بورس تهران معاملات خود را در چهارمین روز معاملاتی پس از اعلام سیاست ارزی جدید توسط بانک مرکزی با افت ۴۸۱ واحدی شاخص کل (معادل۵/ ۰ درصد) پشت سرگذاشت. این میزان افت بیشترین نزول روزانه شاخص سهام در سال جاری به شمار می‌رود. در شرایطی که عمده تحلیلگران واکنش معامله‌گران به نگرانی‌های غیراقتصادی و ابهامات ارزی را مهمترین دلیل ضعف معاملات سهام عنوان می‌کنند با این حال بخشی از رفتار سهامداران را نیز هیجانی می‌دانند. به عبارت دقیق‌تر توجه فعالان تالار شیشه‌ای به برخی عوامل مانع از ارزیابی دقیق شرایط پیش روی معاملات سهام شده است.
از روز اجرای سیاست ارزی جدید توسط بانک مرکزی (سه‌شنبه هفته گذشته)، شاخص سهام تا کنون بیش از ۱۱۰۰ واحد افت کرده است. هر چند به دلیل تحولات در عرصه اقتصادی و سیاسی این افت تا حدودی طبیعی به نظر می‌رسد با این حال نمی‌توان از سرایت هیجان منفی در ایجاد بخشی از فشار فروش موجود در داد‌وستد‌های دیروز سهام، چشم پوشید. به عبارت دیگر هر چند حضور سهامداران در سمت فروش به دلیل بر هم خوردن انتظارات و محاسبات آنها به دنبال تک‌نرخی شدن ارز و اعلام قیمت واحد ۴۲۰۰ تومانی برای دلار طبیعی است، با این حال رد پای هیجان را نیز می‌توان در معاملات دیروز دید.
برای درک بهتر این موضوع باید به آنچه پیرامون داد و ستد سهام رخ داده است، توجه کرد. با شروع معاملات سهام حتی پیش‌تر از آن، بسیاری از تحلیلگران و فعالان تالار شیشه‌ای وزن مهمی برای افزایش نرخ دلار برای صعود قیمت سهام صادراتی قائل بودند. هر چند در عمل بورس تهران به افزایش چشمگیر نرخ ارز از ابتدای دی ماه واکنش نشان نداد، اما اهالی بازار انتظار داشتند با یک وقفه زمانی بازار دلار، بورس تهران را به همراه خود وارد مسیر صعودی کند. این موضوع در نظرسنجی‌های هفتگی سایت تحلیلی «دنیای بورس» از زبان سهامداران و تحلیلگران شنیده می‌شد. بر همین اساس می‌شد انتظار سهامداران برای صعود بورس همگام با افزایش نرخ ارز را ولو با یک وقفه زمانی دید. انتظاراتی که به دنبال تک‌نرخی شدن ارز و با حذف دلار مبادله‌ای رنگ دیگری به خود گرفت.
با اعلام نرخ واحد ۴۲۰۰ تومانی برای دلار شرکت‌های صادراتی مجبور به تسعیر نرخ ارز با نرخ‌های کمتر از قبل هستند و از این رو با تحت الشعاع قرار گرفتن وضعیت سودآوری این شرکت‌ها، معادلات بورس بازان نیز به طرز چشمگیری تغییر کرد. این مهمترین دلیل افت شاخص سهام در جریان روزهای اخیر ارزیابی می‌شود. در این میان موفقیت یا عدم موفقیت سیاست‌گذار در اجرای این طرح محل ابهام عمده‌ای است که برای روشن شدن آن باید منتظر ماند. آنچه روشن است بازار قرارداد آتی سکه همچنان نسبت به نرخ جدید دلار واکنش خاصی نشان نداده است. امری که نشان میدهد بازارها به پایداری نرخ دلار در سطوح فعلی اطمینان ندارند.
از سوی دیگر به دنبال حمله نظامی آمریکا، فرانسه و بریتانیا نگرانی سهامداران از افزایش تنش‌های منطقه‌ای شدت یافت. هر‌چند آمریکا پایان این دور از حملات خود را اعلام کرد و بازارهای جهانی نیز معاملات آرامی را پشت سرگذاشتند، اما همچنان نحوه واکنش به این حمله نظامی با ابهام مواجه است و نمی‌توان از روند آتی این تحولات با اطمینان اظهار نظر کرد.
عامل دیگر اثر گذار در تشدید فشار در سمت عرضه را نیز می‌توان ناشی از نگرانی‌های برجامی به دلیل نزدیک شدن به زمان اظهار نظر ترامپ در مورد برجام دانست. شاید عمده معامله‌گران خروج ترامپ از این توافق‌نامه را انتظار داشته باشند. اما این موضوع نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و نمی‌توان قاطعانه از سرانجام توافق‌نامه هسته‌ای اظهار‌نظر کرد. این عوامل در گزارش روز یکشنبه تحت عنوان «مواجهه بورس با عدم قطعیت‌ها» به طور مفصل بررسی شد. این سه عامل مهمترین دلایلی هستند که سهامداران را به صفوف عرضه کشانده‌اند. سه عاملی که تحت تاثیر آنها روند نزولی شاخص سهام در روزهای اخیر طبیعی به نظر می‌رسد.
چرا می‌گوییم هیجان؟
اما چرا می‌گوییم بخشی از رفتار سهامداران طی معاملات روز گذشته ریشه در هیجان داشته است؟ مطابق آنچه گفته شد در تمام عوامل سه‌گانه تشدید‌کننده فشار فروش در جریان معاملات دیروز، ابهاماتی وجود دارد. از سوی دیگر نکات و موارد دیگری نیز در شرایط فعلی از دید بسیاری پنهان مانده است.
وضعیت معاملات بازارهای جهانی در شرایط کنونی همچنان مناسب است. کارشناسان معتقدند با ثبات قیمت‌ها در سطوح فعلی همچنان عامل حمایت‌کننده از معاملات سهام به شمار می‌روند. ضمن آنکه حالا تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین نیز تعدیل شده و یکی از ریسک‌های پیرامون معاملات بازار جهانی نیز تقلیل یافته است. علاوه بر این ارزش دلار در برابر یورو و پوند پایین آمده است. این امر دیروز شاخص دلار را با افت ۲/ ۰ درصدی مواجه کرد. افت شاخص دلار موجب تقویت ارزش فلزات پایه در بازارهای جهانی شد. جایی که دیروز قیمت فلزات رنگین در بازارهای جهانی با رشد مواجه شدند. قیمت آلومینیوم در ادامه مسیر صعودی خود از ۲۳۶۰ دلار در هر تن گذشت و رشد روزانه بیش از ۶/ ۳ درصدی را ثبت کرد. مس و روی نیز نسبت به شامگاه جمعه به ترتیب بیش از ۳/ ۰ و ۸/ ۰ درصد گران‌تر شدند. سرب نیز با رشد ۶/ ۱ درصدی به سطح ۲۳۴۰ دلار در هرتن نزدیک شد. نسبت قیمت بر درآمد کنونی نیز در مورد بسیاری از سهم‌ها در سطوح پایینی قرار دارد. به طور مثال نسبت قیمت بر درآمد نماد «فولاد» به‌عنوان صدرنشین جدول نمادها با بیشترین تاثیر منفی در محاسبه شاخص سهام در شرایط فعلی در محدوده ۵/ ۴ قرار دارد که با توجه به سطح فعلی نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی و انتظارات از روند آتی نرخ دلار و همچنین روند بازارهای جهانی سطح مناسبی به شمار می‌رود. ضمن آنکه با‌توجه به نزدیک بودن فصل مجامع و تقسیم سود از سوی شرکت‌ها نسبت قیمت به درآمد بسیاری از سهم‌ها کاهش خواهد یافت و در نتیجه بر جذابیت سهام نزد معامله‌گران افزوده می‌شود. بر این اساس می‌توان گفت قیمت کنونی کالاها در بازارهای جهانی نسبت به مفروضات بودجه در سطوح قابل قبولی وجود دارد و این موضوع در کنار انتظار رشد تدریجی نرخ دلار می‌تواند در رشد سودآوری این شرکت‌ها موثر واقع شود. برهمین اساس شاید بتوان با عبور از فصل مجامع به خروج معاملات سهام از شرایط فعلی امیدوار بود.
نکته جالب توجه دیگر توجه به روند نرخ دلار از ابتدای دی سال گذشته تا‌کنون است. نرخ دلار در روزهای ابتدایی دی سال گذشته نزدیک ۴۲۰۰ تومان بود و در ادامه در روند صعودی پرشتابی قرار گرفت تا جایی که در روز دوشنبه هفته گذشته نرخ این ارز مهم از ۶۰۰۰ تومان نیز عبور کرد. با این حال بورس نسبت به این موضوع واکنش خاصی نشان نداد. در آن بازه زمانی تحلیل عمده تحلیلگران این بود که بورس با یک وقفه زمانی به این عامل واکنش میدهد. امری که با سیاست جدید ارزی بانک مرکزی مجال ظهور نیافت. توجه به عدم تفاوت چشمگیر نرخ ۴۲۰۰ تومانی دلار با نرخ ارز آزاد در ابتدای دی که با رکورد شکنی‌های شاخص سهام و نزدیک شدن به سطح ۱۰۰ هزار واحدی همراه بود، می‌تواند از نگرانی‌ها نسبت به نرخ ثابت کنونی ۴۲۰۰ تومانی دلار برای بورس بکاهد.البته این امر به معنای تایید اخذ چنین تصمیمات خلق‌الساعه‌ای برای اقتصاد کشور نیست. همانطور که در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» گفته شد، دود چنین تصمیمات و دخالت‌هایی در نهایت به چشم بازار سرمایه می‌رود. در اینجا مقصود نگارنده بیان این مطلب است که بورس در این دو بازه زمانی تغییر چندانی در مورد نرخ دلار را شاهد نبوده است.
در مجموع به نظر می‌رسد هراس بازار از عوامل ظاهری پیرامون معاملات بورس موجب شده است معامله‌گران در صفوف فروش حاضر شوند. اعلام نرخ واحد ۴۲۰۰ تومانی برای دلار، پس از لمس قیمت ۶۰۰۰ تومانی در میانه‌های هفته موجب شده است، سهامداران از تقاضای سهام صادرات‌محور عقب‌نشینی کنند. در این میان توجه به روند بازارهای جهانی، نسبت قیمت بر درآمد با عبور از فصل مجامع و همچنین انتظارات از روند نرخ دلار در کنار دیگر محرک‌های موجود در بازار سهام می‌تواند بار دیگر توجهات را به داد وستد سهام برگرداند. در این باره باید توجه داشت اگر برجام به قوت خود پابرجا بماند و قیمت‌های جهانی رشد کنند یا در سطوح فعلی باقی بماند، می‌توان به تزریق جان تازه در معاملات سهام امیدوار بود. علاوه بر این به نظر بسیاری از تحلیلگران به احتمال قوی سیاست ارزی جدید درازمدت نخواهد بود و در ادامه برخورد منطقی سیاست‌گذار با نرخ ارز تب‌و‌تاب موجود در معاملات سهام را کاهش میدهد. در این شرایط می‌توان به بازگشت بسیاری از صنایع بورسی به روند صعودی امیدوار بود.براساس این شواهد بسیاری از کارشناسان معتقدند بررسی وضعیت بورس کالا و وضعیت انتظارات در بازار آتی سکه می‌تواند انتظار معامله‌گران تالار شیشه‌ای و به تبع آن معادلات سهام را تغییر دهد.
روند داد‌و‌ستد دیروز بورس
در ساعات ابتدایی معاملات دیروز، در پی ایجاد مشکل نرم‌افزاری داد‌وستدها با وقفه مواجه شد. این وقفه در کاهش ارزش معاملات سهام اثر‌گذار ارزیابی می‌شود. ارزش داد‌و‌ستد خرد سهام در جریان معاملات دیروز به زحمت به ۹۰ میلیارد تومان می‌رسید که نسبت به معاملات هفته‌های نخست فروردین افت حدود ۲۰ درصدی را نشان میدهد. در بازار دیروز نمادهای خودرویی بار دیگر با اقبال سهامداران مواجه شدند. عمده نمادهای زیر‌مجموعه این گروه رشد قیمت را تجربه کردند تا شاخص این گروه با ثبت رشد بیش از ۲ درصدی رتبه چهارم جدول صنایع با بیشترین بازدهی روزانه را به خود اختصاص دهد. اغلب نمادهای خودرویی در هفته‌های اخیر به دنبال رشد نرخ دلار افت قیمتی شدیدی را تجربه و بعضا سطوح حمایتی مهمی را واگذار کرده بودند.
رسیدن به سطوح تکنیکال و همچنین برخی زمزمه‌ها مبنی بر بقای برجام مهمترین دلایل صعود قیمت سهام خودرویی در جریان معاملات دیروز به شمار می‌رود. دیروز در این گروه نماد «خودرو» به‌عنوان نماینده این گروه رشد قیمت حدود ۶/۲ درصدی را تجربه کرد و عنوان دومین نماد با بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه نماگر اصلی بازار را به خود اختصاص داد.
در گروه فلزات اساسی عمده نمادهای زیر‌مجموعه با افت محسوس قیمت مواجه شدند. نمادهای سنگ آهنی نیز چنین شرایطی را داشتند. عدم عرضه محصولات فولاد مبارکه در جریان معاملات دیروز عامل فشار بر نمادهای فولادی بود. با تعیین سیاست‌های جدید دولت در رابطه با نرخ ارز، بورس کالا با نوعی بلاتکلیفی مواجه شده است. بر این اساس دیروز نماد «فولاد» دیروز سطح ۲۸۰ تومانی را واگذار کرد و درصدر نمادهای با بیشترین اثر منفی در محاسبه شاخص کل ایستاد. دیگر فولاد‌سازان (فخوز و کاوه) نیز با افت قیمت بیش از ۳ درصدی به کار خود پایان دادند. قیمت مس در بازارهای جهانی در انتهای هفته گذشته با جهش همراه شد و مجددا به کانال ۶۸۰۰ دلاری بازگشت. دیروز نیز قیمت سهام ملی مس ایران، ۳/۰ درصد گران‌تر شد. با این حال روند نامشخص نرخ دلار در برابر بهبود قیمت مس در بازار جهانی وزن سنگینی در تحلیل سهامداران دارد. قیمت روی نیز در بازارهای جهانی با رشد مواجه شد. با این حال «فاسمین» و «فرآور» تا کف مجاز قیمتی عقب‌نشینی کردند. با این حال در ساعات پایانی این نوسانات محدود شد.
بورس از دریچه آمار
در پایان معاملات دیروز بورس اوراق بهادار تهران، ۴۶۶ میلیون سهم و حق تقدم به ارزش بیش از ۹۴ میلیارد تومان معامله شد.شاخص کل با ۴۸۱ واحدی (معادل ۵/۰درصد) کاهش به رقم ۶۵هزار و ۵۰۶ واحد رسید.بیشترین تاثیر منفی بر شاخص کل را فولاد مبارکه اصفهان، پتروشیمی جم، پتروشیمی پردیس، چادرملو، فولاد خوزستان، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، گل‌گهر، سرمایه‌گذاری غدیر، پالایش نفت اصفهان به خود اختصاص دادند. این در حالی است که بیشترین تاثیر مثبت در محاسبه نماگر اصلی بازار را شرکت‌های مخابرات ایران، ایران‌خودرو و ارتباطات سیار ایران برجا گذاشتند. بیشترین حجم معاملات را بانک صادرات ایران، نورد آلومینیوم ایران، زامیاد، فولاد مبارکه اصفهان، پارس خودرو، سایپا دیزل، بانک تجارت، توسعه معادن و فلزات، سایپا و ملی صنایع مس ایران به نام خود ثبت کردند.