معاملات نخستین روز هفته در بورس تهران در حالی با رشد ۳/ ۱ درصدی شاخص کل به پایان رسید که بررسی تغییرات شاخص بازار یادشده در روزهای اخیر حکایت از احتیاط بیشتر سرمایه‌گذاران در مواجهه با مقاومت روانی یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی در نماگر یاد شده دارد. رشد نماگر اصلی بازار سهام تا سطح یک میلیون و ۴۹۰ هزار واحدی در پایان معاملات روز گذشته در شرایطی محقق شد که به نظر می‌رسد تداوم پر قدرت دور تازه صعود در بازار سرمایه نیازمند ملاحظات کلامی از سوی تصمیم‌سازان این بازار است تا رونق تازه ایجاد شده بازار سهام همسو با کاهش ریسک‌های سیستماتیک مسیر هموارتری را پیش روی خود داشته باشد.
بازار سهام همچنان بر مدار صعود به پیش می‌رود و ارزش معاملات نیز اگرچه با رکورد خود در محدوده ۲۳ هزار و ۷۶۲ میلیارد تومان در تاریخ ۱۴ مرداد اختلافی چند هزار میلیارد تومانی دارد، با این حال فاصله گرفتن آن از کف هزار و ۳۹۷ میلیارد تومانی به ثبت رسیده در هشتم آبان نوید روزهای پررونق‌تری را به فعالان بازار سرمایه میدهد. روز شنبه ارزش معاملات در بورس تهران به حدود ۱۲ هزار و ۵۳۳ میلیارد تومان رسید. از این مقدار ۱۱هزار و ۸۴ میلیارد تومان آن به معاملات خرد اختصاص داشت. برخاستن شاخص کل بورس تهران طی هفته‌های اخیر، از کف قیمت یک میلیون و ۲۱۱ هزار واحدی و رشد تقریبا بی وقفه آن در هفته‌های اخیر در حالی تداوم یافته که در روزهای پایانی هفته قبل اندکی از شیب این رشد کاسته شد و نماگر یاد شده در خلال معاملات روز چهارشنبه ۱۹/ ۰ درصد افت کرد. اما افت یاد شده ماندگار نشد و در پایان معاملات روز شنبه مجددا شاهد ثبت رکورد صعودی در دماسنج اصلی بورس بودیم. بررسی تمامی شواهد و قرائن موجود در بازار سرمایه حکایت از آن دارد که رکود چهار ماهه در بازار سهام تمام شده و حالا با افزایش امنیت روانی حاکم بر جریان معاملات بازار سرمایه به انتظار روزهای بهتری نشسته است.
امنیت نامرئی بازار سهام
در حالی که طی ماه‌های اخیر مسوولان اقتصادی کشور به خصوص تصمیم‌سازان بازار سرمایه در سازمان بورس و ارکان تابعه از آینده مثبت پیش روی بازار یاد شده در روزهای ریزش سنگین قیمت‌ها سخن به میان آوردند و بسیاری سعی کردند تا با دادن وعده و وعید به فعالان خرد بازار اندکی از تشویش ایجاد شده در ذهن سرمایه گذاران بکاهند، آنچه که در نهایت توانست جو منفی سایه افکنده بر بازار سهام را خاتمه دهد، نه بخشنامه‌ها و دستورها، بلکه چشم‌انداز روشنی بود که کاهش ریسک‌های سیستماتیک پیش روی بازار ترسیم کرد. همین امر گواهی شد بر ناکارآمدی اقتصاد دستوری و بی‌نتیجه ماندن عتاب و خطاب‌های مسوولان بر فروشندگان بازار در روزگار سقوط دسته‌جمعی قیمت‌ها و نشانی برآن‌که نه مردم برای خرید و فروش چشم بر دهان اشخاص ثالث دارند و نه به جز شواهد ملموس و معقول به عوامل دیگری اهمیت می‌دهند. عواملی از همین دست سبب شده تا نقش پر رنگ امنیت روانی در بازار سرمایه بیشتر حس شود. در حالی که بسیاری بر این باورند که بازار سرمایه جذاب‌ترین بازار کشور است و این جذابیت را هم در اوج شاخص ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی و هم در قعر کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی به شکلی بی‌وقفه به بازار سهام و فعالان آن گوشزد کرده‌اند.
تا مرد سخن نگفته باشد
بررسی فراز و فرود قیمت‌ها در بازار یاد شده حاکی از آن است که آنچه که بر جذابیت بازار سرمایه به خصوص در کشوری با مختصات اقتصادی و سیاسی ایران می‌افزاید نه فقط وضعیت قیمت‌های جهانی و تحلیل آن متناسب با عوامل اقتصادی دیگر، بلکه عواملی است که بر جو روانی حاکم بر بازارهای مالی و تصمیم‌گیری ذی‌نفعان بازار سایه می‌افکند. این تصمیمات که اغلب ظاهر غیراقتصادی دارند، گاه چنان به نفع منافع عامه یا مهین دوستانه تلقی می‌شوند که می‌توانند بدون آنکه در دایره مسائل اثرگذار بر بازارهای مالی فرض شوند، تبعاتی چشمگیر متوجه بازارهایی نظیر سهام کنند. یکی از این عوامل بدون شک تصمیمات سیاسی است که تاثیر بالقوه‌ای بر سطح عمومی قیمت‌ها و متغیرهای نظیر هزینه مبادله دارد. این تصمیمات به قدری از سوی فعالان بازار با دقت رصد می‌شوند که قبل از آنکه تاثیری محسوس بر سایر بخش‌های اقتصاد بگذارند، تبعات و نتایج آنها دامنگیر قیمت سهام در بورس می‌شوند. این مساله البته تنها مختص به بازار سهام داخلی نیست و در تمام بازارهای مالی جهان اثری با اهمیت دارد. چنان‌که در سرخط بسیاری از اخبار نیز مشهود است گاه ممکن است یک صحبت ساده حتی در حد گمانه زنی به راحتی روند قیمت یک دارایی را دگرگون کند و روزها یا حتی ماه‌ها بر شیب افزایش یا کاهش بهای آن بیفزاید.
ساقه باریک اعتماد
در بازار سرمایه بارها شاهد بودیم که یک جهت‌گیری ساده چه از سوی نمایندگان مجلس، وزرا یا مسوولان سازمان بورس و شرکت‌های تابعه توانسته بازار را ملتهب کند یا حتی به شکل‌گیری صف فروش‌های سنگین بینجامد. یک نمونه بارز آنکه به بازگشت قیمت‌ها از قله ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی شاخص بورس منتهی شد اختلافی بود که میان وزارت نفت و وزارت اقتصاد بر سر عرضه «پالایش یکم» شکل گرفت. آن صندوق هم برخلاف همه تبلیغات و گمانه زنی‌ها در نهایت با چند ماه تاخیر به بازار آمد و نهایتا بازده چندانی نداشت. مسلما هدف از تنظیم چنین گزارشی درخواست از مسوولان برای حرف نزدن نیست که اگر بود از پایه مهمل و بی‌ریشه بود و بی جهت وقت خواننده را زائل می‌کرد. آنچه که مقصود این نوشتار است تاکیدی است موکد بر لزوم احتیاط در جهت‌گیری تصمیمات اتخاذ شده که در شرایط خطیر کنونی و پس از افت بیش از ۶۰ درصدی ارزش ریال در برابر دلار از ابتدای سال، می‌تواند در مسیر پیش روی غیرتورمی‌ترین بازار سرمایه‌پذیر کشور موثر باشد. دقیقا بر همین مبنا است که بازار سهام پس از یک رشد حدود ۲۷۰ هزار واحدی در هفته‌های اخیر با احتیاط بیشتری به مقاومت روانی یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی نزدیک می‌شود. آنچه که در طول این مدت بسیار خودنمایی کرده اعتمادی است که در ماه‌های اخیر از بازار سهام سلب شده و حالا با بهبود وضعیت ریسک‌های سیستماتیک و بازارهای جهانی کم کم در مسیر تقویت شدن گام برمی‌دارد.
گذار قیمت‌ها به عقلانیت
اما از تمامی احتمالات و ناملایمات بالقوه که بگذریم روز گذشته روز متعادلی در بازار سهام بود. در این روز ارزش صفوف خرید در بورس تهران ۱۴۸۵ میلیارد تومان و جمع پول قفل شده در صفوف فروش ۱۴۳ میلیارد تومان بود. در جریان معاملات این روز از میان ۳۳۸ نماد بورسی ۱۷۸ نماد معادل ۵۳ درصد از نمادها صف خرید بودند و صف‌های فروش برای ۲۰ نماد (۶ درصد) تشکیل شد. این نسبت در مقایسه با هفته‌های نخست آبان ماه نشان از کاهش قابل توجه صفوف فروش و بازگشت تعادل به جریان عرضه و تقاضا در بسیاری از نمادها دارد. در فرابورس نیز مسیری مشابه آنچه که در بورس شاهد بودیم طی شد. از میان ۱۳۰ نماد معامله شده ۶۱ درصد نمادها صف خریدی به ارزش ۹۵۱ میلیارد داشتند و در مقابل فقط نماد «بکهنوج» شاهد شکل‌گیری صف فروش بود. در این روز بیشترین تاثیرگذاری بر رشد شاخص کل بورس از سوی نمادهای «فارس»، «کگل» و «کچاد» بود. نماگر فرابورسی نیز بیش از هر چیز از عرضه و تقاضای نمادهای «مارون»، «دی» و «غصینو» متاثر شد.