در بازار سرمایه کشور موضوع تغییر مالکیت سهام برای قشر سرمایه‌گذار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به‌طوری که سرمایه‌گذاران خرد و اغلب تازه‌وارد درست یا غلط استراتژی معامله‌گری خود را بر اساس رفتار حقوقی‌ها و سهامداران عمده هر سهم طراحی و پیاده‌سازی می‌کنند. به‌طور معمول سهامدارانی که بدون دانش مالی وارد جریان معاملاتی بازار سرمایه می‌شوند، فقط بر اساس صف‌های عرضه و تقاضا اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند و این سرمایه‌گذاران غالبا در پی چنین تصمیم‌گیری‌هایی متضرر شده و از چرخه بازار سهام خارج می‌شوند.
هر چند طی روزهای اخیر طرف فروش سهامداران عمده از سوی نهاد ناظر مسدود شد و این اتفاق تا حدودی حقوقی‌های بازار را به حمایت مصنوعی وادار کرد اما به تازگی بورس تهران به‌طور کلی موضوع ممنوعیت فروش حقوقی‌ها را رد کرده است. در حالی محمود گودرزی، معاون شرکت بورس تهران در گفت‌وگویی به تکذیب سیاست‌های یک بام و دو هوای شرکت و سازمان بورس پرداخت و شایعه ممنوعیت فروش حقوقی‌ها را رد کرد که پیگیری‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان میدهد، سیاست‌گذار بورسی برخی از مدیران‌عامل و پرتفوگردانان شرکت‌های سرمایهگذاری، تامین سرمایه‌ها، شرکت‌های بیمه‌ای و لیزینگی‌ها را به جلسه توجیهی در ساعات معاملاتی به سازمان بورس دعوت می‌کند. برگزاری این نوع جلسات و تماس‌های مکرر سازمان بورس با سهامداران عمده و اعلام ممنوعیت فروش همگی در راستای کنترل فشار عرضه در بازار سهام صورت گرفته است.
به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه رفتار‌های اینچنینی برخی از سهامداران عمده که فقط رنگ و بوی حمایت دارد در واقع فقط به دلیل فشار نهاد‌های بالادستی صورت می‌گیرد. تحمیل خرید و در عین حال ممانعت از فروش سهامداران حقوقی که در نهایت اشخاص حقیقی هستند، در مجموع می‌تواند سیگنال‌های منفی بسیاری به بازار داده و عکس هدف در نظرگرفته شده را به دنبال داشته باشد. در این گزارش رفتار سهامداران عمده تعدادی از شرکت‌ها را از ۲۶ شهریور تا ششم مهر ماه مطابق با آخرین آمار‌‌های منتشر شده از سوی شرکت مدیریت و فناوری بورس تهران مورد ارزیابی قرار می‌دهیم که آن را در ادامه می‌خوانید.
بررسی جزئیات خرید و فروش
سرمایهگذاری گروه توسعه ملی که سهامدار عمده بانک ملی ایران است مطابق با آخرین آمار‌‌های منتشر شده در سوم و ششم مهرماه یک‌میلیون و ۷۰۶ هزارو ۶۸۳ و دوم مهر یک میلیون و ۷۰۸ هزار و ۵۲۵ برگه سهم خرید. این شرکت روز یکم مهر ماه ۱۱ میلیون و ۵۹۸ هزار و ۹۳۳ برگه سهام و در روزهای ۳۱ شهریور به میزان ۱۱ میلیون، ۳۰ شهریور ۲ میلیون و ۷۰۵ هزار و ۲۶ شهریور ۲ میلیون و ۲۵۵ هزار و ۵۸۳ برگه سهام خریداری کرده است. سرمایهگذاری توسعه ملی نیز به‌عنوان دیگر سهامدار عمده از ۳۰ شهریورماه تا دوم مهرماه اقدام به خرید یک میلیون و ۱۲ هزار و ۲۴۱ برگه سهام کرد.
بانک صادرات ایران که سهامدار عمده آن شرکت سرمایهگذاری مالی سپهرصادرات است، در معاملات دوم مهرماه ۵ میلیارد و ۴۰۵ میلیون و ۹۸۵ هزار و ۲۸۶ برگه سهام فروخته است. این شرکت در ۳۱ شهریورماه نیز اقدام به فروش ۵۶۶ میلیون و ۲۶۳ هزار و ۵۵۹ برگه سهم کرد و در سایر روزهای معاملاتی این سهامدار عمده فقط نظاره‌گر بازار بود.
در شرکت بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، فولاد کاوه جنوب کیش در پایان معاملات روز یکم مهر ماه ۲۰ میلیون سهام خریداری کرده است. این شرکت که در بازار دوم بورس تهران حضور دارد در سه روز معاملاتی قبل از تاریخ مذکور هیچ خریدی را به ثبت نرسانده است.
شرکت کشاورزی و دامپروری مگسال در یکم مهر و ۳۱ شهریور ماه به ترتیب ۳۰۰ هزار برگه سهام و ۴۹۸ هزار و ۱۰۹برگه خریداری کرد، در نقطه مقابل نیز شرکت نفت بهران به‌عنوان دیگر سهامدار عمده بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی در تاریخ‌های ذکر شده به خرید ۵۰۰ هزار و ۳۰۰ هزار برگه سهام پرداختند. این دو شرکت در روزهای معاملاتی قبل از این هیچ خرید و فروشی نداشتند.
شرکت‌های کشت و دام قیام اصفهان، دامداری تلیسه نمونه و شیشه‌سازی مینا از دیگر سهامداران عمده بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی نیز همگی در یکم مهر و ۳۱ شهریورماه فقط در سمت تقاضا حضور داشتند و در مجموع هر کدام در این دو روز معاملاتی به ترتیب یک میلیون، ۷۰۰ هزار و ۵۰۰ هزار برگه سهم خریداری کردند. بر این اساس تمام سهامداران عمده بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی هیچ گونه عرضه‌ای در بازار سهام طی روزهای معاملاتی مذکور تجربه نکرده‌اند.
گروه‌بهمن که تنها سهامدار عمده شرکت بازرگانی عصربهمن است در سوم و ششم مهر ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار، دوم مهر یک میلیون و ۳۶۶ هزار و ۶۲۶ و در یکم مهرماه اقدام به خرید ۱۰ میلیون برگه سهام کرد. این شرکت در روزهای معاملاتی ماقبل مورد توجه گزارش هیچ‌گونه خرید و فروشی نداشت.
یکی از سهامداران عمده شرکت سرمایهگذاری آتیه اندیشان مس با عنوان ملی صنایع مس ایران ۴۵۰ هزار برگه سهام در سوم و ششم مهر ماه خرید. این سهامدار دوم مهر ۲۰۰ هزار، یکم مهر و ۳۱ شهریور در مجموع ۸۴۲ هزار و ۸ برگه سهام خریداری کرد. این شرکت در سه روز قبل از این تاریخ در طرف تقاضا و عرضه قرار نگرفت. سرمایهگذاری مس سرچشمه نیز دیگر سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری آتیه‌اندیشان مس در سوم و ششم مهر ۲۵۰ هزار، یکم و دوم مهر ۲۷ هزار و ۲۴۴ برگه سهام خریداری کرد.
سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری البرز نیز رفتاری متفاوت نسبت به چند وقت اخیر داشت. به‌طوری که داروسازی تولید دارو در دوم مهر ۱۰۰ هزار برگه سهام خریداری کرد. این شرکت در تاریخ‌های یکم مهرماه، ۳۱ شهریور و ۳۰ شهریور به ترتیب با خرید ۳۷۵ هزار و ۶۹۲، ۱۰۰ هزار و ۱۰۰ هزار برگه سهام اقدام به خرید کردند. از طرفی پخش البرز نیز در دوم مهر ۲۵ هزار و ۷۹۴، یکم مهر ماه با ۲۰۰ هزار، ۳۱ شهریور با ۱۰۰ هزار، ۳۰ شهریور با ۵۵۷ هزار و ۵۹۶ و ۲۶ شهریور با ۲ میلیون و ۱۵۰ هزار برگه سهام از طرف تقاضا حمایت کردند.
شرکت سرمایهگذاری اندیشه محوران با محوریت شرکت توسعه معادن روی ایران که سهامدار عمده آن است در دوم مهرماه ۵۰۰ هزار و در چهار روز معاملاتی پیش از این به‌طور یکسان روزانه ۱۰۰ هزار برگه سهم خریداری کرده است. این شرکت هیچ‌گونه عرضه‌ای با توجه به وضعیت چند وقت اخیر معاملات بازار سهام نداشته است.
تولید نیروی برق دماوند سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری بوعلی در ششم مهرماه ۵۰۰ هزار، یکم مهر ۷۹ هزارو ۹۵۳ و در روزهای ۲۶، ۳۰ و ۳۱ شهریورماه در مجموع ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار برگه سهم خریداری کرد.
گروه‌بهمن سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری بهمن در سوم و ششم مهر یک میلیون و ۹۶۰ هزار برگه سهم خرید. این شرکت با خرید یک میلیون و ۷۰۱ هزارو ۲۴۴ برگه در دوم مهر و خرید ۱۶ میلیون و ۹۰۰ هزار برگه سهام در یکم مهرماه همراه بود. این سهامدار با اینکه در ۳۱ شهریور ماه هیچ‌گونه خرید و فروشی انجام نداد اما در روزهای ۲۶ و ۳۰ شهریور در مجموع یک میلیون و ۵۰۰ هزار برگه سهم در معاملات بازار خرید کرد.
صنایع‌شیمیایی‌سینا که تنها سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری پارس توشه است هم رفتاری بر خلاف انتظارات بازار از خود نشان داد. به‌طوری که این سهامدار در دوم مهر ۳۲ هزارو ۴۴، یکم مهر ماه ۴۷ هزارو ۶۹۰ و ۳۰ شهریور ۷۶ هزارو ۳۵۳ برگه سهام فروخت.
بانک ملت به‌عنوان سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی در دوم مهرماه ۲ میلیارد و ۷۰ میلیون برگه سهم به فروش رساند و در روزهای ماقبل معاملاتی مورد توجه گزارش نیز کاملا بی‌تحرک بود.
شرکت سرمایهگذاری تدبیرگران آتیه ایرانیان نیز با محوریت شرکت سرمایهگذاری شفادارو که سهامدار عمده آن است توانست در روزهای یکم، دوم مهرماه و ۲۶ شهریور در اقدامی حمایتی یک میلیون و ۸۵ هزارو ۴۵۲ برگه سهم در بازار خرید کند.
شرکت معدنی و صنعتی گل گهر نیز به‌عنوان سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری توسعه معادن و فلزات فقط در یکم مهرماه ۱۰ میلیون برگه سهم خریداری کرد. کارخانجات تولیدی شهید قندی نیز دیگر سهامدار عمده این شرکت ۲ میلیون برگه سهم در ششم مهرماه خرید کرد.
فولاد خوزستان سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری سامان مجد نیز اقدام به خرید ۱۰۰ هزار برگه سهم در یکم مهرماه و ۳۱ شهریورماه کرد. این شرکت در روزهای معاملاتی ماقبل نیز در طرف خرید و فروش قرار نگرفت.
شرکت‌های بانک پارسیان، گسترش سرمایهگذاری ایران‌خودرو و ایران خودرو تحت عنوان سهامدار عمده شرکت شرکت سرمایهگذاری سمند هر کدام در یکم مهرماه به ترتیب ۵ میلیون، ۳ میلیون و ۳ میلیون برگه سهام از بازار خرید کردند. این سهامداران عمده در روزهای ماقبل نیز بی‌توجه به جریان داد و ستد‌های بازار سهام هیچ‌گونه خرید و فروشی را به ثبت نرساندند.
گروه مدیریت سرمایهگذاری امید که سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری سپه است نیز در چهار روز معاملاتی مورد توجه گزارش فقط دو روز آن فعال بود و توانست در مجموع یک میلیون و ۶۰ هزار برگه سهام جمع‌آوری کند. شرکت داروسازی جابرابن‌حیان سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری شفادارو و شرکت گروه مپنا (سهامی عام) سهامدار عمده شرکت سرمایهگذاری صنایع برق و آب صبا هر کدام به ترتیب اقدام به خرید ۴۰ هزار و ۵۰۰ هزار برگه سهام کردند.