بورس تهران معاملات روز گذشته را با افت حدود ۲/ ۰ درصدی شاخص کل پشت سر گذاشت و به روند صعودی خود پس از چهار روز کاری پایان داد. نماگر اصلی سهام در جریان دادوستدهای دیروز عمدتا تحت تاثیر کاهش قیمت سهام «فولاد» و صنعت پالایشی ۱۶۱ واحد از ارتفاع خود را از دست داد و در نتیجه کانال ۹۶ هزار واحدی را تنها پس از یک روز از فتح سطح مزبور واگذار کرد.
فشار این دسته از سهام بر شاخص کل به حدی بود که معاملات مثبت در گروه پتروشیمی نتوانست مانع از ریزش نماگر اصلی بازار شود. در ارزیابی این روند می‌توان به بروز نشانه‌های منفی پیرامون صنعت پالایشی و تشدید ریسک‌های سیستماتیک و همچنین بیم دست‌اندازی دوباره دولت و برهم‌زدن تعادل در بازارها اشاره کرد که نقش موثری در معاملات دیروز داشتند. اما در شرایطی که بزرگان بازار نماگر کل را وارد محدوده منفی کردند، شاخص کل هم‌وزن افزایش یافت. واگرایی این دو نماگر حاوی این پیام است که به رغم افت قیمت سهام بزرگ، نقدینگی راه نمادهای کوچک‌تر را در پیش گرفته است. با افت شاخص کل شاید این گمانه در ذهن برخی فعالان بازار تقویت شود که از پتانسیل بنیادی سهام در مقطع فعلی کاسته شده است اما واقعیت این است که اگر غبار فضای روانی را پس بزنیم می‌توانیم عوامل حمایت‌کننده از سهام را با شفافیت بیشتری ببینیم.عواملی که عمدتا در روند صعودی نرخ ارز نهفته هستند. برای توضیح بیشتر بحث، وضعیت ۴ گروه بورسی در جریان معاملات دیروز بررسی می‌شوند.
ایست «فولاد» در سقف یکساله
نماد «فولاد» که در هفته‌های اخیر تقریبا به‌صورت پی‌در‌پی رشد ارزش سهم را تجربه می‌کرد و اصلی‌ترین عامل پیشران رشد شاخص کل در این بازه زمانی به شمار می‌رفت، معاملات دیروز خود را تحت تاثیر دو عامل اثرگذار سپری کرد: یکی شناسایی سود از سوی سهامداران و دیگری، انتشار و گردش خبر مداخله احتمالی در قیمت‌گذاری محصولاتش در بورس کالا. به نظر می‌ر‌سد این عوامل دوگانه دست به دست هم دادند تا مهمترین حامی شاخص کل در روزهای اخیر، افت قیمت را تجربه کند.
معمولا روند پیوسته و صعودی قیمت‌ها در بازار سهام به دلیل ریسک‌های ذاتی این بازار ماندگار نیست و میل به برداشت سود از سوی سهامداران و حفظ سرمایه از گزند ریسک‌های آتی، روندهای صعودی را دچار وقفه می‌کند. تبلور این امر را می‌توان در ایست قیمتی غول فولادساز بورس تهران یعنی نماد «فولاد» طی دادوستدهای دیروز دید. شناسایی سود از سوی سهامداران به ویژه مالکان حقیقی بازار به‌عنوان یکی از عوامل فشار، قیمت سهم در نماد فولاد مبارکه اصفهان را پس از ۶ روز معاملاتی وارد محدوده منفی کرد.
اما بررسی‌ها نشان میدهد شناسایی سود تنها عامل فشار بر قیمت «فولاد» در معاملات روز گذشته نبوده است. در واقع، انتشار نامه سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به شرکت بورس کالا، فولاد مبارکه اصفهان و همچنین سندیکای لوله و پروفیل نگرانی‌هایی پیرامون این نماد ایجاد کرد. در نامه اخیر عنوان شده است که نشستی به منظور «رصد دقیق وضعیت بازار محصولات فولادی» با طرف‌های ذی‌نفع در روز گذشته برگزار شود. پیش از این نیز شاهد تلاش تولیدکنندگان صنایع پایین‌دستی فولاد برای کنترل قیمت محصول فولادی در بورس کالا بودیم. انتشار این نامه این گمانه را در بین سهامداران تقویت کرد که دولت به منظور کنترل سطح عمومی قیمت‌ها، به‌صورت غیرمستقیم در مسیر مداخله در قیمت‌گذاری بورس کالا گام برداشته است. با وجود این برداشت، قیمت محصولات فولادی بر مبنای سازوکار بازار رقم می‌خورد و در این فرآیند روند قیمت‌های جهانی محصولات فولادی و روند نرخ ارز نقش حیاتی ایفا می‌کنند. از این حیث، سطح کنونی قیمت این محصولات ریشه در تقاضای بنیادین در سطح اقتصاد جهانی دارد و کنترل قیمت به معنی سرکوب تقاضاست، بنابراین اجرای آن با توجه به ساختار بازار این محصول توجیه‌پذیر نیست.
اما از آنجا که هنوز ابعاد این نشست بر فعالان سهام روشن نبود ابهام ناشی از آن، عملا فضا را برای عقب‌نشینی سهامداران از معاملات فولادسازان فراهم ساخت. به این ترتیب، تحت تاثیر این فضای مبهم و منفی، فشار عرضه در سهام مزبور، شاخص گروه فلزات اساسی بورس تهران را با افت ۶/ ۰ درصدی روبه‌رو کرد. دیگر فولادسازان بورس تهران نیز طی معاملات دیروز به تبع فشار فروش در نماد «فولاد» در محدوده منفی قیمت به کار خود پایان دادند.
با‌وجود این، معاملات گروه فلزی در روز گذشته یکدست نبود و به رغم افت قیمت سهام اغلب فولادسازان بازار، بنگاه‌های مرتبط با فلزاتی نظیر مس و روی در مسیر متفاوتی قدم نهادند و به رشد قیمت سهم خود تداوم بخشیدند. این موضوع که از جهش‌های اخیر قیمتی در بورس فلزات لندن نشات می‌گیرد، از ابتدای این هفته با رشد قابل‌توجه تقاضا در سهام وابسته عینیت یافت. کاهش موجودی انبار فلزاتی نظیر مس در کنار بروز نشانه‌هایی از ضعف عرضه معادن بزرگ، قیمت‌های جهانی را به نحو چشمگیری افزایش داد. سرانجام این رویداد سبب شد تا نمادهای مرتبط با فلزات مس و روی در بورس تهران، از جمله «فملی» و «فاسمین» با اقبال از سوی سهامداران مواجه شوند. البته باید توجه داشت که معاملات روز گذشته در این نمادها تب و تاب روز شنبه را نداشت و افزایش عرضه در پایان معاملات دیروز بر قیمت این سهام فشار وارد کرد.
تداوم روند نزولی پالایشی
معاملات سهام گروه پالایشی بورس تهران همچنان بر مدار نزولی دنبال میشود. این روند که تقریبا از ابتدای خردادماه با انتشار صورت‌های مالی کمتر از انتظار بنگاه‌های این صنعت برای سال ۹۶ شکل گرفت، تحت‌تاثیر برخی اخبار در روزهای اخیر شدت گرفته است. در نمونه اخیر می‌توان به فسخ قرارداد تامین مالی پالایش نفت اصفهان با شرکت دایلم کره‌جنوبی اشاره کرد که قیمت سهام هم‌گروهی‌های «شپنا» را تحت‌الشعاع قرار داد. این واقعیت موجب شدت‌گرفتن روند نزولی شاخص صنعت پالایشگاهی بورس تهران طی دو روز گذشته شد.
نماگر این صنعت در پایان معاملات دیروز بیش از ۲ درصد افت کرد. اکثر نمادهای این گروه در صدر فهرست نمادهای اثرگذار بر شاخص کل قرار داشتند. در این میان می‌توان به بازگشایی نماد «شپنا» پس از افشای اطلاعات بااهمیت اشاره کرد که پس از نماد «فولاد» بیشترین فشار را بر نماگر کل وارد آورد. همچنین پالایش نفت بندرعباس به‌رغم حمایت سهامدار حقیقی، نهایتا افت قیمت را تجربه کرد و در رتبه سوم این فهرست قرار گرفت.در ارزیابی روند کلی حاکم بر معاملات گروه پالایشی موضوع انتقال مالکیت سهام پالایشگاه‌ها از سبد سهام عدالت به شرکت پالایش و پخش نیست که به‌طور بالقوه می‌تواند نقش دولت را در مدیریت این بنگاه‌ها پررنگ‌تر کند. موضوعی که در گزارش‌های روزهای گذشته «دنیای‌اقتصاد» نیز بدان اشاره شده بود. نکته دیگری که در تداوم روند نزولی این صنعت اثرگذار است خلأ اطلاعاتی ناشی از وقفه انتشار گزارش عملکرد شرکت‌های پالایشی است، در واقع نبود اطلاعات عملکرد به‌خصوص در شرایط فعلی که ریسک‌های سیستماتیک بر سهام سیطره دارد به هیجانات کاذب دامن می‌زند و بر عوامل بنیادی غلبه می‌کند.
بازگشت ناامیدکننده «خودرو»
گروه خودرو معاملات خود در روز گذشته را در غیاب غول این صنعت، یعنی ایران‌خودرو آغاز کرد، اما در میانه معاملات این نماد به جمع خودرویی‌ها پیوست. نماد «خودرو» پس از تعدیل منفی ۵۰ درصدی پیش‌بینی سود برای سال ۹۶، در روز گذشته به تابلوی معاملات بازگشت و قیمت آن تحت‌تاثیر عملکرد ناامیدکننده این بنگاه- به‌خصوص در زمستان سال قبل- با فشار عرضه از سوی سهامداران کاهش یافت. پیش از این، شناسایی زیان از سوی شرکت‌های سایپا و زامیاد، فروش در سهام این گروه را تشدید کرده بود. حال افزایش هزینه‌های این صنعت با افت ارزش ریال و افزایش نرخ ارز، به‌ویژه در سهام ایران‌خودرو، موجب تشدید این فضا و فشار بیشتر بر قیمت سهام گروه خودرو ارزیابی میشود. گرچه افزایش هزینه‌های وارداتی گروه خودرو مدیران این صنعت را بر آن داشته تا به دنبال افزایش قیمت محصولات خود باشند اما رویکرد سختگیرانه دولت در زمینه کنترل قیمت‌ها و حفظ سطح کنونی تورم مانع اصلی این اتفاق ارزیابی میشود. ضمن اینکه مخاطرات برجامی این صنعت و احتمال لغو قرارداد خودروسازان اروپایی با سازندگان داخلی همچنان بر سهام این صنعت بورسی موثر است.
رصد معاملات صنعت پتروشیمی
به‌رغم فضای منفی در سه گروه یادشده، معاملات گروه پتروشیمی عمدتا بر مدار مثبت رقم خورد. حضور این بنگاه‌ها در بین نمادهای حمایت‌کننده از شاخص، پررنگ‌تر از روزهای گذشته است. بیشترین حمایت از شاخص کل در روز گذشته تحت‌تاثیر معاملات مثبت در نماد پتروشیمی جم و هلدینگ تاپیکو رقم خورد. سهام پتروشیمی در چارچوب جدید بازار ارز به لحاظ نقش این متغیر در حاشیه سود این صنعت عمدتا تحت‌فشار بودند. در واقع افزایش نرخ ارز برای محاسبه نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی و مشکل تامین مواد اولیه از یکسو و همچنین الزام عرضه ارز صادرکنندگان پتروشیمی در سامانه نیما از سوی دیگر، موجب عقب‌نشینی سهامداران در معاملات این صنعت شد. اما در دو روز اخیر، بحث محاسبه نرخ خوراک پتروشیمی با ارز ۳۸۰۰ تومانی به جای دلار ۴۲۰۰ تومانی، برآیند نیروهای بازار را به نفع سهام مربوطه رقم زده است. هر‌چند محرک‌های بنیادی از جمله قیمت جهانی محصولات پتروشیمی همچنان عامل حمایت از این سهام ارزیابی میشود.
نگاهی به صنایع دیگر
همزمان با افت و خیز قیمت‌ها در صنایع بزرگ، صنایع کوچک‌تر بازار نیز عمدتا رشد شاخص را تجربه کردند که از آن جمله می‌توان صنعت غذایی و دارویی را مثال زد. در این بین، سهام گروه انبوه‌سازی پس از صعود پیوسته(ازهشتم خردادماه) در معاملات دیروز با افت ارزش مواجه شدند. طبیعی است که میل سهامداران برای شناسایی پس از یک روند متوالی چند روزه شاخص این صنعت را متوقف کند. این گروه و دیگر صنایع ساختمانی بورس تهران از جمله سیمان و کاشی و سرامیک محمل مناسبی برای جذب نقدینگی بازار در روزهای اخیر بوده‌اند که عمدتا از سیگنال‌های بازار مسکن نشات گرفته است.
در مجموع اگر عوامل موثر بر سهام را به عوامل روانی و بنیادی دسته‌بندی کنیم، می‌توان گفت که همچنان متغیرهای بنیادی سهم قابل‌توجهی در معادلات کنونی بازار دارند که مطابق گزارش‌های پیشین ، نرخ ارز محرک اصلی و بنیادی سهام به‌شمار می‌رود. این موضوع در روزهای اخیر با صعود نرخ دلار در بازار غیررسمی و همچنین ثبت رکوردهای تازه برای سکه در بازار نقدی و آتی بیش از پیش خودنمایی می‌کند. میل به صعود در بازار سکه در حالی صورت گرفته است که طلای جهانی روند باثباتی را تجربه می‌کند؛ با وجود این، نرخ داخلی دلار-به‌عنوان محرک قیمت سکه- در بازار غیر رسمی همچنان میل به صعود دارد. با توجه به نقش دلار در سودآوری بنگاه‌های بورسی می‌توان گفت که روند کنونی قیمت سهام را دست‌کم در مقیاس اسمی تحت‌تاثیر قرار میدهد.
انتظار برای بازگشایی بازارهای جهانی
معاملات دیروز بورس تهران در شرایطی دنبال شد که بازارهای جهانی در تعطیلات پایان هفته به‌سر می‌بردند. اما چنان‌که می‌دانیم هفته پیش‌رو برای بازارهای جهانی متفاوت از هفته‌های قبل است. سرنوشت تنش‌های تجاری بین قدرت‌های اقتصادی در کنار رونمایی از سیاست‌های پولی بانک‌های بزرگ مرکزی می‌تواند معاملات این هفته را متمایز از قبل کند، ضمن اینکه نشست بانک‌های مرکزی آمریکا، اروپا و ژاپن به‌عنوان نهادهای تعیین‌کننده روندهای پولی جهان از اهمیت ویژه‌ای در این هفته برخوردار است. ضمن اینکه نشست گروه هفت در دو روز گذشته به منظور رفع تنش‌های تعرفه‌ای آمریکا با قدرت‌های صنعتی گمانه‌ها از ادامه تنش‌ها را تقویت کرده است.