مجموع اين شرايط سبب شد تا سرمايهگذاران نااميد بازار سهام نظارهگر افزايش زيان خود در بورس تهران تا سطح 2/2 درصد باشند.
اما اوج منفي بودن بازار سهام زماني رنگ تلختري به خود ميگيرد كه مشاهده ميكنيم در بورس باوجود عدم معامله سهام بزرگان بازار دماسنج بورس 233 واحد افت را در يك روز تجربه ميكند. بهآن معني كه سهام مخابرات ايران به عنوان بزرگترين شركت بورس كه ديروز صف فروش ميليوني داشت، اگر به جاي 5/2 ميليون سهم معامله شده در بازار ديروز در سطح حجم مبناي 7/13 ميليون سهمي خود معامله ميشد، آن وقت افت شاخص بورس بيش از 233 واحد ثبت شده رقم ميخورد، يا فولاد مباركه اصفهان كه بهرغم حجم مبناي 7/7 ميليون سهمي فقط 3/1 ميليون سهم آن معامله شد.روز گذشته سكان كشتي بورس در مرز 25 هزار و 325 واحدي پهلو گرفت و به سرمايهگذاران نشان داد چقدر ريسكهاي سيستماتيك ميتوانند در ايجاد رخوت و نااميدي و زيان در اين بازار اثرگذار باشند؛ ريسكي كه البته ديگر بازارهاي سرمايهگذاري به مراتب كمتر از آن آسيب ميپذيرند.
با افت ديروز بازار، شاخص بورس نسبت به بالاترين ارتفاع تجربه شده در روز 27 فروردينماه سال جاري 2/7 درصد كاهش را به ثبت رساند. شواهد موجود از اوضاع بورس نشان ميدهد كه روز گذشته حدود 150 نماد معاملاتي در بازارهاي بورس و فرابورس با صف فروش مواجه بودند و نگرانيها از آنجا جديتر ميشود كه اين صفهاي فروش تا پايان ساعت معاملات به قوت خود باقي ماندهاند.حال آنكه بررسيهاي دنياي اقتصاد نشان ميدهد كه «پي بر اي» واقعي بورس به سطح 4 مرتبه رسيده است، بهآن معني كه ركوردشكنيهاي پي در پي منفي بورس در شرايطي رقم ميخورد كه سهم حبابي در بورس وجود ندارد و اساسا سهامدار هيچ شركتي هم كف قيمتي مشخصي براي سهام خود قائل نيست.
بورس؛ محتاج «نجات»
با اين تفاسير اما مسوولان ارشد اقتصادي برخلاف انتظار سياست سكوت را پيشه كردهاند تا جايي كه ديروز تنها مديرعامل بورس تهران در اظهارنظري كوتاه از برنامهريزي براي مديريت اوضاع بازار سخن گفت.حسن قاليبافاصل با اشاره به برگزاري جلسه ديروز رييس سازمان بورس و معاونين وي و همچنين مسوولان بورس اوراق بهادار با وزير اقتصاد اظهار كرد: در حالي پيش از اين هم جلسههايي مرتب براي بررسي وضعيت بازار و ارائه گزارشهايي به وزير اقتصاد برگزار ميشد كه به دليل كاهش شاخص و حجم معاملات در روزهاي گذشته لازم بود، جلسهاي با حضور دستاندركاران بازار سرمايه با وزير اقتصاد برگزار شود كه اين جلسه ديروز برگزار و با نتايج خوبي همراه بود.وي ادامه داد: در اين جلسه گزارشي از وضعيت سودآوري صنايع و شركتهاي مختلف حاضر در بورس ارائه شد كه جمعبندي آن اين بود كه اكثر صنايع از رشد سودآوري معقولي برخوردار بوده و از نظر بودجهاي نيز شرايط مناسبي دارند، اما در اين ميان جو رواني بازار متاثر از مسائل بينالمللي بوده و تحت تاثير شرايط غيربورسي قرار دارد.
باري؛ هرچند نتايج اين جلسه خوب گزارش شده اما به نظر ميرسد بازار بيش از هر چيز محتاج نجات است و شايد براي حمايت شعارگونه از بازار كمي دير شده باشد. خواستهاي كه البته بازيگران حقوقي بازار و كارشناسان به آن اذعان دارند.
شرايط خاكستري است؛ اما بازار قرمز
عضو هيات مديره گروه سرمايهگذاري بانك مسكن درخصوص روند منفي بازار معتقد است: رفتارهاي هيجاني منفي سرمايهگذاران به لحاظ واقعي در مقايسه با شرايط بد بازار بسيار بيشتر است.
دكتر علياصغر عارفي در گفتوگو با «دنياي اقتصاد» افزود: همين انتظارات منفي باعث ميشود، مجموع اخبار بد تاثيرات بيشتري بر نگراني سرمايهگذاران در مقايسه با اخبار مثبت داشته باشند و جو منفي را به طور اتفاقي تشديد ميكند.
وي خاطرنشان كرد: در اين شرايط شركتهاي بورسي و فرابورسي نبايد به دنبال ركوردشكني باشند تا عرضههايي مانند نفت بندرعباس را انجام دهند. شركتي در حال حاضر زيانده است و با يك نامه از سوي وزارت نفت ممكن است، شرايط بدتري را نيز شاهد باشد. عارفي با اشاره به اينكه شركت بورس به عنوان عرضهكننده «شبندر» بايد پاسخگو باشد، ادامه داد: اصرار به عرضههاي اين چنيني با استدلال اينكه شرايط بازار تغيير كند، كارشناسي نيست. اين در حالي است كه مسوولان شركت بورس و فرابورس بايد به جاي يك شركت زيانده كه در دومين روز صف فروش ميشود، شركتي را با سوددهي بالا و قيمت پايين به عنوان يك عرضه اوليه جذاب وارد بازار كنند تا زيان سرمايهگذاران متعادل شود.عارفي با انتقاد از صدور مجوز اوراق مشاركت در اين شرايط گفت: انتشار اوراق مشاركت با جذابيت نرخ سود 20 درصدي موجب شد بازار سرمايه دوباره به سمت بازار پول برود كه منطقي به نظر نميآيد.در همين حال وي شفافسازي شركتهاي پتروشيمي در اين شرايط را خواستار شد و افزود: سرمايهگذاران نگرانيهايي را درخصوص واقعيت عملكرد و توانايي صادرات اين شركتها دارند كه با شفافسازي و اطمينان خاطر درخصوص نحوه و چگونگي صادرات پتروشيميها ميتوان اميد را در اين گروه پرطرفدار تقويت كرد.
حمايتها بايد مستمر باشد
عضو هيات مديره گروه سرمايهگذاري بانك مسكن با اشاره به اينكه جمع كردن بازار كوچك با ارزش بازار اندك آن كار دشواري نيست، گفت: اعداد و ارقام در ارزش بازار بورس تهران در حدي نيست كه براي مثبت كردن آن تلاش خاصي لازم باشد و تنها با پول يارانههاي دو سال ميتوان اين بازار را جمع كرد.اين در حالي است كه از بازار بايد حمايت مستمر داشت و نه اينكه در يك دوره يك هفتهاي فقط آن را مثبت جلوه داد. وي گفت: انتظار از اينكه مسووليت مثبت كردن بازار تنها با سازمان است، بيهوده به نظر ميآيد و كانون نهادهاي سرمايهگذاري و به خصوص شركتهاي سرمايهگذاري بايد در اين خصوص به صورت جدي وارد عمل شوند.عارفي تاكيد كرد: بازار در گذشته نيز تجربه روزهاي منفي را داشته و اگر چشمانداز را براي سرمايهگذاران مثبت كنيم و بازار در برابر مسائل سياسي واكسينه شود، روزهاي خوب بازار بازخواهد گشت.وي درباره كاهش دوباره نرخ سود بانكي نيز گفت: كاهش نرخ سود بانكي تصميمي منطقي نيست؛ چراكه حجم بازار سرمايه ما اينقدر نيست كه بخواهيم به خاطر بورس سياستهاي پولي را تغيير دهيم، بلكه بايد از ابزارهاي درون بازار سرمايه براي بهبود شرايط آن استفاده كرد. عارفي تاكيد كرد: هرگونه دستكاري دوباره براي كاهش نرخ سود بانكي، نقدينگي را دوباره به سمت بازارهاي ارز، طلا و مسكن خواهد برد.
تعامل فوري بازار پول با بازار سرمايه
در همين حال، كارگزاران بورس به عنوان حلقه اصلي اتصال سرمايهگذاران به بازار سرمايه، نيز روزهاي دشواري را طي ميكنند. از ديدگاه آنها در اين شرايط اظهارنظر كردن دشوار به نظر ميرسد بنابراين بسياري از كارگزاران از گفتوگو با رسانهها طفره ميروند.اما يكي از كارگزاران بر اين باور است كه در چنين شرايطي، حداقل كار ممكن اين است كه مديران ارشد اقتصادي به بهبود اوضاع بينديشند.شهريار شهميري در اين باره گفت: متاسفانه به دليل برخي مسائل بينالمللي، ما در شرايط چندان مناسبي قرار نداريم، بنابراين نهادهاي مرتبط با اين شرايط، بايد براي بهبود وضعيت، چارهاي انديشيده و اقدامي انجام دهند.
در اين وضعيت بايد بين بازار سرمايه و بازار پول، تعامل ايجاد شود اما شاهديم كه نه تنها اين دو بازار در كنار يكديگر نيستند بلكه در مواردي در مقابل يكديگر نيز قرار ميگيرند.وي افزود: بحث وابستگي بازار سرمايه به بازار پول، مشكلساز شده است. در گذشته سود اوراق بدهي بالاتر از سودهاي بانكي بود اما در حال حاضر سود بانكي با سود اوراق يادشده برابري ميكند بنابراين ديگر جاذبهاي براي حركت به سمت بازار سرمايه وجود ندارد و نميتوان به تامين مالي در بازار سرمايه، اميدوار بود.
شهميري با انتقاد از برخي تصميمهاي نابهنگام در بازار سرمايه گفت: متاسفانه اتفاقاتي كه براي برخي صنايع مانند سنگآهنيها و پتروشيميها افتاد، به ايجاد ابهام در بازار منتهي شد بنابراين ضروري است كه در سياستهاي اقتصادي و مالي شفافيت ايجاد شود.
وي درخصوص اعطاي وام به نهادهاي مالي و سرمايهگذاري براي حمايت از بازار گفت: در همه جاي دنيا هنگامي كه بازارها با بحران مواجه ميشود، اولين راهكار همين است تا اين نهادها، بازار را جمع كنند زيرا حجم بالاي نقدينگي موجود در بازار پول ميتواند به بازار سرمايه منتقل شود.
شهميري سپس گفت: يكي از مشكلات بازار ما اين است كه در بحث صندوقهاي سرمايهگذاري تلاش ميشود ريسك سرمايهگذار به صفر برسد و همه ريسكها متوجه ضامن شود، بنابراين زماني كه قرار باشد بانك همه مسووليتها را بپذيرد بانك نيز تعامل لازم را نخواهد داشت.
وي درباره طرح بيمه سهام و دارايي سرمايهگذاران گفت: در اين مقوله نيز به ضامن نياز است كه اين نيز مستلزم همكاري بانكها است.
اين كارگزار بورس درباره پيشبيني آينده بازار گفت: بازار ما از شرايط طبيعي پيروي نميكند و قيمتها با تحليلها مطابقت نميكند و در اين شرايط همه با اميد به آينده فعاليت خود را ادامه ميدهند.
فقط صبوري كنيد
افزون بر اين، مدير مالي و اقتصادي سرمايهگذاري توسعه معادن و فلزات با دعوت سرمايهگذاران به صبوري در شرايط كنوني خاطرنشان كرد: نوسانات منفي و مثبت در بورس تهران همواره قابل مشاهده بوده است و نبايد از بهبود بازار در روزهاي آينده نااميد شد. مرتضي علياكبري در گفتوگو با دنياي اقتصاد افزود: نااميدي سرمايهگذاران منشا سقوط بازار است و سرمايهگذاران بايد همواره با اميد فراز و نشيبها و روزهاي سخت را بگذرانند.
وي با تاكيد بر اينكه عملكرد حقوقيها در اين روزها بسيار مهم است، گفت: سهامداران حقوقي ميتوانند در اين شرايط بسيار تاثيرگذار باشند. حقوقيها با تاخير در عرضههايي كه در برنامه و بودجههاي خود داشتند، بازار را از فشار فروش خارج ميكنند. عدم ورود حقوقيها به صفهاي فروش بهترين كمك آنها براي مثبت كردن بازار و بازگرداندن آرامش به سرمايهگذاران حقيقي است.
علياكبري با اشاره به اينكه پرداخت وام در شرايط كنوني مقدور نيست، افزود: نهادهاي مالي در شرايط كنوني گرفتار كمبود نقدينگي هستند و دادن وام براي خريد سهام در شرايطي كه بسياري از شركتها دچار كمبود نقدينگي براي توليدات هستند، منطقي نيست و بنابراين نميتوان انتقاد پرداخت وام از سوي بانكها را داشت.
به اعتقاد وي، تاخير در فروش براي آرام كردن فضاي بورس بايد مهمترين اولويت حقوقيها براي حمايت از بازار باشد. اين در حالي است كه سازمان بورس نيز ميتواند با اعمال راهكارهايي مانند انجام معاملات نسيه كه خريدار با انجام عمليات نقل و انتقال مهلت 2 تا 3 ماهه براي پرداخت را داشته باشد عرضههاي حقوقيها را نيز در صورت وجود خريدار پاسخگو باشد.
علياكبري با اشاره به تاثيرگذاري سياستگذاريهاي مقامات پولي و بانكي تصريح كرد: قطعا تصميمات پولي و بانكي مانند مذاكرات سياسي تاثيرات زيادي را بر رفتار سرمايهگذاران خواهد داشت كه به طور مستقيم عكسالعمل مثبت و منفي سرمايهگذاران را در پي دارد.
وضع بورس آنقدرها هم بد نيست
بهروز خدارحمي دبيركل كانون نهادهاي مالي در گفتوگو با خبرنگار «دنياي اقتصاد» در اشاره به شرايط حاكم بر بازار سرمايه و لزوم جلوگيري از زيان سنگين به فعالان بورس، هدف از جلسه روز گذشته كانون نهادهاي مالي را در مرحله اول پذيرش خاص بودن شرايط بازار سرمايه عنوان كرد كه بر اين اساس بايد راهكاري براي آن انديشيده شود، همچنين با توجه به ابهامي كه اين شرايط خاص سياسي بر بازار حاكم كرده است، از افراد سرمايهگذار و غيرمتخصص خواسته شود تا دنبالهرو شايعات نباشند.
وي با اشاره به مواجهه كشور با تحريمهاي بينالمللي اظهار كرد: اگرچه كشور در شرايط تحريم قرار دارد اما اين مساله به معناي مواجهه حدود چهارصد شركت بورسي با مشكل نيست؛ شايد عملكرد برخي از شركتهاي بورسي، تحت تاثير اين تحريم قرار گيرد اما تعدادي از شركتهاي حاضر در بورس از اين تحريم منفعت برده و فعاليتهاي آنها از بازدهي مثبتي برخوردار خواهد شد.
خدارحمي دنبالهروي از شايعات را سبب تكرار جمله كليشهاي كاهش اقبال از بازار سرمايه عنوان كرد كه لطمات زيادي را به بازار سرمايه وارد ميسازد.
وي به سرمايهگذاران حقيقي و غيرمتخصص پيشنهاد داد كه در شرايط فعلي نوع ابزار سرمايهگذاري خود را در بورس تغيير داده و استفاده از ابزارهاي سرمايهگذاري با درآمد ثابت را جايگزين خريد سهام شركتها كنند. دبير كل كانون نهادهاي مالي در بيان مزيت تغيير ابزارها سرمايهگذاري از سوي سهامداران حقيقي در بورس، گفت: در واقع سرمايهگذاران به جاي خريد سهام شركتها كه سودشان براساس عملكرد شركتها تعيين ميشود، ميتوانند از ابزار با درآمد ثابت با سود تضمين شده و بدون ريسك استفاده كنند.
وي يادآور شد: بهرغم شرايط رونق بازار كه سرمايهگذاران خود را از مشاوره در امر سرمايهگذاري بينياز ميدانند، در اين شرايط سرمايهگذاران غير متخصص براي ترسيم افق سرمايهگذاري و تعيين ميزان ريسك بايد خود حتما به مشاوران سرمايهگذاري مراجعه كنند.
به گفته خدارحمي، در پي آثار سوء تصميمات ساير بخشهاي اقتصادي مانند بازار پول بر بازار سرمايه مقرر شد تا در پي همكاري كانون نهادهاي مالي و سازمان بورس كارگروهي تشكيل شود تا به موجب آن هرگونه تصميم كلان اقتصادي از سوي اين كارگروه رصد و اثر آن بر بازار سرمايه پيشبيني شود؛ در صورت منسجم شدن فعاليت اين كارگروه ارشد اقتصادي در نشستهاي صبحانهكاري كانون نهادهاي مالي حضور خواهند يافت.
به گفته وي، در نشست بعدي كانون نهادهاي مالي، مديران ارشد پولي و اتاق بازرگاني حضور خواهند يافت.
خدارحمي يكي از دلايل ريزش بيش از اندازه بازار سرمايه در طي روزهاي گذشته را عدم مشاركت عدهاي از بازيگران حقوقي در بازار سرمايه براي حمايت از سهام شركتهاي تابعه خود عنوان كرد؛ بر اين اساس كانون نهادهاي مالي در نظر دارد تا طي روزهاي آينده با برگزاري نشستهايي، بازيگران حقوقي را براي ورود و حمايت از بازار سرمايه مجاب كند.
وي جلوگيري از بروز اتفاقات ناگوار در فصل مجامع را ضروري دانست كه بايد با تامين مالي و استمهال بدهيهاي شركتهاي بورسي، مكانيزم انگيزشي را براي ورود و حمايت سهامداران حقوقي از بازار سرمايه ايجاد كرد.
درخواست يكپارچگي براي رسيدن به ثبات
مديرعامل سابق شركتهاي سرمايهگذاري توسعه ملي و سپه داشتن صبر و حوصله و اطمينان سهامداران به مسوولان بازار سرمايه را اولين گام در جهت كاهش تنشهاي موجود دانست و اظهار كرد: سهامداران در چنين شرايط نامساعدي بايد صبر و حوصله بيشتري داشته باشند و با اطمينان به مسوولان و دستاندركاران بازار سرمايه استرس بيشتري ايجاد نكنند.
محمدعلي احمدزاداصل در گفتوگو با خبرنگار «دنياي اقتصاد» افزود: در مقابل مسوولان بازار سرمايه نيز بايد اثرات تصميمات غيراقتصادي كه از طريق تريبونهاي مختلف يا نهادهاي ديگر اعلام ميشود را به سياستگذاران و مسوولان گوشزد كنند و اين نكته را خاطرنشان نمايند كه تصميمات مقطعي اين نهادها آسيب جدي به بازار سرمايه وارد ميسازد.
وي در ادامه تصريح كرد: مسوولان مخصوصا در مسائل حساس از قبيل نرخ ارز، نرخ سود بانكي، وضعيت صادرات، عوارض و تعرفهها حساسيت بيشتري به خرج داده و اثرات آن بر بازار سرمايه را مدنظر قرار دهند.
احمدزاداصل خاطرنشان كرد: همچنين بايد نظام خاصي براي عدم تغيير عوامل يادشده طراحي شود تا به اين ترتيب سهامداران از وضعيت مبهم پيشرو خارج شده و ديگر هيچ مساله سياسي و خارجي اين بازار را دچار نوسان نكند.
مديرعامل سابق سرمايهگذاري سپه در ادامه اظهار كرد: در بازارهاي موازي از قبيل ارز، طلا و ملك نيز بايد كنترل بيشتري صورت گيرد؛ بهرغم كنترل هرچه بيشتر بازار سرمايه، اين بازارهاي موازي به سمت بينظارتي پيش ميروند و بالطبع سرمايهها از بورس خارج شده و به سوي بازارهاي موازي حركت ميكند.
سود 20 درصدي، بلاي جان بازار
احمدزاداصل ادامه داد: نرخ سود بانكي نيز ديگر عامل ركود بازار سرمايه است؛ وقتي فردي از اين محل به طور روزشمار 20 درصد سود دريافت ميكند، مشخص است كه ديگر به سوي بازار سرمايه نخواهد رفت.
وي در ادامه افزود: چنانچه در حال حاضر شركتهاي بزرگ سرمايههاي خود را در بانكها قرار داده و ديگر سهام شركتهاي غولپيكر نيز براي آنان جذابيتي ندارد. وي در ادامه تصريح كرد: مسوولان ميتوانند براي رفع اين معضل نرخ سود بانك و اوراق را كاهش دهند؛ چنانچه در گذشته نيز اوراق 15 درصدي خواهان زيادي نداشت. مديرعامل سابق شركت توسعه ملي در ادامه اظهاراتش به همگامشدن مسوولان كشور در جهت رفع معضلهاي موجود اشاره كرد و گفت: بايد مسوولان اقتصادي كشور و بانك مركزي همراه و همگام شده و پشتوانه تصميمات يكديگر باشند، به اين ترتيب پتانسيلهاي موجود در بازار شكوفا شده و فضاي بيثباتي برطرف شود.
احمدزاداصل در پايان سخنانش فضاي منفي موجود در بازار سرمايه را گذرا دانست و گفت: با رفع موانع مزبور به زودي بيثباتي حاكم بر بازار از بين خواهد رفت و فضاي متعادلي حكمفرما خواهد شد.
وي در پايان خواستار طبع نجات فوري بازار سرمايه از چنبره ركود و رخوت شد و گفت: مسوولان ارشد اقتصادي بايد خود را نسبت به جذابسازي شرايط براي ورود سرمايه به بازار سهام اقدام كنند.
چگونه بورس را نجات دهيم؟
اما در نهايت عليرضا عسگري ماراني مديرعامل شركت سرمايهگذاري ملي طرح نجات جدي بازار سرمايه را ارائه كرد.
وي ضمن انتقاد از ورود ابزارهاي جديد مانند فيوچرز سكه، اوراق مشاركت مپنا، عرضه اوليه سهام پالايشگاه بندرعباس در شرايط فعلي حاكم بر بازار سرمايه، اظهار كرد: در حالي بازار سرمايه كشور شرايط سختي را سپري ميكند كه ريسكهاي سيستماتيكي مانند تعيين عوارض 50 درصد براي محصولات صادراتي پتروشيميها، لزوم استخدام كارگران شركتها نيز به اين بازار سرمايه تحميل ميشود. به گفته ماراني، با توجه به وضعيت اقتصادي كشور بنگاهها نبايد به انجام فعاليت توسعهاي قبل از افزايش سرمايه مبادرت كنند.
وي يادآور شد: اقدام شركتهايي مانند فولاد مباركه، مس، گلگهر، چادرملو و... طي يك سال گذشته در انجام فعاليتهاي توسعهاي بدون جذب منابع مالي لازم براي انجام آن منجر شده تا امروز بازار سرمايه نسبت به اين اقدامات واكنش منفي نشان دهد.
وي با اشاره به برگزاري مجامع از سوي شركتها، تاكيد كرد كه در چنين شرايطي شركتها بايد به طور متناوب مبلغي منطقي را به افزايش سرمايه و تقسيم ميان سهامداران خرد اختصاص دهند.
چراكه سال گذشته پس از تقسيم سود در مجامع، عمده اين سودها در قالب افزايش سرمايه از مردم پس گرفته شد. لذا بايد ضمن برگزاري مجامع در آرامش حرمت سهامداران حقيقي حفظ شود.
اين كارشناس ارشد بازار سرمايه با تاكيد بر لزوم اجرايي شدن وعده دولت در ارائه تسهيلات به سرمايهگذاريها در قالب عقد مرابحه، از عدم تكنرخي شدن نرخ سود بانكي و افزايش يك درصدي ارزش افزوده به عنوان عواملي نام برد كه منجر شد تا عدالت بين بازار پول و سرمايه به نفع بازار پول از ميان رود.
وي عنوان كرد: براي برونرفت از شرايط فعلي رييس سازمان بورس بايد با حضور در جلسات اقتصادي هيات دولت در تمام تصميماتي كه مربوط به تعرفه، قيمتگذاري و كنترل مصاديق اقتصادي مداخله داشته باشد و با آگاهي از اين گونه مسائل قبل از بروز هرگونه اتفاقي، نظر كارشناسي خود را ارائه كند.