سامانه «مذاکره ادغام و تملیک» با هدف واگذاری ساده‌تر، شفاف و با سرعت بالا برای عرضه سهام شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی به بخش خصوصی راه‌اندازی شد. در راستای آغاز به کار این سامانه روز گذشته نشستی با حضور امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران و مرتضی لطفی، مدیر عامل شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی (شستا) برگزار شد.
در این جلسه مدیر عامل فرابورس به تشریح سازوکار و نحوه معاملات در این سامانه پرداخت؛ معافیت مالیاتی نقل و انتقال سهام، شفافیت در واگذاری سهام، کشف قیمت مناسب در عرضه، تسریع و تسهیل واگذاری‌ها از مهمترین مزایای مطرح شده درخصوص سامانه مذاکره ادغام و تملیک عنوان شد.
ادغام و تملیک یکی از مهمترین روش‌هایی است که در بهبود کسب و کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. گسترش ادغام و تملیک باعث بهبود وضعیت شرکت‌ها، افزایش رقابت و ارتقای انگیزه مدیران می‌شود. این موضوع یکی از پیچیده‌ترین کسب و کارهایی است که اگر طبق یک فرآیند علمی، صحیح و مطالعه شده صورت گیرد، فواید و مزایای زیادی برای شرکت‌ها، سهامداران، صنایع و در نهایت کل اقتصاد به دنبال خواهد داشت. در این میان ادغام و تملیک نیز همانند سایر کسب و کارها و فعالیت‌ها دارای ریسک‌هایی از قبیل چالش‌های نیروی انسانی، مشکلات سهامداران، ارزش‌گذاری نادرست و در نهایت هزینه بالا برای شرکت است. با نگاهی اجمالی بر به‌کارگیری فرآیند مزبور در اقتصاد ایران، مشاهده می‌شود که این مفاهیم و عملیات در ایران با استقبال چندان زیادی مواجه نشده است. دلایلی از قبیل نبود قوانین و مقررات مشخص، عدم آشنایی ناشران و نبود سازوکار منتظم در عدم به‌کارگیری این فرآیند بی‌تاثیر نبوده است.
در روزهای پایانی سال گذشته رئیس‌جمهوری بر سرعت‌بخشیدن روند واگذاری سهام شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی تاکید و اعلام کرد دولت به‌طور جدی واگذاری سهام شرکت‌های بیمه، اموال مازاد بانک‌ها و فروش سهام شرکت‌های وابسته به صندوق‌های بازنشستگی را دنبال می‌کند. این موضوع زمینه‌ساز ترسیم نقشه راه جدید برای واگذاری بنگاه‌های اقتصادی شد. در این راستا فرابورس ایران اقدام به طراحی سامانه‌ای جدید برای بهبود واگذاری‌های عنوان‌شده کرد. به همین منظور امکان جدیدی در بازار سوم فرابورس ایجاد شد تا برپایه آن دارندگان بنگاه‌های اقتصادی قابل واگذاری، از امکان اعلام عمومی برنامه واگذاری و انجام بازاریابی در بستر شفاف معاملات فرابورس برخوردار شوند. به این ترتیب سامانه جدیدی موسوم به سامانه «مذاکره ادغام و تملیک» راه‌اندازی شد و از روز گذشته آغاز به کار کرد.
جزئیات بیشتر از سامانه جدید
مدیرعامل فرابورس ایران در نشست روز گذشته با اظهار این مطلب که سامانه «مذاکره ادغام و تملیک» یک بازار مذاکره و بازاریابی میان خریداران عمده و فروشندگان سهام شرکت‌ها خواهد بود، گفت: بر اساس سازوکار این سامانه شرایطی فراهم شده تا سازمان‌هایی از قبیل سازمان خصوصی‌سازی، بانک‌ها، موسسات و نهادهای عمومی، سازمان تامین اجتماعی و در مجموع تمامی نهادهای دولتی و شبه‌دولتی کل فهرست قابل واگذاری سهام شرکت‌های زیرمجموعه خود را با مشخصات آنها در اختیار فرابورس ایران قرار دهند. وی در ادامه افزود: به این ترتیب با درج مشخصات بنگاه قابل واگذاری، خریداران احتمالی آنها مشخص خواهند شد و در نهایت امکان آگهی و عرضه سهام مزبور فراهم می‌شود.
هامونی در ادامه با اظهار این مطلب که در فرآیند مزبور سهامداران خرد حضور ندارند، گفت: تنها حقوقی‌ها و سهامداران عمده اجازه ثبت سفارش و خرید سهام عرضه‌شده در این سامانه را دارند. به عبارت دقیق‌تر سامانه مزبور به‌عنوان یک بازار مذاکره و بازاریابی میان خریداران عمده و فروشندگان سهام شرکت‌ها قرار دارد. به این ترتیب علاوه بر خرید سهم، مدیریت و رهبری شرکت نیز بر عهده فرد خریدار قرار می‌گیرد.
وی در ادامه تاکید کرد: طبیعی است که در چنین شرایطی باید سرمایه‌گذاران آگاه، حرفه‌ای و بزرگ از بخش خصوصی اقدام به خرید داشته باشند. در کنار این موضوع ترکیب بهینه پرتفوی نیز باید مدنظر مدیران جدید قرار گیرد. ضمن اینکه مسائل مهمی از قبیل رعایت حاکمیت شرکتی، شفافیت در اطلاع‌رسانی و نحوه مدیریت شرکت نیز باید مدنظر خریداران باشد.
هامونی در ادامه وظیفه اصلی فرابورس را در فرآیند مزبور کشف قیمت مناسب و صحیح دانست و گفت: تلاش می‌شود عرضه‌هایی که از این سامانه انجام می‌شود با قیمتی عادلانه و کارشناسی باشد؛ پس از اعلام زمان برای عرضه، خریدارها می‌توانند قیمت‌های وارد شده را مشاهده و حتی اقدام به اصلاح قیمت کنند. وی ادامه داد: عرضه‌ها به‌صورت حراج مزایده‌ای خواهد بود و خریدار هر ۳ دقیقه یک بار توانایی تغییر قیمت را دارد. چنانچه بعد از پایان ۳ دقیقه، تغییر قیمتی اعمال نشود، معامله در نرخ پایانی وارد شده بر سامانه صورت می‌گیرد.
اهلیت خریدار بر اساس قوانین شورای عالی بورس
مدیرعامل فرابورس در ادامه اهلیت خریداران را از جمله مهمترین مسائل در این راستا دانست و گفت: خریدارانی که سابقه محکومیت مالی و فساد اقتصادی یا بدهی معوق دارند، اجازه ورود به شرکت‌ها را ندارند.وی در ادامه توضیح داد: اهلیت خریدار طبق قوانین و ضوابط شورای عالی بورس مصوب ۱۰ مهر ۹۱ تعیین خواهد شد. رعایت مقررات پولشویی، نداشتن سوء پیشینه جرائم مالی، نداشتن بدهی‌های معوق عمده (به شبکه بانکی، بیمه تامین اجتماعی، سازمان امور مالیاتی و سازمان خصوصی‌سازی)، نداشتن سابقه تخلفات با اهمیت در بازار اوراق بهادار و داشتن توان مالی مناسب از جمله شرایط متقاضیان خرید سهام در معاملات مزبور است که از سوی شورای عالی بورس تدوین شده است.
مزایای عرضه به روش جدید
هامونی با اظهار این مطلب که فرآیند واگذاری سهام شرکت‌ها از این طریق با سهولت بیشتری نسبت به گذشته همراه خواهد بود، گفت: ارتقای شفافیت بازار سرمایه، نظارت بهتر و بیشتر بر عرضه، کوتاه شدن و حذف بوروکراسی عرضه سهام از جمله مهمترین مزایای راه‌اندازی سامانه مزبور است. وی افزود: برای شرکت‌ها شاید چند ماه زمان برای طی تشریفات نیاز است تا پذیرش شوند، اما در این تابلو پس از گذشت یکی، دو روز از هنگام درخواست سهامدار عمده، موضوع واگذاری سهام در تابلو به نمایش گذاشته می‌شود. در این صورت مردم، شرکت‌های سرمایهگذاری و فعالان بازار سرمایه می‌توانند لیست شرکت‌های آماده واگذاری سهام و اطلاعات آنها را ببینند.
وی در ادامه به کم‌بودن میزان مالیات پرداختی از سوی شرکت‌ها با بهره‌گیری از سامانه مزبور اشاره کرد و گفت: در حالی شرکت‌ها در خارج از فضای بازار سرمایه برای نقل و انتقال سهام خود باید مالیاتی به میزان ۴ درصد ارزش اسمی خود پرداخت کنند که این رقم برای شرکت‌های فعال در بازار سرمایه بسیار کمتر است. به‌طوری‌که مالیات پرداختی برای شرکت‌های فعال در بازار سرمایه معادل ۵/ ۰ درصد ارزش معاملاتی آنها است.
همچنین مقامات مسوول در حال رایزنی برای حذف مالیات شرکت‌های عرضه شده در سامانه ادغام و تملیک هستند تا به این ترتیب حذف مالیات مشوقی برای ورود شرکت‌ها به سامانه مزبور باشد و جذابیت استفاده از این بازار را افزایش دهد.هامونی در ادامه استفاده از نظر مشاوران را به خریداران توصیه کرد و گفت: بازار سوم فرابورس به‌عنوان بستر سامانه مذاکره ادغام و تملیک، بازار عرضه‌های عمده و یکجای شرکت‌ها است. در این بازار سهامداران خرد حضور ندارند. بنابراین توصیه می‌شود خریداران از مشاوره‌های حقوقی، مالی و اقتصادی کمک بگیرند و در فضایی کاملا شفاف تصمیم به خرید سهام عرضه شده در این سامانه داشته باشند.
مدیرعامل فرابورس در ادامه به فهرست شرکت‌های موجود در سامانه مزبور اشاره کرد و گفت: در حال حاضر در سامانه «ادغام و تملیک» اطلاعات ۶۴ شرکت اعم از شرکت‌های زیرمجموعه سرمایهگذاری اهداف، بنیاد تعاون ناجا، شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی (شستا) و بانک سپه برای واگذاری سهام روی این سامانه قرار گرفته است. در شرکت سرمایهگذاری اهداف، سهام مدیریتی ۴ شرکت فراسکوی عسلویه، صنایع تجهیزات نفت، عملیات اکتشاف نفت و هواپیمایی کارون برای عرضه معرفی شده است. بنیاد تعاون ناجا نیز با عرضه سهام ۲۱ شرکت، شستا با عرضه سهام ۳۸ بنگاه و بانک سپه نیز با واگذاری ۸۴/ ۹۹ درصد از سهام توسعه مولد نیروگاهی جهرم در فهرست عرضه‌های این سامانه قرار دارند. هامونی به شرکت‌های ثبت شده در این سامانه اشاره و بیان کرد: بنیاد تعاون ناجا ۲۱ شرکت را وارد سامانه مذاکره ادغام و تملیک کرده و تاکنون ۵ شرکت آن وارد قرارداد شده‌اند.