در بورس‌های پیشرفته و سازمان یافتهمعاملات آپشن برای اولین بار در سال 1973 به کار گرفته شدند. از آن زمان به بعد در بورس‌های مناطق مختلف جهان استقبال زیادی از این سبک معاملات شده است و حجم بسیار زیادی از این معاملات امروزه در بورس‌های اوراق بهادار و بورس‌های کالا و نفت و فلزات با ارزش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این زمینه بورس‌ها با استفاده از ابزارهای مشتقه به دنبال کاهش ریسک و انتقال آن بر مبنای افزایش درآمد از گروه ریسک گریزان (تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان) به گروه ریسک‌پذیران (سفته‌بازان) هستند. بعد از گذشت نزدیک به دو ماه از راه‌اندازی معاملات آپشن عملکرد این بازار را در گفت‌وگو با علیرضا ناصرپور، مدیر توسعه بازار مشتقه شرکت بورس کالای ایران جویا شده است.علیرضا ناصرپور در ابتدای این گفت‌وگو با اشاره به اینکه از ابتدای راه‌اندازی آپشن تا دیروز که نزدیک به 50 روز معاملاتی از آن می‌گذرد، در حدود 33 هزار قرارداد مورد معامله قرار گرفته، گفت: این میزان در دو سررسید معاملاتی (دی و اسفندماه) مورد معامله قرار گرفته است.
به گفته وی به‌طور متوسط در طول این مدت 6 نماد روی سررسید دی ماه قرار داشته که همه آنها کال آپشن بوده‌اند و 10 نماد در سررسید اسفندماه وجود دارد که به میزان 5 عدد کال آپشن و 5 عدد پوت آپشن هستند، در واقع روی سررسید دی ماه فقط کال آپشن را داشتیم اما در سررسید اسفند ماه کال آپشن را به همراه پوت آپشن راه‌اندازی کردیم، حجم معاملات همان طور که گفته شد از ابتدای راه‌اندازی بیش از 33 هزار قرارداد است که برای شروع معاملات بسیار خوب است، چرا که اگر این میزان را با آمار معاملات قراردادهای آتی در ابتدای راه‌اندازی آن مقایسه کنیم که به‌طور متوسط روزانه کمتر از 15 هزار قرارداد و در اندازه‌های 2 تا 3 هزار قرارداد نیز معامله می‌شد، این حجم معاملاتی که در حال حاضر در آپشن وجود دارد، روزانه به‌طور متوسط یک رقم قابل توجهی است.ناصر پور در ادامه می‌افزاید: معاملات به‌صورت آپشن روی کامودیتی سکه طلا در بورس کالای ایران که به‌صورت اروپایی و نه آمریکایی منتشر شده نشان میدهد انتشار این قراردادها و همچنین با توجه به فاکتورهایی نظیر تجربه جهانی، وضعیت کشور و میزان آشنایی فعالان کشور از این معاملات باید گفت راه‌اندازی این بازار برای بورس کالای ایران تا به این لحظه تجربه مثبتی را بازنمایی کرده است.
به گفته وی در واقع بورس کالای ایران این تصمیم را درست می‌داند و شروع موفق معاملات نسبت به بازارهای دیگر که در کشور وجود دارد، با توجه به حجم معاملاتی که در این دوره صورت گرفته راضی‌کننده است.مدیر توسعه بازار مشتقه شرکت بورس کالای ایران در ادامه از دو برنامه ریزی عمده و کلان این سازمان در زمینه آپشن می‌گوید: دو برنامه‌ریزی عمده و کلان از سوی بورس کالا در زمینه آپشن وجود دارد. در این رابطه اولین اقدام برای ادامه کار و گسترش حجم معاملات در این بازار و رسیدن به ثبات در حجم معاملات، برنامه راه‌اندازی آنلاین معاملات را در دستور کار قرار دادیم. در این راستا قصد داریم که قابلیت انجام معاملات آپشن را هم مانند معاملات آتی به‌صورت آنلاین برقرار کنیم، به‌طوری‌که در زمینه نرم افزاری برای فرآیند انجام این معاملات تمهیداتی اندیشیده شده است.
نکته و مساله بعدی بحث الگوریتم تریدینگ است؛ در این زمینه با توجه به اینکه سازمان بورس ابلاغ کرده است که امکان انجام این فرآیند وجود دارد، در حال فراهم کردن زیرساخت‌هایی در بورس کالای ایران هستیم، از آنجا که معاملات آپشن به‌طور عمده مبتنی بر راهبردهای معاملاتی است، طبیعتا با توجه به اینکه افراد می‌توانند از راهبردهای معاملاتی متفاوتی نظیر راهبردهای ترکیبی، استفاده از معاملات آپشن، قراردادهای آتی و حتی خرید سکه طلا در بازار گواهی سپرده سکه طلا بهره ببرند استفاده از الگوریتم تریدینگ در یک چنین بازاری به نظر می‌رسد که توجیه کافی داشته باشد و سیستم‌هایی که برای الگوریتم تریدینگ نوشته می‌شوند اگر به‌صورتی طراحی شوند که بتوانند استراتژی‌های معاملاتی را تشخیص داده و وارد استراتژی‌های سود آور شوند می‌توانند فضای مناسبی را برای فعالیت شرکت‌های نرم افزاری ایجاد کنند.به گفته ناصرپور در بورس کالای ایران برخلاف آنچه که در بورس اوراق راه‌اندازی شد که اصطلاحا قراردادهای آپشن به‌صورت کال آپشن پوشش داده شده یعنی فقط سهامداران عمده‌ای که سهم پایه را دارند می‌توانند روی آن کال آپشن منتشر کنند، اما در بورس کالای ایران این معاملات از ابتدا به گونه‌ای طراحی شد که هرکس که بتواند وجه تضمین کافی در این معاملات را سپرده کند، می‌تواند در این بازار وارد شود و در معاملات آتی سکه موقعیت خرید یا فروش را اختیار کند، به این معنا که محدودیتی برای گرفتن موقعیت خرید و فروش در معاملات آپشن سکه طلا در بورس کالای ایران وجود ندارد و در این رابطه هر کسی که وجه تضمین در حسابش داشته باشد می‌تواند این معاملات را انجام دهد.
وی در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند بخش کاغذی بورس کالا در حال حاضر وضعیت روبه رشدی دارد و در این رابطه این نگرانی وجود دارد که این بازارها از بازار واقعی بزرگ‌تر شوند گفت: کمیته فقهی سازمان بورس مصوبه‌ای بر این مبنا دارد که در بورس‌هایی که معاملات فیوچرز یا آپشن در آنها در حال انجام است، مقدار تعهدات ایجاد شده در آن بازارها از میزان واقعی دارایی موجود در بازار نباید بیشتر باشد؛ بنابراین این موضوع همیشه مدنظر بورس کالا بوده است.وی افزود: فرض کنید در قراردادهای آتی مقدار 25 هزار Open interest داریم، به این معنا که موقعیت‌های باز بازار در حدود 25 هزار عدد است؛ 25 هزار موقعیت باز چیزی در حدود 250 هزار سکه می‌شود که این میزان در مقایسه با حجم سکه‌های موجود در بازار رقم قابل توجهی نیست، به این دلیل این نگرانی تا به امروز جدی نبوده است که حجم معاملات کاغذی و تعهدات ایجاد شده در معاملات مشتقه بیشتر از مقدار موجودی دارایی در بازار نقدی آن کالا باشد، ولی اگر زمانی این اتفاق رخ دهد محدودیت‌های معاملاتی طبق مقررات وجود دارد.
آینده بازارهای مشتقه و مشخصا آپشن
مدیر توسعه بازار مشتقه شرکت بورس کالای ایران در آخر با اشاره به اینکه ما یک منظومه‌ای از فعالیت‌ها را در بورس کالا پیگیری می‌کنیم و در این رابطه صرفا به دنبال یکسری فعالیت‌های جزیره‌ای در حوزه ابزارهای مختلف نیستیم گفت: به‌عنوان مثال بحث گواهی سپرده سکه طلا، قراردادهای آتی سکه طلا و قراردادهای آپشن سکه طلا را داریم، هر سه این موارد در حالی وجود دارد که از آن سو پیگیر راه‌اندازی صندوق‌های طلا هستیم، با توجه به اینکه صندوق‌های طلا روی گواهی سپرده، قراردادهای آتی و قراردادهای آپشن سکه طلامورد معامله قرار می‌گیرند، این فعالیت‌ها به‌صورت زنجیره‌ای به هم وابسته تعریف می‌شوند، به این معنا که ابزارهای مالی را ایجاد می‌کنیم، در گام بعدی صندوق‌ها ایجاد می‌شوند و بعد از آن روی ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری انجام می‌دهیم که نقدشوندگی این ابزارهای مالی را افزایش می‌دهند و بازارها را بازارهایی نقدشونده می‌کنند.