بازار سهام با ادامه تمرکز بر خوش‌بینی‌های سیاسی در هفته جاری شاهد فضای رونق توام با رشد شاخص‌ها بود تا با افزایش 4درصدی شاخص کل، آغاز گرمی در فصل سرد سال داشته باشد و رشد شاخص از ابتدای سال به آستانه 67 درصد برسد. در همین حال، افزایش شدید ارزش روزانه داد‌وستدها و عبور میانگین معاملات خرد از سطح 400 میلیارد تومان به خوبی نشانگر برخورد سنگین عرضه و تقاضا در قیمت‌های کنونی است.
بدین ترتیب هر چند فضای عمومی بازار به نفع خریداران است اما در جبهه مقابل نیز فروشندگانی قدرتمند حضور دارند که قیمت‌های فعلی را برای عرضه سهام جذاب دانسته و به فروش دارایی خود روی آورده‌اند. این تقابل پرحجم خریداران و فروشندگان، تداوم صعود آسان را برای بازار تا اندازه‌ای دشوار می‌سازد؛ به ویژه آنکه معامله‌گران در آستانه فصل انتشار گزارش‌هاي شش ماهه، در نوعی خلأ اطلاعاتی نسبت به عملکرد واقعی بنگاه‌ها نیز به سر می‌برند.
نشانه‌های حذف «انگیزه دلاری» در بازار
بازار سهام در آغاز ورود به فاز جدی تضعیف ارزش ریال در نیمه دوم سال 90 و پنج ماه نخست سال 91، شاهد روندی نزولی توام با احتیاط و بی میلی خریداران بود. اما از شهریور ماه گذشته و با تحلیل آثار مثبت این اتفاق بر سودآوری شرکت‌ها و ارزش سهام، ورق رکود به یک باره دگرگون گشت و بورس وارد یک فاز صعودی پر شتاب شد.
از آن زمان تا به امروز، ارزش بازار نزدیک به 5/2 برابر شده و شاخص بورس نیز جهش بیش از 150 درصدی را به ثبت رسانده است. به اين ترتیب ارزش ارزی بازار بورس هم که در دوران اوج بحران به کمتر از 50 میلیارد دلار سقوط کرده بود اینک مجددا به سطوح بیش از 100 میلیارد دلار (معادل سطوح قبل از آغاز تضعیف ارزش ریال) بازگشته است. شکی نیست که محرک اصلی رونق فزاینده بورس در این دوره، شکوفایی اقتصادی یا رشد بهره‌وری نبوده است؛ چرا که آمارها از رکود گسترده و عمیق اقتصاد ملی خبر می‌دهند.
بنابراین، رمزگشایی از علت این رونق را باید تنها در رشد ارزش دلار جست‌وجو کرد که موجب افزایش سود ریالی شرکت‌ها و هجوم خریداران به سمت سهام آنها به منظور حفظ ارزش دارايی‌ها شده است. حال با پدیدار شدن نشانه‌های گشایش سیاسی و حذف چشم‌انداز متلاطم نرخ ارز، می‌توان گفت با تداوم شرایط موجود اصلی‌ترین توجیه رونق اخیر سهام عملا از میان خواهد رفت. در هفته جاری نیز به‌رغم خوش‌بینی‌های گسترده سیاسی رگه‌هایی از نگرانی ميان سهامداران برخی گروه‌هاي متاثر از نرخ ارز پدیدار بود که می‌تواند نشان‌دهنده توجه بازار به این مساله باشد.
در چنین شرایطی باید برای تداوم رشد قیمت‌ها به دنبال انگیزه‌های جدید بود. این انگیزه شاید بتواند به صورت چشم‌انداز بازگشت رونق اقتصادی و افزایش حجم تولید شرکت‌ها تعریف شود؛ هر چند که این گشایش در حوزه صنایع در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نبوده و تحقق آن نیازمند سرمایه‌گذاری‌های جدید و گذشت زمان نسبتا طولانی خواهد بود.
ورود به مهمترین فصل گزارش در سال
انتشار گزارش‌هاي فصلي همواره براي معامله‌گران در بازارهاي مالي سراسر دنيا حائز اهميت خاصي است؛ اين اهميت براي سرمايه‌گذاران بورس تهران در گزارش‌هاي شش ماهه بيشتر است زيرا عملكرد نيمسال شركت‌ها به صورت حسابرسي شده (كه اطلاعات آن از قابليت اتكاي بيشتري برخوردار است) منتشر مي‌شود.
به طور معمول، كارشناسان قبل از انتشار گزارش‌هاي فصلي نسبت به محتواي آن گمانه‌زني انجام مي‌دهند كه میزان تطابق آن با محتواي واقعي گزارش‌هاي مي‌تواند منجر به عكس‌العمل بازار شود. به همين سبب، فصل گزارش‌هاي معمولا از دوره‌هاي پرنوسان و پرريسك در بازارهاي مالي به شمار مي‌رود.
در حال حاضر، انتظار كارشناسان بازار سرمايه از محتواي گزارش‌هاي شش ماهه شركت‌ها مثبت است؛ به اين معنا كه چشمداشت عملكرد مناسب و تعديلات مثبت در عملكرد بنگاه‌ها را به طور عمومی دارند. نکته مهم در تحلیل گزارش‌هاي شش ماهه، وضعیت متغیرهای اقتصادی در نیمه نخست سال و چشم‌انداز متفاوت آنها در نیمه دوم سال است. مهمترین متغیر در این رابطه نرخ ارز است. بر اساس اطلاعات آماری، نرخ میانگین دلار آمریکا در بازار آزاد در نیمه نخست سال 92 برابر با 3370 تومان بوده است.
به این ترتیب انتظار می‌رود شرکت‌ها (به ویژه صادرکنندگان) با اتکا به این نرخ ارز، گزارش‌هاي مطلوبی را در گزارش‌هاي شش ماهه به بازار منعکس کنند. با این حال باید توجه داشت نرخ کنونی ارز 10درصد پایین‌تر از میانگین شش ماهه اول است. یک تحلیل سریع نشان میدهد برای شرکتی با حاشیه سود خالص 50 درصد، این افت ارزش دلار در صورتی که اثر متناظری بر درآمد فروش بگذارد، به افت 20 درصدی سود خالص نسبت به شش ماهه نخست می‌انجامد.
از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌ها در نیمه اول امسال از مزیت موجودی مواد اولیه و کالای ارزان انباشته شده در انبار بهره برده‌اند که برای شش ماهه دوم اگر قضیه بر عکس نباشد (موجودی‌های گران و افت قیمت فروش) حداقل می‌توان گفت این مزیت از میان رفته است.
به این ترتیب باید توجه داشت هر چند انتظار عملکرد مثبت در گزارش‌هاي شش ماهه در بسیاری گروه‌های صنعتی وجود دارد اما سرمایه‌گذاران باید نسبت به تعمیم این وضعیت به شش ماهه دوم سال با توجه به شرایط جدید اقتصادی محتاط باشند.
مصائب تغییر سیستم معاملاتی در بورس
معامله‌گران بازار سهام در هفته جاری شاهد اختلالاتی در سیستم معاملات به ویژه در روز سه‌شنبه بودند. این مشکلات در هفته‌های قبل نیز سابقه داشته و منجر به قطع سیستم معاملات به طور کلی یا در یک بازار خاص برای مدت زمان کوتاهی شده است؛ وضعیتی که طبیعتا خوشایند نبوده و موجب بر‌هم‌خوردن تعادل مقطعی بازار در اثر این رویدادهای غیرمترقبه می‌شود.
برخی دلیل این نارسایی‌ها را به افزایش شدید حجم مراجعه‌کنندگان به سیستم معاملات و رشد فزاینده تعداد معامله‌گران آنلاین و استیشن‌های معاملاتی مربوط می‌دانند؛ مساله‌ای که گویا مدیریت بازار را هم به صرافت تغییر سیستم معاملات انداخته و در این راستا قرار بود از اول مهرماه، یک سیستم تحت وب جایگزین نرم‌افزار کنونی معاملات (موسوم به PAM) شود. راه‌اندازی سراسری این سیستم البته به دلایل اعلام نشده در هفته جاری اجرایی نشد اما در برخی تالارهای منطقه‌ای (نظیر آذربایجان شرقی و غربی، خراسان و ...) این سیستم به طور آزمایشی جایگزین نمونه قبلی شده است.
مشاهدات میدانی از برخی نارسایی‌ها و نارضایتی کاربران از سیستم جديد حکایت دارد. مواردی نظیر سرعت کمتر در به‌روز‌رسانی اطلاعات معاملات و کاهش تسلط معامله‌گر روی فرآیند انجام سفارشات مشتریان از جمله انتقاداتی است از سوی برخی كاربران سیستم جدید عنوان شده است.
البته در این میان، نقاط قوتی نظیر دسترسی سریع‌تر به کد معاملاتی مشتریان و امکان جست‌وجو‌ی بهتر مشتریان نسبت به سیستم PAM از موارد قوت سیستم تحت وب می‌باشد. در هر حال به نظر می‌رسد همچون تغییرات قبلی، فعالان بورس تهران با آمیزه‌ای از بی‌میلی و انتقاد با موضوع تغییر سیستم معاملاتی مواجه شده‌اند؛ هر چند شاید گذشت زمان و رفع نقص کندی سیستم در اثر اجرای این پروژه جدید بتواند حمایت‌ها از اقدام اخیر سازمان بورس را افزایش دهد.