این روزها بر خلاف بورس‌های جهانی که کاهش‌های سهمگین را تجربه می‌کنند، حجم بالای نقدینگی، تورم، کم سود بودن دیگر بازارها و اراده دولت دلایل رشد بی‌رویه بازار سهام ایران است. از طرفی ساز و کارهای اطمینان از متناسب بودن قیمت سهام با میزان بازدهی و ارزش ذاتی سهام در بازار سهام کشورهای فقیر و از جمله ایران مفقودند.
بررسی اولیه از قیمت‌های سهام حاکی از این واقعیت است که سود حاصل از نتیجه عملیات شرکت‌های بورسی در سال ۱۳۹۸ نمی‌تواند حتی معادل سود سپرده بانکی به میزان ۱۵درصد (به‌عنوان بازده بدون ریسک) هم عایدی به همراه داشته باشد و در مواردی ارزش روز سهام شرکت بیش از ۵ برابر ارزش جایگزینی (NAV) آن شرکت و با P/ E بالای ۲۰ است. زمانی این موضوع اسفبارتر خواهد بود که آثار موارد زیر را بر عایدی سهام شرکت‌ها در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹ را لحاظ کنیم:
۱-آخرین پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول از تولید ناخالص داخلی ایران حاکی است که اقتصاد کشور در سال جاری ۶ درصد نسبت به پارسال کوچک‌تر می‌شود.
۲- تحریم‌های ایران در سال جاری بیشتر از سنوات گذشته آثار خود را بر اقتصاد ایران نمودار خواهد کرد.
۳-شیوع بیماری کرونا فشار مضاعفی بر اقتصاد ایران وارد و فعالیت برخی از شرکت‌ها را با مشکل مواجه کرده و در برخی موارد تداوم فعالیت برخی صنایع را زیرسوال برده است و به لحاظ کاهش درآمد عموم، حجم فروش شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
۴-کاهش قیمت‌های جهانی (به‌خصوص نفت) می‌تواند بر نتیجه عملیات شرکت‌ها تاثیر بسیار منفی بر جا بگذارد و چه بسا برخی کالاها با دلار آزاد توانایی رقابت با تولید داخلی را پیدا کنند و مسیر قاچاق برخی کالاها بر عکس شود و عمده ارز تامین شده مورد نیاز سال قبل کشور از صنایع پتروشیمی و فولاد در سال جاری محقق نشود.
۵-قرار گرفتن کشور در لیست سیاه FATFو متعاقب آن دشواری در انتقال وجوه ارزی حاصل از صادرات به کشور.
به‌جز آنچه در بالا آمده است براساس پیش‌بینی انجام شده توسط صندوق بین‌المللی پول، رکود اقتصادی ایجاد شده به واسطه ویروس کرونا در جهان، بدترین حالت آن از زمان رکود بزرگ اقتصادی در دهه ۱۹۳۰ خواهد بود و تولید ناخالص داخلی جهان امسال ۳ درصد کاهش را تجربه می‌کند. با عنایت به موارد فوق تکرار سودآوری سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ شرکت‌های پذیرفته در بورس ایران (به‌جز در موارد نادر جهت برخی صنایع) امکانپذیر نخواهد بود و اقتصاد ما از بحران جهانی خواه ناخواه متاثر خواهد شد. مضافا اینکه رکود اقتصادی کشورهای توسعه یافته غربی را بیشتر متاثر خواهد کرد. لذا ارزش جهانی پول‌هایی مثل دلار و یورو کاهش خواهد یافت و این موضوع هم بر کاهش سودآوری شرکت‌ها تاثیر مستقیم دارد.
ادامه شرایط کنونی کشور و جهان قطعا بر عملکرد شرکت‌های ما تاثیر‌های منفی فراوانی خواهد گذاشت، از طرفی تغییر رویه ارزش‌گذاری قیمت سهام در بورس ایران (تکیه بر NAV به‌جای P/ E) و همچنین بورس‌بازی با قیمت سهام برخی از شرکت‌های تک‌سهمی (غیرهلدینگی) موجب شده که بعضا قیمت‌های سهام شرکت‌ها با چند برابر ارزش ذاتی آن مورد معامله قرار گیرد و به دلیل اینکه سرمایه‌گذاران جدید بازار که فاقد سواد مالی و اقتصادی هستند نمی‌دانند که سرمایه‌گذاری در بورس متضمن پذیرش ریسک کاهش قیمت سهم و زیان است. در ماه‌های پیش رو و به محض اینکه بازار نسبت به اصلاح قیمتی سهم اقدام کند مشابه زمان ورود، به‌صورت احساسی اقدام به خروج کرده و مقدمه سقوط بازار را رقم می‌زند.
در خاتمه لازم به ذکر است که عدم توجه دولتمردان به پیامدهای زیانبار رشد بی‌رویه قیمت‌های سهام که سقوط احتمالی بازار به همراه خواهد داشت، علاوه بر بی‌اعتمادی عموم که مانع از ورود مجدد سرمایه به این بازار خواهد شد می‌تواند موجب آسیب به بازارهای موازی (ارز، طلا و مسکن) شود. لذا انتظار می‌رود دولت حمایت مصنوعی خود را از بازار سرمایه کاهش داده و گردانندگان بازار سرمایه با اتخاذ رویکردی مناسب ضمن اصلاح قیمت آن بخش از سهام که به عقیده کارشناسان به مراتب فراتر از قیمت ذاتی رشد کرده، مانع از تکرار این موضوع درخصوص بقیه شرکت‌های بورسی شوند. از سوی دیگرعدم توجه به آثار زیانبار رشد بی‌رویه قیمت سهام در بورس و اوراق بهادار می‌تواند پایان غم‌انگیری برای قشر قابل‌توجهی از جامعه که با بالاگرفتن تب خرید سهام اقدام به فروش اموال خود و سرمایه‌گذاری در بورس کرده‌اند را رقم بزند.