فرابورس در اولین روز خردادماه، نامه‌ای را منتشر کرد که برخی فعالان بازار به شوخی از آن به‌عنوان ادامه سلسله مصوبات «شامگاه چهارشنبه» یاد کردند، مصوباتی که چندبار در سال گذشته سبب بروز واکنش‌هایی در بازار شده بود؛ اما حالا به نظر می‌رسد مقررات معاملاتی جدید فرابورس بر بازارپایه تاثیر قابل توجهی خواهد داشت و به‌ویژه شرایط ایجاد «گره معاملاتی» و بازه نوسان «بازگشایی نمادها» را تحت‌تاثیر سختگیرانه‌تری قرار میدهد.
با گذشت یک ماه از اعلام برپایی تابلوی توافقی در بازارسوم فرابورس، در آخرین روز اردیبهشت اولین نماد در این تابلو درج شد. «سرمایه‌گذاری افتخار سهام» با نماد وفتخار که از زیرمجموعه‌های شرکت بورسی «تایدواتر خاورمیانه» (حتاید) محسوب می‌شود، با سرمایه ۱۲ میلیارد تومانی در پایان سال مالی منتهی به اسفند ۱۳۹۸ سبد بورسی ۵۰ میلیارد تومانی را در اختیار داشت که یک سوم آن شامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی و بقیه در ۸ صنعت بورسی توزیع شده بود. در مجمع سالانه دوهفته پیش این شرکت ۳۰۰ تومان سود نقدی توزیع شد که بیشتر از سود ۲۸۸ تومانی محقق شده آن بود. از برنامه‌های آینده وفتخار افزایش سرمایه به ۵۰ میلیارد تومان با هدف ارتقا به بازار اصلی فرابورس اعلام شده است. وفتخار در سال ۱۳۸۳ تاسیس شده، ۱۰ درصد سهام آن شناور است و احتمالا بخش عمده‌ای از شناوری آن در مالکیت کارکنان شرکت تایدواتر خاورمیانه است. مدیریت حتاید سال‌ها در اختیار یکی از شرکت‌های وابسته به نهادی نظامی بود و به‌همین دلیل در فهرست تحریم‌های جهانی قرار گرفت، طوری‌که حتی تعلیق تحریم‌ها پس از برجام نیز نتوانست در وضعیت این شرکت اثرگذار شود. اما دو سال پیش یکی از افراد حقیقی فعال در خدمات کشتیرانی و بندری، سهام‌عمده آن را خرید و اقداماتی را برای بازگرداندن آن به مسیر فعالیت تخصصی به دور از سایه تحریم انجام داد که در کنار بهبود وضع بازار سرمایه، اثر خود را در رشد قیمت سهم حتاید و زیرمجموعه بازارپایه‌ای‌اش یعنی «خدمات دریایی و کشتیرانی خط دریابندر» (حبندر) نشان داد.
رونق در بازار پایه
بررسی‌های آماری نشان میدهد در دو هفته گذشته بازار نقل و انتقالات در بازار پایه بی‌رونق نبود. «بیمه زندگی خاورمیانه» (بخاور) که در آبان سال گذشته موافقت مشروط هیات پذیرش فرابورس را دریافت کرده بود، در آخرین چهارشنبه اردیبهشت‌ماه امسال شاهد درج قطعی خود در تابلوی بازار اول فرابورس بود. این شرکت تخصصی بیمه که فقط در رشته بیمه عمر و زندگی فعالیت می‌کند، وابسته به «بانک خاورمیانه» (وخاور) است. از شهریور ۱۳۹۶ که معاملات بخاور در بازارپایه شروع شد
تا یکی، دو سال عمدتا حول و حوش قیمت ۵۰ تومان معامله می‌شد، زیرا فقط نیمی از بهای اسمی صدتومانی آن را سهامداران پرداخت کرده بودند. پس از پرداخت بقیه بهای اسمی، نماد بخاور در تیرماه سال گذشته بازگشایی و ۱۴۰ تومان کشف قیمت شد، سپس با فراز و نشیب‌هایی قیمت‌های بالای ۶۰۰ تومان را هم به خود دید. بخاور با سرمایه ۱۲۰ میلیارد تومانی سود حسابرسی نشده ۲۲ تومانی به‌ازای هرسهم برای سال مالی ۱۳۹۸ ساخته است. بازارپایه شاهد یک انتقال درون تابلویی هم بود که مربوط به فرود نماد وایرا «سرمایه‌گذاری صنایع ایران» از تابلوی زرد به تابلوی نارنجی بود. این شرکت که سال مالی منتهی به پایان شهریور دارد در گزارش دوره ۶ ماه منتهی به پایان اسفند ۱۳۹۸ نتوانست خواسته حسابرس را برآورده کند و در نتیجه صورت‌های مالی‌اش مردود اعلام شد. آنچه حسابرس می‌خواست ارائه صورت‌های مالی سه شرکت فرعی وایرا به‌صورت تلفیق شده با صورت‌های مالی شرکت اصلی بود که ظاهرا مدیران شرکت از زیر بار ارائه آن شانه خالی کردند. معمولا در موارد معدودی پیش می‌آید که شرکت‌ها حتی در بازارهای اصلی بورس و فرابورس هم صورت‌های مالی یک یا چند شرکت زیرمجموعه را در تلفیق ارائه نمی‌کنند که البته برای این‌کار دلایلی نیز دارند. این دلایل می‌تواند توقف فعالیت شرکت فرعی، کم‌اهمیت بودن ارزش آن نسبت به شرکت اصلی یا موارد خاص دیگری باشد. این موضوع گاهی به‌صورت بند شرط در اظهار نظر حسابرس درج شده و گزارش را مشروط می‌کند و بعضا هم با دریافت نظر مطلوب حسابرس به‌عنوان «تاکید بر مطلب خاص» در گزارش حسابرس درج می‌شود. تنها در مواردی که اثر شرکت فرعی بر صورت‌های مالی تلفیقی را حسابرس بااهمیت تشخیص داده باشد، ممکن است به «اظهار نظر مردود» حسابرس منجر شود. در مورد نماد وایرا در آخرین دوره حسابرسی یعنی سال مالی منتهی به پایان شهریور سال گذشته صورت‌های مالی تلفیقی ارائه شده و از آنجا که اقلام مربوط به شرکت‌های فرعی در آن از دید حسابرس اساسی بوده، در نبود آنها در صورت‌های ۶ ماه سال مالی جدید، امکان اظهارنظر برای او مقدور نشده است.
اثر کرونا
شفاف‌سازی مدیرعامل وایرا درباره اثر ویروس کرونا بر شرکت هم نکته جالبی داشت و آن‌هم گریز او به وضعیت بازار سهام و ارائه تحلیلی درباره وضع گذشته، حال و آینده بازار به بهانه شیوع ویروس کرونا بود. مدیرعامل در این نامه به «ورود حجم گسترده‌ای از سهامداران خرد ناآشنا به فرهنگ سهامداری به بازار سرمایه» اشاره و تاکید کرده «این ویروس در دوماه گذشته، برخلاف همه تئوری‌های مالی و اقتصادی، موجب رشد دارایی‌های موجود در سبد این شرکت متناسب با بازار شده است». در پایان این نامه پیش‌بینی شده «در آینده‌ای نه چندان دور و با فعال شدن بازارهای موازی، سبد دارایی‌های این شرکت نیز همانند سایر شرکت‌ها، براساس تئوری‌های مالی واقتصادی اصلاح شود.»
تغییر در شیوه گزارش‌دهی وایرا
همان‌گونه که اشاره شد وایرا را سال‌ها قبل دو فرد حقیقی نام‌آشنای بازار تاسیس کردند که اتفاقا با هم نسبت فامیلی هم داشتند. این دو خانواده که هریک مالک یک شرکت قندی بورسی هستند، مدتی بعد راه خود را در وایرا از هم جدا کرده و یکی از آنها عمده سهام خود را به فروش رساند. سهامدار عمده حقیقی وایرا معمولا به الزامات نهاد ناظر یعنی فرابورس و سازمان بورس توجه داشته و حتی مدتی است از یکی از اعضای «شورای بورس» در ترکیب هیات‌مدیره خود بهره می‌برد، با این وجود معلوم نیست چرا چنین تغییری در شیوه گزارش‌دهی شرکت ایجاد شده است. وایرا در دوره شش ماهه سال مالی جاری، در شرکت اصلی (بدون تلفیق) ۶۲ تومان سود به‌ازای هر سهم ساخته که تقریبا به اندازه کل سال مالی گذشته این شرکت است.
ماجرای افزایش سرمایه
وایرا در اسفندماه گزارش هیات‌مدیره و اظهارنظر مطلوب حسابرس درباره افزایش سرمایه را برروی کدال قرار داد تا بتواند با مجوز سازمان بورس سرمایه ۴۴ میلیارد تومانی خود را با ۱۰۰ درصد افزایش از محل سود انباشته به ۸۸ میلیارد تومان برساند. سیاست سهامدار عمده این شرکت در تمام سال‌های اخیر تقسیم سود حداقلی و تبدیل آن به سهام جایزه بوده است. وایرا در نیمه دوم اردیبهشت و پیش از بسته شدن نماد به‌خاطر رد صورت‌های مالی ۲۰ درصد کاهش قیمت داشت و از محدوده ۱۷۰۰ تومان به مرزهای پایین‌تر از ۱۴۰۰ تومان رسید.
موج آگهی‌های عرضه
در یک هفته گذشته سه آگهی عرضه سهام به‌صورت بلوکی برای نمادهای بازارپایه منتشر شد. سهامدار عمده «نیرو سرمایه» (نیرو) یعنی شرکت سهامی خاص «توسعه و تعمیرات شبکه‌های برق نیروتوسعه» با مالکیت ۱۳ درصدی، از قصد خود برای واگذاری سهامش با قیمت پایه هر سهم ۳ هزار و ۵۰۰ تومان خبر داد. نکته جالب درباره این سهامدار عمده آن است که خود از شرکت‌های وابسته به نیروسرمایه محسوب می‌شود زیرا نیروسرمایه مالکیت ۳۶ درصدی آن را داراست. شاید به‌خاطر همین رابطه سهامداری خاص و شائبه سهام خزانه است که نام این شرکت در فهرست اعضای هیات‌مدیره نیروسرمایه به چشم نمی‌خورد. سبد دارایی‌های(پرتفولیو) نیروسرمایه عمدتا شامل ۱۲ شرکت غیربورسی است که در زمینه خدمات مربوط به آب و برق فعالیت دارند. چند سال پیش و هنگامی که تصاحب مدیریتی و نفوذ فعالان حقیقی به هیات‌مدیره شرکت‌های کوچک بازارسرمایه هنوز به اندازه امروز رایج نشده بود، برخی فعالان بازار با جمع‌آوری بخشی از سهام این شرکت نمایندگانی از خود را وارد هیات‌مدیره کردند.
خریداران این سهم در آن زمان اعتقاد راسخی بر دارایی‌های شگفت‌آور این شرکت در زیرمجموعه‌هایش داشتند، موضوعی که مدیران وقت شرکت با سردی با آن برخورد کرده و غلوآمیز می‌دانستند. نیروسرمایه هم‌اکنون در قیمت‌های بالای ۴ هزارتومان خریدار داشته و در یک‌سال اخیر قیمت آن بیش از ۵ برابر شده است. مدیران نیروسرمایه در آبان‌ماه سال گذشته پیشنهاد افزایش سرمایه۵۴ درصدی از محل سود انباشته را به همراه اظهارنظر مطلوب حسابرس برروی کدال قراردادند اما سازمان بورس پس از دوماه با این افزایش سرمایه موافقت نکرد. رای منفی سازمان بورس به یکی از بندهای حسابرسی صورت مالی منتهی به پایان شهریور ۱۳۹۸ مربوط بود. در این بند ذکر شده بود یکی از زیرمجموعه‌های نیروسرمایه از شرکت برق منطقه‌ای تهران ۴ میلیارد تومان مطالبات دارد ولی صورت تطبیق حساب‌های فی‌مابین این دو شرکت ارائه نشده است. نیروسرمایه در اواسط اردیبهشت مجمع فوق‌العاده برای انتخاب اعضای هیات‌مدیره داشت که لغو و به ۱۹ خردادماه موکول شد. با توجه به عرضه بلوک در ابتدای تیرماه احتمالا این تغییر در زمان مجمع بی‌ارتباط با این معامله بلوکی است. علاوه بر این دو خانواده که مالک ۲۷ درصد «پشم‌بافی توس» (نتوس) هستند، آگهی فروش تجمیعی سهام خود به مبلغ پایه ۱۰۸ میلیارد تومان (هر سهم اندکی کمتر از ۱۴۰۰ تومان) را به‌صورت نقدی منتشر کردند. نتوس اخیرا از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها افزایش سرمایه داده است. همچنین ۳ درصد از سهام «بانک ایران زمین» (وزمین) متعلق به ۵ سهامدار حقوقی هم‌گروه به قیمت هر سهم ۸۵۰ تومان برای فروش در روز ۱۳ خردادماه آگهی شد. وزمین در روز چهارشنبه در قیمت ۶۳۷ تومان پس از مدت‌ها صف خرید، شاهد صف فروش قابل‌توجه بود. صورت‌های مالی حسابرسی نشده وزمین که دوشنبه دوهفته قبل منتشر شد، از زیان هزار و ۱۰۰ تومانی به ازای هر سهم خبر میدهد.
موج بازارگردان‌ها
در این دوره همچنین چند شرکت بازارپایه‌ای که همگی در تابلوی زرد حضور دارند برای معاملات خود بازارگردان تعیین کردند. از جمله شرکت «صنایع پتروشیمی تخت جمشید» (شجم) که از آخرین سه‌شنبه پایان اردیبهشت بازارگردان خود را شناخت تا سهامدار عمده به قولی که در مجمع سالانه اخیر به سهامداران داده بود، عمل کند. بازارگردانی نماد «سایپا دیزل» هم از سه‌شنبه گذشته شروع شد و به مدت یک سال توسط یکی از «صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی» انجام خواهد شد. «کشت و صنعت بهاران گلبهار خراسان» (غبهار) تولیدکننده روغن خوراکی در گروه شرکت‌های تبرک هم از آخرین روز اردیبهشت بازارگردان پیدا کرد. غبهار که در شهریور سال گذشته معاملاتش با کشف قیمت هزار تومانی شروع شد قیمت ۲۷۰۰ تومان را هم دید و در حجم‌های قابل توجهی معامله شد. در گزارش حسابرسی نشده این شرکت در سال مالی ۱۳۹۸ برای هر سهم ۶۵ تومان سود شناسایی شده است. «سرمایه‌گذاری اقتصاد نوین» (سنوین) در مجمعی که عصر روز سه‌شنبه هفته گذشته برگزار کرد اعضای هیات‌مدیره‌اش را کاملا یکدست کرد، تغییری که کاملا قابل انتظار بود تا پیش از این یک کرسی از ۵ کرسی هیات‌مدیره سنوین به یکی از شرکت‌های گروه استراتوس اختصاص داشت. گروه استراتوس در دوسال اخیر با مشکلاتی روبه‌رو بود و حتی درپی‌آن تسلطش بر «بانک اقتصاد نوین» (ونوین) را از دست داد.