همه چیز به اوایل خردادماه باز می‌گردد. پس از کش و قوس فراوان دولت به واگذاری سهام عدالت رضایت داد و از همان زمان مردم برای فروش ۳۰ درصد از سهام مذکور بین کارگزاری‌ها و بانک‌ها در رفت و آمدند. بیش از چهار ماه از آن زمان می‌گذرد. اگرچه تاکنون ۶۰ درصد از سهام عدالت واگذار شده اما بخش عمده‌ای از دارندگان این سهام هنوز پول فروش ۳۰ درصد اول را به‌طور کامل دریافت نکرده‌اند. این در شرایطی است که دولت وعده داده بود ۴۰ درصد باقیمانده را نیز تا ۲۲ بهمن‌ماه آزاد کند. این در حالی است که به گفته سرپرست مدیریت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس، طبق توافقاتی که توسط مسوولان صورت گرفته ۳۰درصد سوم سهام عدالت تا پایان سال جاری و ۱۰ درصد باقیمانده تا مردادماه ۱۴۰۰ واگذار خواهد شد.
بازار سهام عدالت از همان روزهای اول با مشکلات بسیاری دست به گریبان بود. فروش قطره‌چکانی سهام عدالت، موجی از انتقادات سهامداران را به دنبال داشت این در حالی است که از گوشه و کنار اخبار ضد و نقیضی در مورد واگذاری مابقی سهام عدالت غیرقابل فروش به گوش می‌رسد. عقبگرد بورس از روزهای اوج، ابهاماتی را در واگذاری این ۴۰ درصد به وجود آورده، زمزمه واگذار نشدن باقیمانده سهام عدالت حاکی از آن است که سرنوشت واگذاری سهام باقیمانده عدالت به وضعیت آتی بازار سرمایه گره خورده و اگر وضعیت بازار سهام به تعادل نرسد، سهام باقیمانده در تاریخ وعده داده شده واگذار نمی‌شود.
اگرچه وزیر اقتصاد و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در مورد این اخبار تاکنون واکنشی نشان نداده‌اند اما پیگیری‌های «دنیای اقتصاد» نشان میدهد حرکت بورس بر مدار نزولی، واگذاری باقیمانده سهام عدالت را تحت تاثیرقرار میدهد و با وجود اینکه گفته می‌شد ۲۲ بهمن امکان واگذاری ۴۰ درصد باقیمانده فراهم می‌شود ممکن است این اتفاق رخ ندهد.
راضیه صباغیان سرپرست مدیریت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در همین رابطه می‌گوید: براساس مصوبه شورای عالی بورس بعد از تصویب دستورالعمل آزادسازی سهام عدالت، ظرف یک سال این سهام باید واگذارشود، از این رو با توجه به اینکه تاریخ ابلاغ و تصویب دستورالعمل مردادماه است، واگذاری کامل سهام عدالت تا مردادماه می‌تواند انجام شود.
وی با اشاره به وعده واگذاری ۳۰ درصد سوم سهام عدالت در ۲۲ بهمن خاطرنشان می‌کند: در مصوبه مذکور یک سال فرصت برای واگذاری ذکر شده است، اما طبق توافقاتی که توسط مسوولان صورت گرفته ۳۰درصد سوم تا پایان سال و ۱۰ درصد باقیمانده تا مردادماه واگذار می‌شود. در حال حاضر ۶۰ درصد سهام عدالت واگذار شده و ۴۰ درصد باقیمانده نیز نهایتا تا مردادماه باید واگذارشود.
راضیه صباغیان اظهار می‌کند: برای آزادسازی سهام عدالت، سیاست‌گذاران قطعا شرایط بازار را در نظر می‌گیرند و در بهترین زمان ممکن برای واگذاری آن اقدام می‌کنند.
این مقام مسوول در پاسخ به اینکه آیا عرضه پی در پی سهام عدالت با حجم‌های سنگین بازار را از روند منطقی خارج نمی‌کند، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: مصوبات این حوزه زیر نظر شورای عالی بورس انجام می‌شود. از این رو واگذاری سهام عدالت باید تا پایان موعد مقرر انجام شود. با توجه به برنامه‌ریزی شورای عالی بورس، عرضه متوالی سهام عدالت، بازار را با تنش مواجه نمی‌کند. این اتفاق باید ۱۰ سال قبل رخ می‌داد و سهام عدالت باید زودتر از اینها به مردم واگذار می‌شد اما به بهانه‌ها و دغدغه‌های مختلف از این امر امتناع می‌کردند.
تاثیر سهام عدالت بر رونق بازار
حواشی واگذاری سهام عدالت در حالی ادامه دارد که غلامرضا کرد زنگنه، رئیس سابق سازمان خصوصی‌سازی بر واگذاری تمام و کمال این سهام تاکید می‌کند. وی در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: آزادسازی سهام عدالت منجر به رونق بازار می‌شود. در پرتفوی سهام عدالت، بهترین سهام کشور قرار گرفته‌اند که برای خرید آنها همیشه صف وجود دارد. از این رو امتناع از واگذاری سهام عدالت به بهانه از رونق افتادن بازار استدلالی بی‌پایه و اساس و منفعت‌طلبانه است که به ضرر مردم تمام می‌شود. متاسفانه برخی می‌خواهند بر نحوه فروش سهام عدالت نظارت داشته باشد این در حالی است که بارها بر این نکته تاکید کرده‌ایم که دولت قیم مردم نیست و مال مردم باید به خودشان واگذار شود.
وی با بیان اینکه برخی سهامداران برای تبدیل این سهام به سهامی دیگر یا گذران زندگی مجبورند سهام‌شان را بفروشند، اظهار می‌کند: افراد زیادی به سهام عدالت به چشم سرمایه نگاه می‌کنند بنابراین واگذاری کامل این سهام باید هرچه زودتر انجام شود تا سهامداران بتوانند درمورد دارایی خود تصمیم بگیرند. کرد زنگنه با انتقاد از حبس چند ساله سهام عدالت عنوان می‌کند: این سهام باید ۱۰ سال قبل آزاد می‌شد اما دولت اجازه واگذاری آن را نمی‌داد. دولت در آن زمان خود را متولی سهام عدالت می‌دانست این در حالی است که هم‌اکنون نیز که قراراست سهام عدالت واگذار شود باز هم آن را به شیوه‌ای آزاد کردند که هیچ سنخیتی با خصوصی‌سازی ندارد و پول مردم در کارگزاری‌ها و بانک‌ها حبس شده است.
وی ضمن اشاره به نحوه آزادساری سهام عدالت اظهار می‌کند: بسیاری از افرادی که سهام آزاد شده خود را فروخته‌اند، هنوز پول فروش سهام‌شان را دریافت نکرده‌اند.
مصائب وجوه پرداختی
با اینکه بیش از چهار ماه از واگذاری سهام عدالت می‌گذرد، اما مصائب فروش آن بر قوت خود باقیست. برخی کارشناسان معتقدند سیاست‌گذاران بانکی از تجربه کافی در معاملات بازار سرمایه برخوردار نیستند؛ در چنین شرایطی منافع بانک‌ها نیز می‌تواند منجر به تصمیماتی شود که با منافع سهامداران در تضاد است. بسیاری از دارندگان سهام عدالت از واریز نشدن پول فروش سهام‌شان گلایه دارند و کارگزاری‌ها نیز پاسخ روشنی درخصوص واریز پله پله وجوه حاصل از فروش آن به سهامداران نمی‌دهند.
«پول سهامداران کجاست؟» این رایج‌ترین پرسش این روزهای بازار سهام عدالت است. به گفته فردین آقابزرگی کارشناس بازار سرمایه، قضیه سهام عدالت با سهام دیگری که به فروش می‌رسد و پول آن بلافاصله واریز می‌شود متفاوت است. وی در همین رابطه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: مطابقت شماره حساب افراد و تطبیق آن با اطلاعات داده شده در لیستی که ممکن است ۲هزار نفر در آن حضور داشته باشند زمان بر است، بر همین اساس احتمال دارد پروسه پرداخت به تاخیر بیفتد. بعد از دستور فروش، ارسال سفارش به دست کارگزاری می‌رسد و اگر کارگزاری همان روز اقدام کند بعد از دو روز کاری اطلاعات مربوطه در سپرده‌گذاری تطبیق داده می‌شود و بعد از حدود ۵ روز اگر در لیست فروش مشکل و تناقضات اطلاعاتی وجود نداشته باشد وجوه پرداخت می‌شود.
در پایان معاملات بازار سهام روز گذشته ۲۱ مهر ماه، ارزش سبد سهام عدالت ۵۳۲ هزار تومانی به ۱۴ میلیون و ۸۳۰ هزار تومان رسید. ارزش ۶۰ درصد سهام عدالت قابل فروش (میانگین سهام موجود در پرتفو) نیز به ۸ میلیون و ۸۹۸ هزار تومان رسیده است.