از نخستین روز کاری پس از عید غدیر، امکان معاملات سهام شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت در بورس فراهم می‌شود. برای فروش به ثبتنام در سامانه سجام نیازی نیست. سهامداران با مراجعه به شعب بانک‌ها می‌توانند سفارش فروش خود را ثبت کنند. ۲۹ میلیون نفر از دارندگان سهام عدالت، روش غیرمستقیم را برای آزادسازی برگزیده‌اند و حالا سهامدار شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی محسوب می‌شوند. ۱۲ روز دیگر این سهامداران می‌توانند تا ۶۰ درصد سهامشان را در بورس معامله کنند.
سهام عدالت احتمالا از ۱۲ روز دیگر روی تابلوی بورس می‌رود. راضیه صباغیان، مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس به «دنیای‌اقتصاد» گفته است: احتمالا در نخستین روز کاری پس از عید غدیر امکان معاملات سهام شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت فراهم خواهد شد. در نهم اردیبهشت ماه سال‌جاری مقام معظم رهبری در ابلاغیه‌ای با درخواست دولت برای آزادسازی سهام عدالت موافقت کردند. بر این اساس ماموریتی بر عهده شورای بورس برای بررسی و تصویب جزئیات نحوه آزادسازی سهام عدالت قرار گرفت و مصوبات این نهاد برای تمام دستگاه‌ها لازم‌الاجرا شد. شورای بورس در در نشست هفته جاری خود آیین‌نامه اجرایی آزادسازی سهام عدالت را به تصویب رساند.
برخی فعالان بازارسرمایه انتشار خبر آزادسازی سهام عدالت را دلیل اصلی روند ریزشی ۲ روز اخیر شاخص بورس تهران اعلام می‌کنند و معتقدند به محض اجرایی شدن این دستورالعمل به دلیل افزایش فشار فروش شرکتهای موجود در پرتفوی سهام عدالت کلیت بازار در روند ریزشی قرار می‌گیرد. اما راضیه صباغیان مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: سهام عدالت ارزنده است و فروش سهامداران آنها فشار مضاعفی در معاملات بازار سهام ایجاد نخواهد کرد. صندوق توسعه بازار با بهره‌گیری از منابع حاصل از آزادسازی سهام عدالت به بازارگردانی سهام شرکتهای استانی اقدام خواهد کرد، بنابراین جای نگرانی نیست.
براساس داده‌های آماری «دنیای‌اقتصاد» از ۴۹ میلیون نفر سهامدار سهام عدالت، ۲۰ میلیون نفر روش مستقیم و ۲۹ میلیون نفر روش غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند. با توجه به جزئیات خرید و فروش سهام عدالت توسط سهامداران که در آیین‌نامه اجرایی آزادسازی به‌طور کامل شرح داده شده است ۱۳ شرکت غیربورسی موجود در سبد سهام عدالت نیز در قالب یک شرکت هلدینگ فعالیت می‌کنند و از طرفی شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی نیز باید سریعا افزایش سرمایه انجام دهند و برای پذیرش در بورس به منظور انجام فرآیند‌های معاملاتی آمادگی لازم را کسب کنند.هر چند گفته می‌شود از عید غدیر همه سهامداران سهام عدالت می‌توانند به خرید و فروش سهام در جریان داد و ستد‌های بازار اقدام کنند اما گفته می‌شود سهامدارانی که فقط قصد فروش دارند به ثبت در سامانه سجام نیازی نخواهند داشت و با مراجعه به شعب بانک‌ها می‌توانند سفارش فروش خود را ثبت کنند.
به هر حال فروش و پرداخت پول به سهامداران از این مرحله برعهده سیستم بانکی است زیرا فرآیند تجمیع و ارسال درخواست‌ها در برخی از بانک‌ها زمان‌بر خواهد بود. در این بین بانک‌هایی که از سیستم آنلاین برخوردار بوده و با شرکت کارگزاری هماهنگ‌تر هستند سریع‌تر از سایرین به نتیجه خواهند رسید. همچنین باید بانک‌ها همکاری لازم را در این زمینه داشته باشند تا سریعا اطلاعات سرمایه‌گذاران را دریافت و منتقل کنند.
معامله ۶۰ درصدی سهام عدالت
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس درباره جزئیات آزادسازی سهام عدالت به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: آیین‌نامه اجرایی آزادسازی سهام عدالت به تصویب نهایی رسیده است. شورای بورس پس از فرمان مقام معظم رهبری بررسی تمام موارد مربوط به آزادسازی سهام عدالت را در جلسات متعدد، با حضور دستگاه‌های مختلف و ذی‌ربط، مطرح کرد و در نهایت دستورالعملی با عنوان آیین‌نامه اجرایی سامان‌دهی سهام عدالت ابلاغ شد.
او با اشاره به اینکه ۲ روش مستقیم و غیرمستقیم برای سهامداری مشمولان در نظر گرفته شده است، افزود: مشمولان از طریق سامانه‌ای که سازمان خصوصی‌سازی در نظر گرفته بود تا ۲۹ خرداد ماه فرصت داشتند که نسبت به انتخاب روش سهامداری اقدام کنند. افرادی که روش مستقیم را انتخاب کردند سهامدار ۳۶ شرکت بورسی شدند که موضوع واگذاری است. بنابراین سایر مشمولانی که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند در هر استان، در قالب سهامداران شرکت سرمایه‌گذاری استان مربوط به خود قرار می‌گیرند.
به گفته راضیه صباغیان در آیین‌نامه جدید جزئیات افزایش سرمایه، ثبت تغییرات سهامداری و تشریفات قانونی که باید در جهت پذیرش شرکت‌ها در بورس رعایت شود به‌طور کامل مشخص است. بر این اساس تمام مشمولان می‌توانند سهام خود را در بورس بر اساس جدول زمان‌بندی و به میزان ۶۰ درصد (به مناسبت عید غدیر) معامله کنند. مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس اعلام کرد: هرچند مسوولیت اصلی برعهده شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی است اما وظایفی هم برای سازمان بورس، سازمان خصوصی‌سازی، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و مرجع ثبت شرکت‌ها برای پیاده‌سازی اقدامات لازم برای آزادسازی سهام عدالت در نظر گرفته شده است.
سرانجام شرکتهای بورسی و غیر بورسی
او درباره سرانجام ۱۳ شرکت غیر بورسی اعلام کرد: این تعداد از شرکت‌ها جزو شرکتهای مشمول واگذاری بودند اما پذیرش شده در بورس نیستند. با این حال برای تسهیل انتقال سهام این شرکت‌ها به مشمولان در دستورالعمل شورای بورس اجازه ثبت و تاسیس شرکت هلدینگ داده شد، بنابراین سهام ۱۳ شرکت به شرکت هلدینگ در قالب افزایش سرمایه منتقل خواهد شد. شرکت هلدینگ نیز پس از پذیرش در بورس به فعالیت خود ادامه میدهد. او تاکید کرد: بر این اساس پرتفوی سهامدارانی که روش مستقیم را انتخاب کردند شامل ۳۶ شرکت بورس به انضمام سهام شرکت هلدینگ می‌شود. از طرف دیگر مشمولانی که روش غیرمستقیم را برگزیده‌اند سبد سرمایه‌گذاری آنها شامل سهام شرکت سرمایه‌گذاری استانی خود و سهام شرکت هلدینگ خواهد شد.
مجامع الکترونیک سرمایه‌گذاری‌های استانی
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس درباره سرنوشت شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی گفت: شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی بورسی می‌شوند. سازمان خصوصی‌سازی فهرست مشمولان را به تفکیک هر استان استخراج کرده و در اختیار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قرار داده است. شرکت سپرده‌گذاری نیز فهرست نهایی سهامداران هر استان به علاوه سبد سرمایه‌گذاری آنها را در اختیار شرکت‌ها قرار داده است و در ادامه افزایش سرمایه صورت خواهد گرفت که اکنون در این مرحله قرار داریم.صباغیان افزود: شرکت‌ها باید به سرعت افزایش سرمایه را انجام دهند و در بورس تهران پذیرش شوند. با این حال احتمالا در نخستین روز کاری پس از عید غدیر امکان معاملات سهام این گروه فراهم خواهد شد.وظایفی که بر عهده اعضای هیات مدیره شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی است باید به‌طور منظم صورت بگیرد زیرا در غیر این صورت دخل و تصرف در اموال عمومی محسوب خواهد شد و هر ذی نفعی می‌تواند اقدام به شکایت کند.در همین حال این شرکت‌ها باید مجامع خود را به‌صورت الکترونیکی برگزار کنند زیرا اشخاص حقیقی سهامدار شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی محسوب می‌شوند، هر چند امکان رای‌گیری در این مجامع الکترونیک نیز باید فراهم شود. این شرکت‌ها موظفند ۲ ماه بعد از پذیرش و معامله در بورس اعضای هیات مدیره را تعیین و به ثبت برسانند.
فروش از طریق بانک بدون سجام
به گفته او سهامداران باید در سامانه سجام ثبتنام کنند اما امکاناتی هم درخصوص افرادی که دسترسی به سیستم آنلاین شعب شرکتهای کارگزاری ندارند وجود دارد و این افراد می‌توانند با مراجعه به شعب بانک‌های دولتی درخواست‌های فروش خود را به ثبت برسانند که در این روش نیازی به ثبت سجامی نیست.
او درباره سرانجام فوت‌شدگان سهام عدالت اعلام کرد: با توجه به ماده ۲ دستورالعمل آیین‌نامه اجرایی آزادسازی سهام عدالت، سازمان خصوصی‌سازی باید لیست و اطلاعات وراث را به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارائه دهد. بر این اساس سامانه متوفیان تشکیل شده و اطلاعات پالایش شده تا یکم مرداد ماه به سپرده‌گذاری انتقال داده شده است.