بورس تهران سومین روز کاری هفته جاری را با ثبت اصلاح ۴۲۱۹ واحدی (معادل ۷/ ۰ درصد) شاخص کل پشت‌سر گذاشت و این نماگر بورسی را در عدد ۵۶۹ هزار و ۶۸۵ واحدی متوقف کرد. به این ترتیب بعد از بروز نشانه‌های احتیاط در میان معامله‌گران شاهد افزایش عرضه‌ها بودیم. با این حال فشار فروش سهام با حضور قدرتمند خریداران حقیقی، علاوه بر محدود کردن دامنه اصلاح قیمت‌ها، به شکسته شدن رکورد ارزش معاملات خرد (۵۸۵۰ میلیارد تومان) انجامید. قدرت پول در سمت تقاضا این روزها سایه ریسک شیوع ویروس کرونا و سهامداران دست به نقد برای فروش سهام را به حاشیه رانده است و منعکس‌کننده نوعی خوش‌باوری در میان اهالی بازار است.
پمپاژ پرقدرت پول‌های جدید
حضور پررنگ سهامداران خرد در سمت تقاضا اجازه اصلاح قدرتمند قیمتی در بورس را نمی‌دهد. پس از شیوع ویروس کرونا و واکنش‌های منفی بازارهای جهانی به این موضوع، بازار سهام داخلی نیز در میانه‌های ماه اسفند سال گذشته رفته رفته در فاز اصلاحی قرار گرفت و با ریزش قیمت سهام کامودیتی‌محور، عقبگردی ۹/ ۱۰ درصدی را تجربه کرد. اما این روند تداوم چندانی نداشت و با عبور نرخ ارز در بازار آزاد از مرز ۱۶ هزار تومانی و ورود نقدینگی جدید به بازار سهام، علاوه بر جبران ریزش شاخص کل، شاهد شکسته شدن سقف تاریخی این نماگر بورس بودیم.
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در روزهای ابتدایی سال ۹۹ رشد پرسرعت خود را از سر گرفت. جهش ۹/ ۱۱ درصدی دماسنج اصلی بورس تهران در ۸ روز کاری سپری شده از سال جدید بسیاری از سهامداران را با سودهای قابل توجه و شیرین مواجه کرد. امری که به‌طور طبیعی پتانسیل فروش سهام را بالا می‌برد و انتظار برای اصلاح قیمت‌ها را افزایش میدهد. سوت آغازین جریان معاملات روز گذشته نیز در حالی به صدا در آمد که مطابق انتظارات، فروشندگان دست به ماشه دست بالا را در جریان دادوستدهای روزانه داشتند. خط مقدم این عرضه‌ها به سهامی مربوط می‌شد که طی هفته‌های گذشته با رشد پرشتاب قیمت، فروشندگان دست به نقدی داشتند. از سوی دیگر با نزولی شدن تدریجی نماگر اصلی بازار سهام و قرمز شدن پیاپی نمادهای بورسی، فروش سهام فراگیرتر شد و رنگ قرمز در تالار شیشه‌ای به رنگ غالب درآمد. اما خریداران نیز در جریان معاملات روز گذشته بسیار فعال بودند. حجم‌های بالای خرید در قیمت‌های منفی از سوی سهامداران عمدتا حقیقی اجازه تبدیل اصلاح به ریزش را نداد. بسیاری از سرمایه‌های تازه‌وارد با عطش فراوان به ثبت‌سفارش‌های خرید در قیمت‌های منفی پرداختند. تقابل این عرضه و تقاضا در بورس تهران به شکسته شدن مجدد ارزش معاملات خرد روزانه منجر شد. این متغیر روز گذشته رکورد جدید ۵۸۵۲ میلیارد تومانی را نشان میدهد. این اتفاق در حالی رخ میدهد که خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی ۲۲۴ میلیارد تومان بود که نشان‌دهنده تقابل خریداران و فروشندگان حقیقی و خارج شدن سهامداران حقوقی از متن معاملات بود. با این حساب خالص تغییر مالکیت بورس تهران از ابتدای سال جاری تا پایان معاملات روز دوشنبه رقم جالب‌توجه ۳۴۵۰ میلیارد تومان را نشان میدهد.
چرخش امیدوارکننده آخرین قیمت‌ها
در مختصات جدید بازار سهام، متغیر قدرتمند و تاثیرگذار جریان نقدینگی ورودی توسط سرمایه‌گذاران خرد مهمترین نقش را ایفا می‌کند و برآیند داد و ستدهای روز گذشته از این حیث نوعی امیدواری مجدد را در دل فعالان بورسی زنده می‌کند. امری که در بازگشت خزنده شاخص کل در نیمه دوم معاملات روز گذشته هم تبلور یافت.
روز گذشته از ۳۰۹ نماد فعال بورسی ۱۶۹ نماد قیمت پایانی مثبت و ۱۳۹ نماد قیمت پایانی منفی داشتند. مثبت شدن آخرین قیمت ۱۸۵ نماد و کاهش تعداد نمادهایی با آخرین قیمت منفی به ۱۲۴ نماد بیانگر افزایش امیدواری‌ها به بازگشت روند اصلاحی در روزهای آینده است. کشیده شدن ترمز اصلاح و محدود شدن ریزش قیمت‌ها تحت‌تاثیر حضور پرشمار سفارش‌های خرید مهمترین عامل بروز چنین پدیده‌ای به‌شمار می‌آید، امری که منعکس‌کننده نوعی خوش‌بینی در میان اهالی بورس است.
بورس تهران در حالی به کار خود طی معاملات روز دوشنبه پایان داد که ۱۲۰ نماد صف خریدی به ارزش مجموع ۱۲۱۲ میلیارد تومان داشتند. در سمت مقابل، تشکیل صف فروش در ۲۰ نماد بورسی به ارزش ۱۲۲ میلیارد حاکی از عدم رغبت فروشندگان به عرضه سهام در پایین‌ترین قیمت‌های روزانه است. آمار معاملات در کل بازار سهام (اعم از بورس، فرابورس و بازار پایه) نیز ثبت ارزش ۸۸۳۸ میلیارد تومانی دادوستد سهام دارد. عدم عرضه سهام به ۲۰۰۱ میلیارد تومان تقاضا در صف‌های خرید در مقابل عدم تقاضا برای ۲۰۲ میلیارد تومان در صف‌های فروش در روز اصلاح قیمت‌ها نیز از حضور معنادار نقدینگی در بازار سهام حکایت می‌کند.
عبور بورس از تمام ریسک‌ها؟
بازار سهام ماه‌هاست که در کانون توجهات عمومی قرار گرفته‌است. در این مدت بورس تهران با انواع و اقسام ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک مواجه شده است و به‌رغم این ریسک‌ها مسیر صعودی پرشتابی را در این بخش از اقتصاد کشور پشت‌سر گذاشته‌ایم. جبران ریزش‌های قیمتی تحت‌تاثیر آنچه از آن به‌عنوان انتظارات تورمی یاد می‌شود باعث شده فروشندگان سهام در ماه‌های گذشته عمدتا انگشت حسرت به دهان گرفته و از عملکرد خود پشیمان باشند. در نقطه مقابل جسارت خریداران سهام افزایش یافته و پول کمی از بدنه بازار خارج شده‌است. جلوه زیبای تالار شیشه‌ای برای سرمایه‌های سرگردان نیز به ترغیب ورود نقدینگی جدید به بازار سهام برای کسب سودهای رویایی منجر شده است. اما آیا می‌توان ریسک اخیر شیوع ویروس کرونا و تاثیرات احتمالی آن بر اقتصاد کشور را تمام شده دانست و بر این اساس خرید سهام در هر قیمتی را صرفا با انتظارات تورمی توجیه کرد؟
اوج خوش‌باوری؛ پایان مسیر
طی ماه‌های اخیر برخی از ریسک‌های مرتبط با بازار سهام به‌طور کامل برطرف شده‌اند یا تغییر ماهیت داده‌اند. اما هنوز نمی‌توان درخصوص برطرف شدن ریسک اخیر شیوع ویروس کرونا در دنیا و تاثیرات آن بر عملکرد شرکت‌های داخلی بورسی اظهارنظر دقیقی کرد. ریسک ریزش قیمت‌ها در بازارهای جهانی در پی محدود شدن فعالیت‌های اقتصادی در سراسر دنیا و کاهش معنادار سهم بخش خدمات به‌طور خاص می‌تواند رکود سنگین اقتصاد جهانی را در پی داشته باشد. رکودی که بدون شک دامان اقتصاد داخلی را نیز فراخواهد گرفت. از سویی برچیده نشدن بساط ویروس کرونا و تداوم فعالیت شرکت‌های تولیدی داخلی با درگیر شدن بسیاری از افراد جامعه، ریسک شیوع این بیماری در داخل کشور را بالا برده‌است. این ریسک می‌تواند موج جدیدی از محدودسازی فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی را در آینده نه‌چندان دور به همراه داشته باشد.
در چنین شرایطی تفکیک سهام و شرکت‌های بورسی تحت‌تاثیر این ریسک بالقوه فراگیر یک نگاه ساده‌انگارانه و سطحی به شمار می‌رود. انتشار گزارش‌های فعالیت عملکرد ماهانه شرکت‌های بورسی در اولین ماه سال جاری نیز با پوشش نیمه تعطیل بودن فروردین می‌تواند پشت سرگذاشته شود و همین موضوع فعالان بازار سهام را تا انتشار گزارش عملکرد اردیبهشت‌ماه در بستر خوش‌خیالی قرار دهد. از سوی دیگر شرکت‌های بورسی در روزهای آینده باید عملکرد سال ۹۸ خود را روی سامانه کدال قرار دهند. رشد پرشتاب قیمت‌ها در بسیاری از سهم‌های بازار با انتشار اولیه سودآوری سال گذشته می‌تواند قیمت‌های فعلی را در محدوده حبابی قرار دهد. نگاه ساده به مقوله ریسک شیوع بیماری کرونا در بازار سهام داخلی کشور از یک سو و تبلیغات هیجان‌انگیز در رسانه‌ها از سوی دیگر مجال اندیشیدن واقعی را از سرمایه‌گذاران خرد گرفته‌است. در همین راستا در شامگاه روز یکشنبه و در یک برنامه تلویزیونی از شاخص ۸ میلیون واحدی سخن گفته می‌شود. رقم‌های غیرکارشناسانه و فریبنده‌ای که اگرچه از دید مخاطبان حرفه‌ای خنده‌دار و مضحک به‌نظر می‌رسد اما می‌تواند سرمایه‌گذاران نامطلع را به یک قمار تمام عیار در بورس تهران دعوت کند. شاخص ۸ میلیونی یعنی ۱۴ برابر شدن ارزش بورس تهران و رسیدن ارزش این بازار به سطح ۲۹ میلیون میلیارد تومانی است. در حال حاضر کل نقدینگی کشور رقمی در حدود ۵/ ۲ میلیون میلیارد تومان و ارزش بورس تهران ۰۸/ ۲ میلیون میلیارد تومان است. حتی رشد ۳۰ درصدی نقدینگی کشور در سال و پرواز نرخ ارز نیز به هیچ عنوان نمی‌تواند چنین رقم تخیلی و فضایی‌ای را توجیه کند و چنین اظهارات بی‌خردانه‌ای جز گمراهی تازه‌واردان و از بین رفتن سرمایه‌های آنها هیچ دستاورد دیگری به همراه ندارد. ذکر این نکته ضروری است که بازارهای مالی درست در زمانی با سقوط مواجه می‌شوند که در اوج خوش‌بینی قرار دارند.
تمرکزسنجی فعالان بازار سهام
یکی از اتفاق‌های مهم در معاملات روز گذشته بورس تهران، تمرکز بالای خرید و فروش در نمادهای محدود بود. چیزی در حدود ۳۰ درصد (۱۷۱۷ میلیارد تومان) از ارزش خرید و فروش سهام در روز گذشته تنها به ۱۲ نماد بورسی «های‌وب»، «وخارزم»، «پترول»، «ونوین»، «وملی»، «ثاخت»، «قرن»، «وتجارت»، «وبملت»، «ثفارس»، «غگل» و «کالا» اختصاص یافت. از طرفی نیمی از ارزش معاملات روزانه بورس تهران در ۳۳ نماد از ۳۰۹ نماد فعال بورسی صورت گرفت. وجه مشترک تمامی این نمادها، خریداران پرتعداد و فروشندگان بزرگ با حجم فروش زیاد بود. از سویی با وجود قرارگیری فعالان حقیقی در دو سمت عرضه و تقاضا، نمی‌توان فروش‌های پرحجم را به سهامداران بزرگ حقوقی نسبت داد و می‌توان گفت که با داغ شدن بازار، عرضه سهام توسط سهامداران بزرگ حقیقی به متقاضیان پرتعداد در نمادهای پرمخاطب کاملا به چشم می‌آید و نباید دور از چشم اهالی بازار باشد.