بورس تهران معاملات روز گذشته را با رشد ۶/ ۰ درصدی شاخص کل پشت سر گذاشت و بخشی از افت ابتدای هفته را جبران کرد. با وجود این، ارزش معاملات به کمترین سطح در آبان رسید. محدویت دسترسی به منابع خبری و شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان شریان اصلی ارتباط بین تحلیلگران و معامله‌گران در کاهش جریان نقدینگی و ایجاد فضایی احتیاطی در بازار موثر عمل کرد. در عین حال، صعود گسترده قیمت سهام در کنار عقب‌نشینی شاخص ارزی کشور نشان داد که فعالان این دو بازار وزن کمتری به وقایع غیراقتصادی داده‌اند.
روز سه‌شنبه در مقایسه با سه جلسه معاملاتی ابتدای هفته شاهد فضای امیدوارانه‌تری در بورس تهران بودیم. رشد همه‌جانبه تقاضا در غیاب عرضه‌های شدید و هیجانی، متوسط قیمت سهام در ۳۷ صنعت از صنایع ۳۹گانه بورسی را به سطوح مثبت هدایت کرد. در پی این امر، شاخص کل ضمن رشد ۶۵/ ۰ درصدی، یک بار دیگر فاصله خود را از کف ۳۰۲ هزار واحدی بیشتر کرد و به کانال ۳۰۴ هزار واحد ارتقا یافت. با وجود انجام معاملات در خلأ اطلاعاتی، رسیدن قیمت‌ها به سطوح جذاب برای خرید موجب ترغیب سرمایه‌گذاران به تقاضای بیشتر سهام کرد. همچنان دسترسی به مراجع تحلیلی فعال در شبکه‌های اجتماعی دچار محدودیت است و معامله‌گران در غیاب این جریان اطلاعات در حال فعالیت در بازار هستند. با این حال، رفتار شاخص‌های بازار سهام و بازار ارز در دو روز اخیر نشان میدهد که ریسک‌های غیراقتصادی وزن خیلی زیادی در جهت‌دهی قیمت در این دو بازار نداشته است.
عقب‌نشینی فروشندگان در تالار سهام
بازار سهام که طی سه روز ابتدایی هفته عمدتا با فشار عرضه کار خود را دنبال می‌کرد، در معاملات روز گذشته شاهد حضور پررنگ معامله‌گران در سمت تقاضای سهام و همچنین عقب‌نشینی سمت عرضه کار خود را پایان داد. برآیند این دو نیرو خود را به شکل افزایش همه‌جانبه قیمت سهم‌های مختلف نشان داد.در واقع، شاخص کل بورس تهران در پایان دادوستدهای روز سه‌شنبه ۱۹۶۲ واحد افزایش یافت و تا ارتفاع ۳۰۴ هزار و ۶۸۸ واحد بالا رفت. صعود دیروز دماسنج اصلی سهام مرهون افزایش قیمت ۲۷۰ نماد از ۳۲۰ نماد بورسی در معاملات روز گذشته بود. به بیان دیگر، ۸۵ درصد از تعداد کل نمادهای بورسی در دادوستدهای دیروز با ارتقای قیمت همراه شدند. برتری تقاضا در این روز در وسعت و شدت صف‌های خرید هم خود را نمایان کرد. جبهه‌بندی قوی متقاضیان و عقب‌نشینی محسوس فروشندگان در معاملات روز گذشته به حدی بود که در پایان کار بازار حدود ۱۰۰میلیارد تومان نقدینگی در صف مجال خرید سهم را نیافت.نمادهای بانکی و خودرویی جزو بزرگ‌ترین حامیان شاخص کل در معاملات دیروز بودند. در عین حال، باید تصریح کرد که رشد تقاضا منحصر به این سهم‌های پرمعامله روزهای اخیر (بانکی‌ها و خودرویی‌ها) نبود، بلکه قریب به اتفاق صنایع بورسی معاملات دیروز را با برتری تقاضا و رشد قیمت به پایان بردند. شدت این رشد مطابق معمول در سهم‌های کوچک‌تر بورسی در محدوده‌های حداکثری مجاز رقم خورد. گروه‌های کوچک‌تر در موج نزولی سه روز گذشته با شدت بیشتری افت قیمت را تجربه کرده بودند و همین امر باعث شد تا با تغییر آرایش معامله‌گران، روند پرشتاب‌تری را در جهت مثبت رقم بزنند. افزایش ۸/ ۱ درصدی شاخص هم‌وزن در مقایسه با ارتقای ۶/ ۰ درصدی شاخص کل به خوبی شدت تقاضا در سهم‌های کوچک و بزرگ را نشان میدهد.
علل گردش انقباضی سهام
با وجود فضای مثبت تالار سهام طی روز گذشته، ارزش معاملات خرد بورسی به رقم ۷۶۵ میلیارد تومان تنزل یافت. به نظر می‌رسد محدودیت دسترسی به شبکه اینترنت همچنان عامل اصلی احتیاط و عقب‌نشینی معامله‌گران و در نتیجه، تنزل ارزش معاملات طی چند روز کاری اخیر است. اگرچه همچنان امکان دستیابی به شبکه داخلی اینترنت وجود دارد، اما قطع رابطه با شبکه‌های جهانی، معاملات بخش وسیعی از سهام بورسی را معلق نگه‌داشته است. در واقع، خلأ اطلاعاتی به ویژه برای سهم‌های کالایی که به بازار جهانی وابستگی مستقیم دارند، منجر شده تا سرمایه‌گذاران در این طیف از سهم‌ها با احتیاط بیشتری دست به معامله بزنند.به‌طور کلی، یکی از مهمترین مزایای بازارهای مالی در تمام دنیا، کارآیی اطلاعاتی آن است. در واقع، سرعت گردش اطلاعات برای فعالیت در این بازارها از اهمیت حیاتی برخوردار است و هرگونه اختلال در این فرآیند ارتباطی، ضمن تهدید شفافیت و کارآیی بازار، موجب افزایش ریسک معاملاتی می‌شود. این اتفاق همان‌طور که اشاره شد مشخصا در مورد سهام کالایی حائز اهمیت است. بازار جهانی در این هفته شروع نسبتا کم‌نوسانی داشت و قیمت نفت و فلزات تا عصر روز گذشته حول نقطه تعادلی خود جابه‌جا شدند؛ اما اختلال در دستیابی به روند قیمت‌های جهانی و نحوه جهت‌گیری سرمایه‌گذاران در بازارهای جهانی سبب شده تا سهام کالایی عملا در هاله بی‌خبری قرار بگیرند و با کاهش قابل‌توجه ارزش معاملات مواجه شوند.البته باید توجه داشت که قطع ارتباط معامله‌گران که عمدتا بخش زیادی از منابع خبری و تحلیلی خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌گرفتند هم در شکل‌گیری روند نزولی ارزش معاملات موثر بوده است. تقریبا تمام رسانه‌های بورسی و همچنین صاحب‌نظران و تحلیلگران صدای خود را از طریق همین شبکه‌های اجتماعی به گوش مخاطبان و معامله‌گران می‌رساندند. اما امکان ارتباط از این طریق طی روزهای اخیر مختل شده و عملا اشتهای بازار را برای این منبع موثر خبری بالا برده است.
روند دلار چه پیغامی دربردارد؟
بازار ارز که معمولا به‌عنوان دماسنج سیاسی بازارها شناخته می‌شود طی روزهای اخیر مسیریابی قابل تاملی داشته است. نرخ دلار از هفته قبل و پس از اعلام دولت مبنی کسری بودجه و شکاف شدید منابع و مخارج دولت برای سال بعد در مسیر صعودی حرکت کرد و روز شنبه این هفته با سرعت از مرز مقاومتی ۱۲ هزار تومان گذشت و طی معاملات یکشنبه به بیشترین سطح از ابتدای مرداد، یعنی سطح ۱۲ هزار و ۴۵۰ تومانی رسید. اما در دو روز اخیر و برخلاف انتظار بسیاری از معامله‌گران، شاهد عقبگرد نرخ پس از ۸ صعود متوالی بودیم. شاخص ارزی کشور در این دو روز از سقف چهارماهه عقب نشست و ساعت ۱۶ دیروز ضمن ریزش ۶/ ۳ درصدی، روی مرز روانی ۱۲ هزار تومان جا خوش کرد.تغییر روند در بازار ارز و عقب‌نشینی دلار همزمان با تغییر مسیر بورس و رشد شاخص سهام نشان میدهد که عوامل غیراقتصادی طی دو روز اخیر امکان جهت‌دهی پایدار به قیمت‌ها را نداشته است. در واقع، سرمایه‌گذاران بورسی و معامله‌گران ارزی با رفتار خود در این دو روز نشان داده‌اند که اتفاقات سیاسی در سطح کشور حاوی اثرات بلندمدت نیست. به همین دلیل، به‌رغم محدودیت‌های موجود و عدم انتشار کامل جریان اطلاعات نه‌تنها قیمت‌های ارز تن به اصلاح دادند، بلکه قیمت سهام طی روز گذشته در سطح وسیعی افزایش یافتند.
انگیزه‌های صف‌نشینان دیروز چه بود؟
در معاملات روز گذشته بانکی‌ها حضور پررنگی در صدر فهرست نمادهای حامی شاخص داشتند. نماد بانک صادرات در این روز نه‌تنها عنوان طولانی‌ترین صف خرید بازار را به نام خود ثبت کرد بلکه بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص کل داشت. نماد معاملاتی بانک تجارت در رتبه دوم فهرست نمادهای حامی شاخص قرار داشت و بزرگ‌ترین بانک بورسی، یعنی بانک ملت در رده ششم این فهرست قرار گرفت. گرچه عرضه‌های قوی از سوی سهامداران بزرگ از شدت موج صعودی این طیف از سهم‌ها کاست اما اشتهای زیاد سرمایه‌گذاران کوچک‌مقیاس برای خرید سهام این گروه‌ها موجب غلبه بر نیروهای سمت عرضه و پایداری مسیر صعودی این گروه تا پایان معاملات شد. سهام گروه بانک‌ها دومین محل خریدهای جدی سهامداران خرد طی روز گذشته بود. این طیف از سهامداران در پایان معاملات دیروز مالکیت بیش از ۱۵ میلیارد تومان از سهام بانکی را به نام خود تغییر دادند. اگرچه تغییر آرایش عمومی در تالار سهام و تقویت سطح تقاضای موثر در کل بازار، قیمت سهام گروه بانک را هم فارغ از جغرافیای خاص این صنعت تقویت کرد، اما به نظر می‌رسد که شدت بالای تقاضا، میزان تغییر مالکیت و همچنین ارزش معاملات این گروه از عامل دیگری هم اثر پذیرفته باشد. شاید انتظار برای افزایش سرمایه از منابع مختلف – اعم از سود انباشته تا تجدید ارزیابی - را بتوان به‌عنوان مهمترین دلیل‌جلب توجه سهام بانکی از سوی معامله‌گران خرد تلقی کرد. در دیگر نمادهای پرتقاضای امروز هم می‌توان انگیزه‌هایی نظیر فروش یا جذابیت تجدید ارزیابی دارایی‌ها را مشاهده کرد. دیروز بر خلاف انتظار اهالی بازار نمادهایی مورد توجه فعالان بورسی قرار گرفتند که از لحاظ مقیاس ارزش بازار جزو شرکت‌های کوچک به‌شمار می‌روند. در بین این طیف از نمادها، گروه کانی‌های غیرفلزی به نمایندگی نماد «کخاک» روز گذشته با بیشترین اقبال از جانب فعالان خرد بازار همراه شد. در بین دیگر نمادهای موردتوجه ولی کوچک بورسی می‌توان به نماد «غچین» اشاره کرد که یکی از پرتقاضاترین سهم‌های بازار در معاملات دیروز بود. توجه خاص بورس‌بازان به نماد «غچین» هم انگیزه‌ای جز انتشار خبر افزایش سرمایه از سوی این شرکت نداشت. این نماد روز دوشنبه تایید کرد که قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و سود انباشته دارد و همین اطلاعیه زمینه‌ساز تحریک تقاضای این سهم در دادوستدهای دیروز شد. تحرکات صعودی معامله‌گران در گروه خودرو هم از این جهت مثال‌زدنی است. فصل مشترک تمام تحرکات در این گروه‌ها را می‌توان به جذابیت افزایش سرمایه نسبت داد که بخش عمده جریان نقدینگی را به خود مشغول داشت. از سوی دیگر، در رکود معاملاتی غول‌های کالایی، نماد «کویر» به نمایندگی از گروه فلزات به‌عنوان پرمعامله‌ترین سهم بازار شناخته شد و غیاب غول‌های فلزی را در صدر جدول ارزش معاملات جبران کرد. این نماد که در روزهای یکشنبه و دوشنبه به علت برگزاری کنفرانس درخصوص چرایی رشد قیمت متوقف شده بود، طی معاملات دیروز به تابلوی معاملات پیوست و ضمن تجربه جهش ۷ درصدی بازدهی خود را از ابتدای ورود به بازار سهام - از ۱۷ مهر - به ۱۴۵ درصد رساند.