بعد از بورس بالاترین بازدهی‌ها کجا اتفاق افتاد؟

برنده بلامنازع بازارها در بهار ۹۹، بازار سهام بود. شاخص کل بورس در سه ماه ابتدایی سال نزدیک به ۱۴۸ درصد رشد کرد. پس از بازار سهام، رتبه دوم بازدهی در این بازه زمانی به بازار طلای ۱۸ عیار تعلق گرفت که ۳۱ درصد افزایش یافت و هر گرم آن از ۵۹۷ هزار تومان انتهای سال ۹۸ به قیمت ۷۸۰ هزار تومانی جهش کرد. رشد گرم طلا از آن جهت بیشتر به چشم می‌آید که در بهار ۹۹، دلار با وجود رسیدن به بالاترین قیمت تاریخی خود، تنها کمی بیش از ۱۸ درصد افزایش قیمت را به ثبت رساند. به‌نظر می‌رسد ‌مهم‌ترین عاملی که زمینه‌ساز پیشروی طلای ۱۸ عیار در مقایسه با بازار ارز شد، ادامه رشد بهای طلای جهانی بود. قیمت هر اونس طلا در بازارهای جهانی در بهار ۹۹ حدود ۱۷ درصد رشد کرد. سکه امامی نیز در آخرین بهار قرن حاضر، حدود ۳۰ درصد افزایش یافت و تقریبا پا به پای گرم طلا پیش آمد. نیم سکه هم بالای ۲۹ درصد افزایش یافت. چنین آمارهایی نشان می‌دهد پس از بازار سهام، بازار طلا مورد توجه معامله‌گران بوده است. در بازار ارز و مسکن نیز به میزان کمتری از بازار سهام و طلا شاهد تغییر قیمت‌ها بودیم. تغییرات یورو و درهم از دلار بیشتر بود. برآورد می‌شود تغییرات بازار مسکن هم کمتر از ۲۰ درصد باشد. ۱/۶

بهار 99 با پیشتازی سهام در میان سایر بازارها به پایان رسید. شاخص کل بورس تهران در اولین فصل از سال جدید با رشد 148 درصدی همراه شد. به این ترتیب در 57 روز معاملاتی دماسنج بازار سهام به‌صورت میانگین روزی 13هزار واحد رشد را به ثبت رساند و نرخ رشد مرکب روزانه بورس تهران در بهار 99 به 6/ 1 درصد رسید. شاخص کل فرابورس نیز رشدی معادل 115 درصد را به ثبت رساند. در این دوره بازارهای رقیب رشد بسیار کمتری را در مقایسه با بورس به ثبت رساندند. از این رو بازار سهام همچنان در رتبه نخست گزینه‌های سرمایه‌گذاری جا خوش کرد.

فصل رویایی سهامداران
بورس تهران در نخستین فصل از سال 99 بازده دلنشینی را برای سهامداران رقم زد و دماسنج اصلی این بازار با جهش 758 کانالی (معادل 148 درصد) همراه شد. شاخص کل سهام تنها 13 روز معاملاتی منفی را در فصل گذشته تجربه کرد و در سایر روزها مثبت بود. بازوی اصلی رشد نماگر اصلی بازار در سه ماه ابتدای سال اما سهام گروه‌های بزرگ و عمدتا کامودیتی‌محور بازار بودند. شاهد این مدعا رشد 191 درصدی شاخص 30 شرکت بزرگ در قیاس با رشد 131 درصدی شاخص کل هم‌وزن (با اثرگذاری یکسان نمادها) است. این اختلاف 60 واحد درصدی مرهون رشد قیمت سهام کالایی بازار است که بیش از 60 درصد ارزش کل بازار را نیز در اختیار دارند. جاماندگی از رشد نسبت به کوچک‌ترها در سال 98، بهبود نسبی شرایط در بازار جهانی و رشد تولید و فروش شرکت‌های زیرمجموعه گروه‌های مذکور با وجود تشدید محدودیت‌ها با پاندمی ویروس کووید-19 از مهم‌ترین دلایلی بود که نماد معاملاتی این بنگاه‌های اقتصادی را در کانون توجه بورس‌بازان قرار داد. نگاهی به عملکرد صنایع بورسی در بهار 99 نیز حکایت از سبزپوشی دسته‌جمعی گروه‌های فعال بازار سهام دارد. در این میان چهار گروه مهم کالامحور بازار شامل پتروپالایشی‌ها و فلزی-معدنی‌ها رشد‌های بالاتر از 120 درصد را تجربه کردند.

هجوم پول‌های تازه به گردونه سهام
یکی از مهم‌ترین متغیرهای بورس که می‌تواند رشد قیمت سهام در دوره کنونی را توجیه کند، افزایش محسوس ارزش معاملات خرد سهام است. در بهار امسال، به‌طور میانگین روزانه 8 هزار و 846 میلیارد تومان  در بازار سهام مورد دادوستد قرار گرفت و در برخی روزهای معاملاتی شاهد رسیدن این متغیر تا سطوح بالاتر از 20 هزار میلیارد تومان نیز بودیم. سطوحی که شاید تا یک‌سال پیش در مخیله هیچ‌یک از فعالان سهام نمی‌گنجید. میانگین روزانه ارزش دادوستد سهام بورس در سال 97 معادل 500 میلیارد تومان و در سال 98 کمی بیشتر از 1800 میلیارد تومان بود. رشد 8 برابری این متغیر مهم بازار با افزایش تعداد صدور کدهای معاملاتی و هجوم قابل توجه سرمایه‌های خرد و کلان همراه شد. به نظر می‌رسد همین قدرت نقدینگی است که اکنون سرنوشت بازار سهام را در دست گرفته است.

آیا ادامه رشد قیمت‌ها نگران‌کننده است؟
از اواسط سال 98 بود که به دنبال تداوم صعود سهام که با شتاب بیشتری دنبال می‌شد، برخی کارشناسان از گروه‌های مختلف چه تکنیکال و چه بنیادی از شرایط فعلی بازار ابراز نگرانی کردند و درخصوص خطر حبابی شدن هشدار دادند. هرچه زمان گذشت بر تعداد صاحب‌نظران با اعتقاد به عبور بازار از خطوط قرمز ارزندگی بیشتر افزوده شد. فعالانی که معتقد بودند دیگر نمی‌توان با الگوهای سنتی موجود، شرایط بازار سهام را توضیح داد. به اعتقاد این گروه قیمت‌ها دیگر توجیه‌پذیر نبوده و حتی در موارد زیادی با حباب قابل توجهی مواجه بودند. در این میان برخی نیز نظری متفاوت داشتند. همزمان اما یکی از نقاط اشتراک تمام کارشناسان بازار، اعتراف به حجم عظیم پول‌های ورودی به بازار سهام بود. جایی که افزایش انتظارات تورمی و همزمان با آن نبود جذابیت دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری سبب شد تا بورس به مامن جدید پول‌های سرگردان تبدیل شود. این موج نقدینگی در سال جاری با شدت بالاتری مسیر بورس را برگزید. جایی که دیگر ارزش معاملات 20هزار میلیارد تومانی نیز در یک روز جایی برای تعجب نداشت. با یک تخمین از حجم نقدینگی کنونی کشور باید گفت این عدد معادل 3/ 0 درصد از کل ارزش نقدینگی، طبق جدیدترین برآوردهای بانک مرکزی از میزان نقدینگی در اسفند سال 98 محسوب می‌شود که فاصله چشمگیری از رکورد سال‌های قبل دارد. از این رو به نظر می‌رسد در صورت تداوم ورود نقدینگی به بازار سهام و رشد بیشتر ارزش معاملات می‌توان انتظار داشت رشد قیمت‌ها نیز ادامه‌دار شود.

در بازارهای موازی چه گذشت؟
همان‌طور که اشاره شد بورس تهران در ادامه روند سال گذشته خود، در بهار 99 نیز جایگاه خود را تثبیت کرد و همچنان پرسودترین بازار میان گزینه‌های سرمایه‌گذاری است. جایی که در برابر رشد 148 درصدی شاخص کل بورس تهران، سکه با افزایش 6/ 31 درصدی همراه شد و دلار آزاد به رشد 3/ 18 درصدی بسنده کرد. در بازار پول نیز نرخ بهره چیزی در حدود 10 تا 15 درصد است. این نبود جذابیت حالا بازار بدهی را نیز فراگرفته و میانگین نرخ سود موثر در این بازار از 14 درصد افول کرده است. در بازار مسکن نیز شرایط تفاوت چندانی ندارد و با وجود رشد قیمت‌ها تا پایان اردیبهشت ماه متوسط قیمت هر مترمربع آپارتمان در مناطق 22گانه تهران 9 درصد رشد داشته است. هر چند گفته‌ها حکایت از رشد بیشتر قیمت‌ مسکن در خردادماه دارد اما هنوز آمار رسمی در این خصوص منتشر نشده است. با این حال به نظر می‌رسد نهایت رشد قیمت‌ مسکن در بهار99 چیزی در حدود 15 درصد باشد. از این رو با توجه به عطش پول‌های سرگردان برای کسب بیشترین بازده در کمترین زمان ممکن، بازار سهام به گزینه جذابی برای صاحبان نقدینگی بدل شده است؛ به‌طوری‌که همزمان با ثبت رکورد‌های جدید در این بازار، صدور کدهای معاملاتی نیز رکوردشکن و بی‌سابقه بوده است.

60 درصدی ایرانی‌ها سهامدار شدند
بر اساس آخرین آمار در دست، از ابتدای سال جاری تا نیمه خرداد شاهد صدور ۳۵میلیون و ۹۰۰هزار کد جدید در بازار سرمایه بودیم. تعداد کدهای جدید در سال 98 در مجموع ۸۲۲هزار بوده است. به این ترتیب با احتساب کدهای صادرشده در سال‌های گذشته و امسال، ارتش سهامداران به ۵۰میلیون نفر رسید. این امر با درنظر گرفتن جمعیت تقریبی ۸۴میلیون نفری در ایران، از ورود ۶۰درصد از ایرانی‌ها به بازار سهام حکایت دارد. از این رو افزایش افسارگسیخته نقدینگی در کشور و ورود بخش عمده‌ای از پول‌های تازه به بازار سهام از یکسو و آزادسازی سهام عدالت از سوی دیگر، سبب شده تا این روزها شاهد باشیم سهامداری که پیش‌تر فعالیتی تخصصی بود، این روزها جنبه عمومی پیدا کند و در هر جمع و محفلی چه دوستانه و خانوادگی و چه کاری سخن از بورس‌بازی و جذابیت این بازار باشد.

بازیگران بورس چه کردند؟
بررسی روند تغییر مالکیت‌ها در بورس تهران حکایت از تداوم بازی سهامداران خرد در زمین خرید سهام دارد. بر این اساس از 57روز کاری نخست سال جاری تنها 9روز، سهامداران عمده خالص خرید مثبتی را ثبت کردند و در مابقی روزها بیشتر فروشنده بودند. این خریدهای سنگین سبب شد تا در مجموع بهار99، بیش از 33هزار و 693میلیارد تومان نقدینگی در مسیر سبد (پرتفوی) سهامداران حقوقی به حقیقی جابه‌جا شود.

بررسی جزئیات خریدهای صورت گرفته نشان از بیشترین استقبال حقیقی‌ها از سهام زیرمجموعه گروه فرآورده‌های نفتی دارد. بر این اساس پالایشی‌ها که در سال‌های اخیر به دلیل ابهام‌های موجود و قیمت‌گذاری دستوری پالایش و پخش جزو صنایع پرریسک بازار طبقه‌بندی می‌شدند و کمتر مورد اقبال بورس‌بازان قرار می‌گرفتند، در بهار سال جاری در کانون توجهات قرار گرفته‌اند و رشد 171 درصدی میانگین قیمت را تجربه کرده‌اند. تغییر سود پالایشی‌ها در میانه خردادماه در کنار شنیده شدن زمزمه‌هایی در باره تجدید ارزیابی این شرکت‌ها، سبب این چرخش نگاه‌ شد. این استقبال و خریدهای سنگین معامله‌گران حقیقی سبب شد تا در بهار امسال 11هزار میلیارد تومان نقدینگی به پرتفوی حقیقی‌های این گروه منتقل شود. در صدر این خریدها نیز تمایل برای جمع‌آوری سهام نفت سپاهان قرار داشت. به‌طوری‌که خالص خرید 5/ 4هزار میلیارد تومانی در نماد «شسپا» ثبت شد. این نماد در فصل بهار بازده 100درصد را نصیب سهامداران کرد. پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت بندرعباس نیز دو نماد دیگر این گروه بودند که هر کدام با ثبت خالص خرید 9/ 1هزار میلیارد تومانی در کانون توجه معامله‌گران قرار گرفتند.

در ادامه این روند تمایل به خرید نمادهای زیرمجموعه سرمایه‌گذاری و فلزات اساسی قرار داشت. به‌طوری‌که در هر کدام از این دو گروه 4هزار میلیارد تومان نقدینگی به پرتفوی معامله‌گران حقیقی منتقل شد. در گروه سرمایه‌گذاری بخش عمده‌ای از خریدها به جمع‌آوری سهام سرمایه‌گذاری بهمن تعلق داشت که در نهایت خالص خرید 8/ 1هزار میلیارد تومانی را تجربه کرد. در میان نمادهای فلزی نیز سهامداران خرد به جمع‌آوری سهام ملی مس ایران و فولاد مبارکه اصفهان تمایل نشان دادند. در حالی هر سهم «فملی» بازدهی قابل‌توجه 190درصدی را در فصل بهار کسب کرد در این بازه زمانی یک هزار و 500میلیارد تومان نقدینگی به پرتفوی سهامداران خرد «فملی» منتقل شد. نماد «فولاد» نیز در این سه ماه با انتقال یک هزار و 300میلیارد تومان نقدینگی به سبد معامله‌گران حقیقی روبه‌رو شد.

گروه خودرو از دیگر صنایع مورد توجه سهامداران خرد در فصل بهار بود که در نهایت خالص خرید 3/ 3هزار میلیارد تومانی حقیقی‌ها را تجربه کرد. گروه خودرو بیشترین بازده فصلی را در میان دیگر صنایع بورس به خود اختصاص داد این گروه با رشد خیره‌کننده 269درصدی همراه شد. در این گروه بخش عمده‌ای از خریدها به جمع‌آوری سهام «خگستر» تعلق داشت که توانست خالص خرید یک هزار میلیارد تومانی را به خود اختصاص دهد. در مقابل سهامداران حقوقی بیشترین خرید را در گروه دارویی داشتند که این امر با خالص خرید 533میلیارد تومانی بازیگران عمده همراه شد. در این میان داروپخش 220میلیارد تومان خالص خرید را به خود اختصاص دادند.