هر چند حمایت دستوری حقوقیها از بازار تا حدودی صف‌های فروش را کنترل کرد، اما این رفتار سیاست‌گذار نوسان (w) شکلی را در شاخص کل ایجاد کرده است که فقط سفته‌بازان از آن بهره می‌برند. دلال‌هایی که همزمان با ترس و خروج سهامداران از معاملات در نقش خریدار حاضر می‌شوند و سهام را در کف قیمتی خریداری می‌کنند. این افراد حمایت سیاست‌گذار را به نوعی تضمین نقدشوندگی سهام خود در نظر می‌گیرند و بر این اساس، استراتژی معامله‌گری خود را پیاده‌سازی می‌کنند.
شاخص کل بورس تهران در معاملات روز گذشته بیش از ۴۳ هزارو ۲۰۰ واحد (معادل ۵/ ۲ درصد) افت پیدا کرد. در معاملات دیروز خالص تغییر مالکیت از حقیقی به حقوقی برابر با ۷۴۳ میلیارد تومان بود. در این میان بیشترین خالص خرید حقیقی‌ها در صنعت فلزات اساسی صورت گرفته است. از طرفی ارزش معاملات خرد نیز به رقم ۸ هزارو ۵۷۹ واحدی عقبگرد داشت که نسبت به روز دوشنبه این رقم کاهش ۶۳ درصدی را نشان میدهد. خروج سرمایه خرد از جریان معاملاتی بازار سهام با توجه به حجم عظیم نقدینگی که طی یک سال اخیر وارد بورس شد در صورت تداوم زنگ خطر بورس را به صدا درمی‌آورد.
از سویی تایید و تکذیب تغییر دامنه نوسان نیز از دیگر موضوعاتی است که اهالی بازار روز گذشته پیگیری می‌کردند. در این زمینه برخی از کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که افزایش دامنه نوسان در سهم‌های بزرگ می‌تواند سرعت معاملات را متعادل کند. در نقطه مقابل، دیگر فعالان بازار بر این باورند که نباید عددی را برای دامنه نوسان در نظر گرفت و سیاست‌گذار متناسب با شرایط روز معاملاتی باید دستورالعمل جدید صادر کند.
به هر روی نوسانات بازار از رفتار سرمایه‌گذاران نشأت می‌گیرد. مقررات و مصوبات جدید طی چند وقت اخیر هم به این رفتار هیجانی دامن زده‌اند. در این میان حضور بازارگردان می‌تواند صف‌های طولانی خرید و فروش را به تعادل برساند. به عقیده صاحب‌نظران اقتصادی نبود چنین مکانیزمی (بازارگردان) علاوه بر اینکه منجر به نوسان (w) شکل خواهد شد، می‌تواند در برخی موارد کلیت بازار را هم یک‌طرفه کند؛ به‌طوری‌که در چنین شرایطی سهامداران از صف خرید وارد صف فروش یا بالعکس می‌شوند.
رفتاری که از منطق بازار دور است؛ زیرا ارزندگی سهام شرکت‌ها در بازار یکسان نیست. بنابراین نباید همگی با موج ریزشی به یک اندازه اصلاح قیمتی را تجربه کنند. با این حال متولی بازار باید از راه‌حل‌های کوتاه‌مدت دست بردارد؛ چراکه راه‌حل‌های کوتاه‌مدت دردسر‌های بلندمدت ایجاد می‌کند؛ مصوبات و اصلاحیه‌های چند وقت اخیر نمونه بارز این موضوع هستند.
عامل ریزش بورس
بهروز زارع، کارشناس بازار سرمایه در واکاوی نوسانات اخیر بورس به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: تغییر مقررات میزان عرضه را افزایش داد. اغلب سهامداران تازه‌وارد غیر‌حرفه‌ای هستند و برای نخستین بار تجربه ورود به بورس را کسب می‌کنند. به‌‌رغم اقبال خوشایندی که طی ۲ سال اخیر به بازار سهام وجود داشت، متاسفانه افراد بدون اطلاعات مالی فقط با دریافت کد وارد این بازار شدند.
به گفته او اکنون نیز ترس را می‌توان عامل ریزش بازار دانست. از طرفی فشار فروش در کلیت بازار به خصوص افزایش میزان ابطال در صندوق‌ها میزان عرضه را تشدید کرد. این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است حقوقیها در برخی از روز‌های معاملاتی از بازار حمایت می‌کنند و همزمان با خرید سهامداران در نقش فروشنده ظاهر می‌شوند. چنین رفتاری بازار را نا‌متعادل می‌کند.
زارع تصریح کرد: حمایت دستوری برای خرید سهام در نرخ‌‌های بالا به نوعی باعث ایجاد بستر فعالیت نوسان‌گیر‌ها می‌شود به‌طوری‌که این افراد در بازار منفی اقدام به خرید و در زمان حمایت، فروش سهام را در دستور کار خود قرار می‌دهند.
چالش دامنه نوسان
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: سازمان بورس می‌توانست با افزایش دامنه نوسان در سهم‌هایی که با فشار فروش همراه هستند تا حدودی رفتار هیجانی بازار را تعدیل کند. بازار باید رفته‌رفته اصلاح می‌شد، اکنون بازار با این روش از حمایت یک روز مثبت و چند روز منفی است. او افزود: در موضوع دامنه نوسان باید به تجربه سایر بورس‌هایی که شرایطی مشابه بازار سرمایه ایران دارند، توجه کرد. دامنه نوسان قرار است به تعدیل وضعیت نقدشوندگی کمک کند. روز‌هایی که با پدیده فشار عرضه یا تقاضا مواجه هستیم، باید اجازه داد هیجان بازار فروکش کند و قیمت‌ها نیز به تعادل برسند.
در روز‌هایی که میزان عرضه نسبت به تقاضا در ارقام کمتری قرار داشت و قیمت سهام رو به افزایش بود، اگر محدودیتی برای دامنه نوسان در نظر گرفته نمی‌شد باز هم سهامداران به دلیل احتمال تداوم روز‌های مثبت، چنین ریسکی را نمی‌پذیرفتند که هر روز معاملاتی در صف خرید باشند.
این تحلیگر بازار سرمایه معتقد است که باید به دامنه نوسان به‌عنوان ابزار تعدیل حرکت سهامی نگاه کرد. در کشور‌هایی که بورسی همانند بورس ایران دارند، دامنه نوسان در ساعت‌های مختلف معاملاتی متناسب با رفتاری که سهام دارد، متغیر است. باید از این رفتار در بورس پند گرفت و بررسی کرد که چطور از چنین ابزاری برای متعادل کردن بازار استفاده می‌شود. اینکه گفته می‌شود رقم ۵یا۱۰یا هر رقم دیگری برای دامنه نوسان مطلوب خواهد بود، کاملا اشتباه است.
چرایی نوسان (w) شکل
زارع درخصوص علت نوسان (w) شکل بورس طی چند وقت اخیر نیز گفت: عدم برنامه‌ریزی منسجم در حمایت از بازار چنین حالتی را ایجاد کرده است به‌طوری که عده‌ای در کف قیمتی اقدام به خرید سهام می‌کنند و در پی حمایت و افزایش قیمت سهام سریعا از بازار خارج می‌شوند. او درخصوص پیامد کاهش ارزش معاملات خرد نیز افزود: حجم معاملات در کلیت بازار و به‌خصوص در فرابورس کاهش پیدا کرد. کاهش ارزش معاملات خرد برای بازار خطرناک است. در شرایطی که قیمت سهام کاهش پیدا کند و همزمان حجم در ارقامی بالا قرار داشته باشد، وضعیت بازار قابل قبول است؛ اما زمانی که حجم معاملات کاهش پیدا کند شرایط خطرناک خواهد بود. عده‌ای که قصد فروش سهم دارند با مشکل نقدشوندگی همراه می‌شوند. صف فروش شکل می‌گیرد و فشار عرضه روز به روز تشدید خواهد شد.
این تحلیلگر بازار سرمایه تصریح کرد: در این وضعیت صندوق‌ها برای اینکه بتوانند پاسخگوی ابطالی‌های خود باشند، حجم صف فروش را متاسفانه سنگین‌تر می‌کنند. بازار باید طوری مدیریت شود که بتواند شرایط نقدشوندگی را ایجاد کند.
نقش بازارگردان
به گفته زارع، بزرگ‌ترین مشکل بازار چه در زمانی که با افزایش هیجانی همراه بود و چه در شرایط ریزشی، نبود بازارگردان است. نقش بازارگردان متعادل کردن روند معاملات بازار سهام است. سازمان بورس باید طی چند سال اخیر روی تسهیل مقررات فعالیت می‌کرد. زمانی که مقرراتی وجود دارد اما داوطلب زیادی برای انجام آن نیست، بیانگر این است که باید مقررات دستخوش اصلاح شود. بر این اساس افرادی که درخواست بازارگردانی دارند با فرآیند پیچیده و زمان‌بری در این زمینه مواجه هستند.
او بر این باور است که وجود چند بازارگردان نیاز امروز بازار سرمایه کشور است. بازارگردان می‌تواند در روز‌های مثبت و منفی به متعادل شدن داد‌و‌ستد‌ها و افزایش نقدشوندگی بازار کمک کند.