی را شاهد بوده، اما خوشبختانه این میزان تورمی را که در بسیاری از کشورها تجربه شده، تجربه نکرده است. بنابراین هرچند شباهت های کمی از جنبه های مختلف با بسیاری از کشورها دارد، اما یک کشور خاص را نمی توان نام برد که شرایطش مشابه شرایط ایران باشد. اما اگر این پروژه در ایران پیش برود، این کشور قطعا می تواند از تجربه بسیاری از کشورها در این زمینه استفاده کند.
خبرنگار اقتصادی: به طور کلی این کار چه مزایای احتمالی دارد؟
شاملو: دولت ها اغلب علاقمندند تا از طریق عمل به تعهد خود در مورد حفظ تورم پایین در قبال شهروندان و همچنین در قبال بازارهای سرمایه اعتبار خود را افزایش دهند. افزایش اعتبار می توان شانس رای آوردن مجدد دولت را افزایش دهد، زیرا شهروندان در قبال رشد اقتصادی و انضباط کلان اقتصادی به آنها در پای صندوق های رای پاداش می دهند. به علاوه حفظ تورم پایین عملکرد دولت به عنوان یک قرض گیرنده، به عنوان مکانی برای سرمایه گذاری خصوصی و به عنوان مدافع ارزش ارزش پول ملی را در پیش چشم بازارهای جهانی سرمایه ارتقا می بخشد.
دولت ها به عنوان بخشی از تلاش های خود برای عمل به تعهدات مذکور، اغلب وابستگی بانک های مرکزی را افزایش داده و تعهدات صریحی در زمینه دستیابی به اهداف کلان اقتصادی عهده دار شده اند. در کشورهایی که به دنبال پیوستن به حوزه های واحد پولی هستند، اطمینان بخشی به بازارهای بینن المللی در زمینه عمل به تعهداتشان از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مثال بانک مرکزی رومانی اقدام خود در زمینه حذف صفر از پول ملی را به عنوان نشانه ای حاکی از پایان یافتن دوران تورم بالا ترسیم کرد و این گونه القا نمود که پول ملی جدید به حفظ وضعیت در آن مسیر کمک خواهد کرد. رومانی پیوستن به واحد پول واحد اروپایی تا سال 2012 را هدف گذاری کرده بود، و پول ملی ای که ارزش آن 29 هزار و 890 در برابر هر دلار بود، به عنوان یکی از موانع پیوستن به یورو محسوب می شد. در کشورهایی که تورم بسیار بالا اتفاق افتاده، دولت ها در زمینه بازیابی اعتماد بازارهای بین المللی و قوه مقننه داخلی با چالش و دشواری مواجه اند.
خبرنگار اقتصادی: چه توصیه ای به دولت در این خصوص دارید؟
شاملو: در بسیاری از زمینه ها، حذف صفر از ریال ایده خوبی است و سیاستی است که باید در زمان درست و هنگامی که اراده سیاسی لازم وجود دارد دنبال شود.
اما ایران هنوز یک کشور عادی نیست. با توجه به روی کار آمدن رئیس جمهور منتخب جدید آمریکا، دنیا با وضعیت های نامشخص زیادی مواجه خواهند شد و این عدم قطعیت بر بازارهای مالی،  دلار، بازارهای نفت، رشد اقتصاد جهانی و غیره تاثیر خواهد گذاشت. به علاوه، ایران از نقطه نظر بین المللی و عوامل مختلف داخلی یک کشور استاندارد نیست. به همین دلیل، چالش هایی که دیگر کشورها با آن مواجه اند، با چالش های پیش روی ایران بسیار متفاوت است. به طور کلی حذف صفر از پول ملی به همان میزان که یک تصمیم اقتصادی است، یک تصمیم سیاسی نیز محسوب می شود. بنابراین هرچند از یک سو ممکن است اقدام در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایده خوبی به نظر برسد، اما حذف صفر از پول ملی تبعات نامشخص دیگری نیز خواهد داشت و احتمالا بررسی مشکلات احتمالی پس از آن به زمان بیشتری نیاز دارد.
خبرنگار اقتصادی: آیا در پایان کار دولت یازدهم این کار عملی و شدنی است؟ یا حداقل منطقی است؟
شاملو : با توجه به عوامل ناشناخته بسیاری که ایران در طی 6 ماه آینده با آن مواجه خواهد بود، دشوار می توان به این سوال پاسخ داد. با این حال، دولت فعلی می تواند این ایده را مطرح سازد، و با شنیدن نظرات مخالفان و موافقتان، مکانیزم های مناسب را برای شروع و زمان مناسب پروژه بیابد.