اولین ماه سال جدید برای فرابورس ایران خوش یمن بود. به‌طوری که شاخص کل این بازار طی ۱۷ جلسه معاملاتی تنها ۲ بار به محدوده منفی رفت و ۱۵ روز کاری شاهد رشد متوسط قیمت سهم‌ها بودیم. با رشد ۱۴۴ واحدی دماسنج اصلی این بازار طی روز گذشته، این نماگر به ارتفاع ۸ هزار و ۵۸۳ واحدی رسید که نشان از بازدهی بیش از ۳۰ درصدی فرابورس طی تنها یک ماه دارد. چنین رشدی در شرایطی رخ داد که بازارهای جهانی به علت شیوع گسترده بیماری کووید-۱۹ با رکودی عمیق مواجه بودند و بازارهای سهام کشورهای مختلف اغلب از سطوح پیشین خود عقب‌نشینی کردند. اما در ایران هجوم روز افزون نقدینگی به بازار سرمایه محرکی برای رشد قیمت سهم‌ها شد.
در ماه گذشته شاهد ثبت رکوردهایی جدید از جمله بازدهی ماهانه و ارزش معاملات خرد در کارنامه فرابورس ایران بودیم. در همین حال با بالا رفتن ریسک سهام شاهد اقبال به اوراق اسناد خزانه اسلامی و در پی آن کاهش کم سابقه نرخ سود «اخزا»ها بودیم. در همین راستا رکود حاکم بر بازار مسکن هم علتی شد تا «تسه»ها به عقب‌نشینی خود ادامه دهند و به سطوح پایین قیمتی تنزل یابند. در شرایطی که دیگر بازارها به علل مختلفی از جمله شیوع ویروس کرونای جدید در کشور به حالت نیمه‌تعطیل درآمده و حجم معاملات کاهش چشمگیری داشته، شاهد اقبال گسترده مردم به بازار سرمایه کشور بودیم. در همین راستا شاهد رشد روز افزون ارزش معاملات سهام و اقبال سرمایه‌گذاران به این بازار هستیم. به همین علت در فروردین ماه علاوه بر شاخص کل، دیگر متغیرهای مهم فرابورس از جمله متوسط ارزش معاملات، میانگین حجم و تعداد معاملات رشدهای بی‌مانندی را تجربه کردند و اغلب رکودهایی تاریخی از خود بر جای گذاشتند. در بازار بدهی اما قیمت اوراق اسناد خزانه اسلامی در مسیر صعودی حرکت کرد و نرخ بازدهی «اخزا»ها به کمترین مقدار خود از سال 92 رسید.
عملکرد فرابورس از دریچه آمار
در 17 جلسه کاری فرابورس ایران در فروردین‌ماه به‌طور متوسط شاهد دادوستد روزانه 2 میلیارد و 416 میلیون برگه سهام در فرابورس ایران بودیم. این حجم از معاملات به‌طور متوسط روزانه 2 هزار و 617 میلیارد تومان ارزش داشت و طی 624 هزار و 229 معامله بین سهامداران رد و بدل می‌شد. در همین راستا می‌توان خاطرنشان کرد که روز گذشته در آخرین جلسه معاملاتی فروردین ماه ارزش معاملات خرد فرابورس ایران با جهشی بی‌سابقه به 4 هزار و 303 میلیارد تومان رسید تا رکوردی تاریخی از این جهت در کارنامه فرابورس ایران ثبت شود. نوسانات عموما مثبت شاخص کل در این ماه منجر به رشد 1968 واحدی شاخص کل فرابورس ایران شد. به این ترتیب با رشد بیش از 30 درصدی این نماگر، شاهد بیشترین بازدهی ماهانه فرابورس ایران در تاریخ فعالیت آن بودیم.
متوسط 2 هزار و 617 میلیارد تومانی ارزش معاملات خرد (بدون احتساب معاملات بلوک و اوراق) فرابورس در فروردین ماه درحالی رقم خورد که این متغیر مهم برای اسفند ماه کمتر از 1978 میلیارد تومان بوده است. به عبارتی در ماه اول سال با وجود اینکه در روزهای آغازین سال به‌طور سنتی شاهد کاهش ارزش معاملات هستیم، متوسط ارزش معاملات خرد فرابورس ایران رشدی بیش از 3/ 32 درصد داشته است. در مجموع اولین ماه سال جدید برای فرابورس با معامله 44 هزار و 488 میلیارد تومان سهام پایان یافت.
در 17 جلسه معاملاتی فروردین ماه 14 روز کاری این معامله‌گران حقیقی بودند که در سمت خرید سهام فعال‌تر ظاهر شدند و مالکیت خود از سهم‌های فرابورسی را افزایش دادند. طی ماه گذشته خالص خرید بورس‌بازان حقیقی به رقم بی‌سابقه 2 هزار و 364 میلیارد تومان رسید. در روز 18 فروردین این دسته از سهامداران فعال‌ترین روز خود در ماه اول سال را رقم زدند و خالص خرید بیش از 382 میلیارد تومانی را ثبت کردند. از آن طرف اما یک هفته بعد و در روز 25 فروردین سهامداران حقیقی با از دست دادن مالکیت 25 میلیارد و 811 میلیون تومان سهم منفعل‌ترین روز خود در سال جدید را شاهد بودند.
اولین ماه سال درحالی سپری شد که شایعاتی مبنی بر اینکه چون دولت قصد دارد سهام خود در شرکت‌های بزرگ را بفروشد از بازار حمایت سنگینی خواهد کرد. این دسته از شایعات منجر شد تا شاهد افزایش اقبال بورس‌بازان به نمادهای بزرگ که عموما کالامحور هستند باشیم. به این ترتیب بعد از مدت‌ها صنایع بزرگ فرابورسی مانند محصولات شیمیایی، فلزات اساسی و سرمایه‌گذاری‌ها به صدر فهرست صنایع با بیشترین ارزش معاملات رسیدند. این دسته از نمادها در اولین ماه سال رشدهای بسیار بالایی را تجربه کردند و تبدیل به محور اصلی رشد شاخص کل فرابورس شدند.
اولین عرضه اولیه در اولین ماه
چهارشنبه 20 فروردین شاهد عرضه اولیه 10 درصد از سهام شرکت سرمایه‌گذاری صبا تامین بودیم. در این عرضه اولیه 5/ 1 میلیارد سهم «صبا» با قیمت 1200 تومان به ازای هر سهم در بازار اول فرابورس ایران عرضه شد. با رسیدن تعداد مشارکت‌کنندگان در خرید این عرضه اولیه به بیش از یک میلیون و 930 هزار نفر رکورد تعداد مشارکت‌کنندگان در یک عرضه اولیه جابه‌جا شد. البته این رکورد یک هفته دوام داشت و با عرضه «شستا» در بورس تهران بار دیگر رکورد جدیدی به ثبت رسید. در این روز به هر کد معاملاتی حداکثر 812 سهم صبا تامین با قیمت هر سهم 1200 تومان (معادل 974 هزار تومان) تخصیص یافت. «صبا» طی 7 جلسه معاملاتی گذشته به‌طور پیوسته با صف‌های خرید سنگینی همراه بوده و طی این مدت بیش از 3/ 33 درصد رشد در ارزش بازار را تجربه کرده است.
افت نرخ سود بازار بدهی در فروردین
در اولین ماه سال همگام با اقبال گسترده و بی‌سابقه سرمایه‌گذاران به سهام، شاهد رشد تقاضا و افزایش قیمت اوراق اسناد خزانه اسلامی و به‌تبع آن کاهش نرخ سود «اخزا»ها بودیم. به‌طوری‌که متوسط سود موثر سالانه «اخزا»ها از 5/ 20 درصد در اسفند ماه سال گذشته با افت 3/ 2 واحد درصدی به حدود 2/ 18 درصد در آخرین روز معاملاتی فروردین ماه رسید. در همین راستا می‌توان خاطرنشان کرد درحالی میانگین نرخ سود موثر انواع اسناد خزانه اسلامی در 19 اسفند سال قبل به 8/ 20 درصد رسیده بود که این عدد برای 20 فروردین سال‌جاری و طی تنها 17 روز کاری با افت 5/ 3 درصدی به 3/ 17 درصد رسید. چنین نرخ سودی برای «اخزا»ها از بهمن ماه سال 96 بی‌سابقه بود. برای چنین افتی در نرخ سود اوراق اسناد خزانه اسلامی 2 دسته تحلیل وجود دارد. دسته اول تحلیلگران با استناد بر اصول علم اقتصاد کلان است بیان می‌کند که با توجه به شیوع ویروس کرونای جدید و گسترده شدن رکود، تقاضا برای پول کاهش می‌یابد و در نتیجه رکودی که ممکن است ایجاد شود اقبال سرمایه‌گذاران به دارایی‌های کم‌ریسکی نظیر اوراق اسناد خزانه، افزایش می‌یابد و به‌تبع آن شاهد عقب نشینی نرخ سود در بازار بدهی خواهیم بود. در همین راستا این دسته از تحلیلگران در نگرشی سنتی که اغلب مواقع مانند سال 96 هم درست بوده همبستگی بالای نرخ سود اوراق اسناد خزانه اسلامی با نرخ سود بانکی را عنوان می‌کنند. با نگاهی به تغییرات چند سال اخیر در نرخ سود بانکی مشخص می‌شود که نرخ سود «اخزا»ها همبستگی بالایی با نرخ سود بانک‌ها دارد. در شرایطی که نرخ سود بانکی کاهش می‌یابد تقاضا برای دیگر سرمایه‌گذاری‌ها از جمله سرمایه‌گذاری در بازار بدهی که بازاری کم ریسک محسوب می‌شود، افزایش می‌یابد. به این ترتیب با افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری در این بازار شاهد کاهش نرخ سود خواهیم بود. در فروردین ماه سال‌جاری هم بانک مرکزی ایران در نامه‌ای نرخ سود سالانه بانک‌ها را برای افراد حقوقی به 15 درصد و برای افراد حقیقی به 15 تا 5/ 17 درصد محدود کرد. به‌نظر می‌رسد این دستورالعمل که از امروز اجرایی می‌شود اثر بالایی بر افزایش قیمت «اخزا»ها و به‌تبع آن کاهش نرخ سود آنها داشته است. اما با توجه به عمق کم بازار بدهی کشور و اینکه در بسیاری مواقع این بازار واکنش چندانی به فضای کلان اقتصاد کشور نشان نداده، دسته‌ای دیگر از تحلیلگران بازار سرمایه این افت نرخ سود «اخزا»ها را تحت‌تاثیر عواملی از داخل خود بازار سرمایه می‌دانند. دلیلی که این دسته از تحلیلگران عنوان می‌کنند این است که با توجه به اینکه اغلب مشتریان «اخزا» کدهای حقوقی هستند، این دسته از معامله‌گران در شرایطی که از جهتی با توجه به شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان خطر رکود افزایش یافته و از طرفی دیگر با رشد بی‌سابقه قیمت سهام سرمایه‌گذاری در بازار سهام پرریسک‌تر شده به سمت بازارهای امن‌تری مانند بازار بدهی می‌روند. به این ترتیب با افزایش تقاضا برای «اخزا»ها شاهد کاهش نرخ سود آنها هستیم.
سایه رکود مسکن بر «تسه»ها
در فروردین ماه شاهد افت جمعی قیمت اوراق تسهیلات مسکن بودیم. به‌طوری که متوسط قیمت «تسه 9710» با افت 2/ 11 درصدی در قیاس با آخرین ماه سال 98 به 48 هزار و 958 تومان رسید. در همین حال روز 30 فروردین کمترین قیمت ماهانه اوراق تسهیلات مسکن دی 97 با 44 هزار و 820 تومان ثبت شد. در روز پایانی ماه اول سال قیمت این «تسه» به 45 هزار و 74 تومان رسید. این اعداد درحالی است که طی اسفند ماه قیمت این اوراق تسهیلات مسکن تا 58 هزار و 352 تومان هم رشد یافته بود. به‌نظر می‌رسد عوامل مختلفی در چنین افتی در قیمت «تسه»ها دخیل بوده است. از طرفی رشد قیمت مسکن در کنار ثابت ماندن میزان وام مسکن توانسته منجر به کاهش چشمگیر تقاضا برای اوراق تسهیلات مسکن شود. از جهتی دیگر با رشد روزافزون قیمت سهام، اقبال سرمایه‌گذاران به بازارهای موازی از جمله مسکن کاهش چشمگیری داشته است. به عبارتی این دو عامل در کنار یکدیگر منجر به ایجاد رکود تورمی در این بازار شده است. در کنار عوامل فوق می‌توان به اثر شیوع گسترده بیماری کووید-19، در کنار رکود سنتی این بازار در اولین ماه سال را هم اضافه کرد تا پازل عوامل اثرگذار بر افت‌های کم‌سابقه قیمت اوراق تسهیلات مسکن تکمیل شود.