در شرایطی که شاهد حمایت رئیس‌جمهوری از ساز و کار معاملاتی بورس کالا هستیم و در حالی که وزیر راه و شهرسازی هم از معاملات املاک در بورس کالا، حمایت کرده، اطلاعیه مدیریت پذیرش و بازاریابی بورس کالای ایران نشان میدهد، کمیته عرضه یک قطعه زمین با کاربری مسکونی – تجاری را پس از بررسی مدارک و مستندات در دویست و پنجاه و نهمین جلسه کمیته عرضه مورخ ۳۱ تیر در بازار فرعی پذیرفته است. همچنین پذیرش دو باب واحد تجاری مشابه نیز پس از بررسی مدارک و مستندات در بازار فرعی بورس کالای ایران به تصویب رسیده است. اطلاعیه‌های اخیر به این معنی است که از هم‌اکنون بانک‌ها، موسسات دولتی، عمومی و بخش خصوصی می‌توانند دارایی‌های غیرمنقول خود را از طریق بورس کالا پذیرش و عرضه کنند و نیازی نیست که منتظر آغاز به کار بورس مستقل املاک باشند.
آیا معاملات املاک در بورس کالا آغاز شده است؟
با درج ۳ امیدنامه املاک در بازار فرعی بورس کالا، رسما زیرساخت اصلی برای داد و ستد املاک در بورس کالای ایران آغاز شده است. درج امیدنامه در تارنمای بورس کالا به این معنی است که این سه ملک مراحل پذیرش را با موفقیت پشت سر گذاشته و عرضه‌کننده هر زمان که مایل باشد می‌تواند کالای مورد نظر را در تالار مخصوص به آن عرضه کند. این بار پذیرش املاک برای بازار فرعی صورت گرفته اگرچه اموال غیرمنقول در تارنمای بورس کالا بخشی مختص به خود را داراست ولی تصمیم مدیران بورس کالا پذیرش این ۳ ملک در تالار فرعی است که تفاوت خاصی در شیوه معامله ندارد. در هر حال درج امیدنامه به معنی آغاز به کار بازار املاک در دل بورس کالاست. رخدادی که بر مبنای مصوبات پیشین بوده و به استفاده بهینه از امکانات موجود در بازار سرمایه منتهی می‌شود. این اتفاق را باید یک روند عادی برای بورس کالا به شمار آورد اما در کنار آن شاهد هستیم که با تشکیل بورس املاک هم موافقت می‌شود. اتفاقی که نه تنها عادی نیست بلکه بارها مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان قرار گرفته و تشکیل این بورس را در شرایطی که زیرساخت‌های آن در بورس کالا وجود دارد، اتلاف منابع دانسته‌اند. اما بررسی‌های دقیق‌تر رخدادهای پیرامونی در روزهای اخیر موارد مهمی را خاطرنشان می‌سازد.
سال‌هاست بازار فرعی بورس کالا از پتانسیل داد و ستد اموال غیرمنقول برخوردار بود و در این خصوص تلاش‌های بسیاری صورت پذیرفت. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان میدهد که روند پذیرش کالاهای جدید در بازار فرعی بورس کالا مدتی است که شدت گرفته و این شتاب به افزایش سرعت رشد این بازار بدل شده است این روند به وضوح برای بازار املاک ترسیم شده و ۳ ملک یادشده مراحل پذیرش را با موفقیت سپری کرده‌اند. البته باید به این نکته مهم نیز اشاره کرد که سخت‌گیری‌های قانونی بورس کالا در مراحل پذیرش به قدری بالاست که فرآیند پذیرش را به شدت دشوار ساخته و هر کالا یا ملک که در این بازار پذیرش شده و امیدنامه آن منتشر می‌شود با پشتوانه‌های قانونی قدرتمندی روبه‌رو بوده است. در هر حال این مسیر نیز آغاز شده و می‌توان به رونق آن خوش‌بین بود.
اما وجود بازار فرعی در بورس کالا و درج امیدنامه قطعا از پیگیری‌های پیشین و عزم عرضه‌کننده برخوردار بوده که برای هفته‌ها این روند را تعقیب کرده و مدارک مورد نیاز را ارائه کرده است. همچنین در متن خبر پذیرش این املاک در جلسه مورخ ۳۱ تیرماه (هفته قبل) صورت گرفته بنابراین می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که تا آن زمان خبر قطعی از تشکیل بورس مسکن در کار نبوده است. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نیز همین مطلب را در ذهن تداعی می‌کرد که مورد بحث قرار گرفت. حال شاهد بودیم که روز شنبه (۴ مرداد ماه) خبر تشکیل بورس املاک مخابره می‌شود و بعد از مدتی سکوت رسانه‌ای، برخی از مدیران در این خصوص اظهارنظر کرده و آغاز به کار یک بورس ۵ هزار میلیارد تومانی را مخابره می‌کنند. این شرایط واقعیت‌هایی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن عبور کرد هرچند که کشمکش بازار فرعی بورس کالا با بورس احتمالی املاک تازه آغاز شده است. البته این روند را نمی‌توان چیزی شبیه به رقابت به شمار آورد، زیرا بورس املاک هنوز وارد مرحله پذیره‌نویسی هم نشده است و تا اجرایی شدن واقعی آن ماه‌ها زمان نیاز است.
حمایت روشن دولت
دیروز همزمان با این رویداد، حسن روحانی در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، عرضه کالاها به قیمت مناسب را از برنامه‌های اصلی دولت در کنار رونق تولید برشمرد و اعلام کرد: باید با اصلاح مسیر تولید، توزیع و تعریف فرآیندها در این زنجیره، در روند تعیین قیمت کالاها شفاف‌سازی انجام گیرد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، روحانی تاکید کرد: بورس کالا باید تقویت شود و با شفافیت عرضه و تقاضا و خارج کردن عملیات سفته‌بازانه، قیمت کالاهای تولیدی کشور را به سطح منطقی برساند. روحانی با قدردانی از افزایش سطح تولید در کالاهایی مانند فولاد و پتروشیمی که در سال‌های قبل در فهرست کالاهای وارداتی کشور بودند و اکنون به فرصت صادراتی کشور تبدیل شده‌اند، تاکید کرد: در کالاهایی که کشور مازاد تولید دارد با شفاف کردن بازار می‌توان به قیمت منطقی دست یافت و دستورات لازم را به وزارت صنعت و سازمان بورس ابلاغ کرد.
حمایت وزیر راه از عرضه املاک و تامین مالی مسکن در بورس کالا
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی هم از بررسی و به کارگیری ابزارهای مختلف مالی در بورس کالا برای حل مشکل تامین مالی در بازار مسکن خبر داد. او در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس به ۵ ابزار مالی که در مرحله بررسی و تلاش برای عملیاتی شدن هستند، اشاره کرد و گفت: انتشار اوراق سلف موازی استاندارد و امکان فروش متری مسکن، انتشار اوراق خرید دین مسکن، بازار مصالح ساختمانی، صندوق‌های املاک و مستغلات، بازار تهاتری ملک و مصالح به همراه توسعه صندوق‌های زمین و ساختمان مهمترین این ابزارها هستند که از میان آنها، تاکنون صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان، عملیاتی شده و بررسی‌های لازم برای کارآمدتر شدن این ابزار در دستور کار قرار دارد. سایر ابزارها نیز در حال بررسی هستند و در آینده‌ای نزدیک، به‌ویژه اوراق سلف موازی استاندارد مسکن، عملیاتی خواهد شد.
مزایای اوراق سلف موازی مسکن
وزیر راه و شهرسازی به مزایای انتشار اوراق سلف موازی استاندارد مسکن و به تبع آن طرح فروش متری مسکن در بورس کالا اشاره کرد و گفت: اوراق سلف موازی استاندارد مسکن دارای مزایا و کارکردهای متعددی است که ازجمله آنها، امکان تامین مالی برای فعالان ساخت‌وساز و اطمینان از فروش، امکان خرید مسکن پیش از ساخت در یک بازار رسمی برای خانوارها، دسترسی به انجام معاملات از سراسر کشور، امکان سرمایه‌گذاری به‌صورت متری در مسکن و تضمین اجرای تعهدات سازندگان است.
به گفته وزیر راه و شهرسازی، خرید مسکن پیش از ساخت در بازار رسمی و امکان خرید متراژهای متفاوت از واحدهای مسکونی، ریسک افزایش قیمت مسکن برای افرادی که توان خرید واحد مسکونی کامل را ندارند، پوشش خواهد داد.
اسلامی انتشار این اوراق را هم برای خریداران و هم برای سازندگان دارای مزایای متعدد دانسته و افزود: ازجمله این مزایا برای سازندگان، تامین مالی پروژه‌ها و همچنین اطمینان از فروش واحدهای در دست تولید آن‌هاست و به نظر می‌رسد جذابیت کافی برای ورود سازندگان به این بازار وجود دارد.
او انتشار اوراق خرید دین بر پایه معاملات نسیه مصالح ساختمانی را به‌عنوان طرح دیگری اعلام کرد که پس از تصویب نهایی عملیاتی خواهد شد. اسلامی در این باره گفت: دستورالعمل‌ها و ضوابط لازم برای اجرایی شدن این ابزار توسط بورس کالا تهیه شده است که پس از اعلام نظر و تصویب نهایی آن توسط هیات‌مدیره سازمان بورس عملیاتی خواهد شد. مزایای این اوراق، تامین مالی تولیدکنندگان مصالح، عبور از رکود با جذب سرمایه‌های عمومی و کمک به خریداران و همچنین افزایش نقدشوندگی مطالبات است.