این روزها تب و تاب‌های بازار سهام بیش از گذشته به کانون توجه بسیاری از فعالان اقتصادی و سهامداران تبدیل شده است. رشدهای متوالی شاخص طی 11 روز کاری گذشته؛ در اولین روز هفته جاری نیز ادامه پیدا کرد، به‌طوری‌که نماگر شاخص کل برای ساعاتی به سطح 63 هزار واحد وارد شد و بعد از آن سیر نزولی آرامی را پی گرفت، با این حال به نظر می‌رسد کند شدن روند رشد شاخص در روز گذشته نسبت به روزهای قبل دلایل قابل‌توجهی را از نگاه کارشناسان در پی داشته است که می‌تواند در رفتار نماگر شاخص در روزهای آینده نیز موثر باشد. بررسی‌ها حاکی از آن است که دلایل کشیده شدن ترمز حرکت شاخص می‌تواند در عواملی از قبیل فشار بازیگران حقوقی در سمت فروش و همچنین رفتار سفته‌بازان که به نظر می‌رسد این روزها در بازار غالب شده‌اند، نهفته باشد. با این حال، گروهی دیگر از کارشناسان بر این باورند که بازار روز گذشته رفتار طبیعی را گذرانده و بعد از 11 روز رشد متوالی شاخص کل در مسیر اصلاح قیمت‌ها قرار گرفته و همچنان می‌تواند در روزهای آتی با رشدهای قابل‌توجه همراه باشد. به عقیده این کارشناسان مادامی که ارزش معاملات بورس تهران وضعیت مناسبی داشته باشد، نوسان جزو ذات این بازار بوده و نباید نگران بازگشت به رکود باشیم.
غلبه سفته‌بازان در بازار
نماگر شاخص کل در حالی روز گذشته با روندی آرام روز مثبت دیگری را رقم زد که شائبه‌ها درخصوص این رفتار بسیار است. با این حال، بررسی بازار در مقاطع زمانی پیشین رفتاری مشابه عملکرد کنونی را نشان میدهد. شاخص کل که از 29 شهریور تا 25 مهر ماه سال جاری در کانال 61 هزار واحدی قرار داشت، به فاصله دو روز و با خوش‌بینی‌ها نسبت به خبرهای برجام و همچنین بسته خروج از رکود دولت به سطح 63 هزار واحد رسید. رسیدن به این سطح که منجر به فشار فروش بازیگران حقوقی در بازار شد، نوسانات شاخص در روزهای بعد را بسیار محدود کرد و باعث شد جهش‌های بزرگ شاخص ناکام بماند. پس از آن نیز به دنبال افت قیمت‌های جهانی و ارائه گزارش‌های 6 ماهه ضعیف، شاهد بازگشت مسیر قیمت‌ها در بورس تهران بودیم.
اکنون نیز با کاهش شتاب رشد شاخص کل پس از لمس کانال 63 هزار واحدی در روز گذشته، نگرانی‌هایی درباره احتمال بازگشت بورس به وضعیت رکودی به‌وجود آمده است زیرا هم در انتظار گزارش‌های 9 ماهه هستیم و هم قیمت‌ها در بازارهای جهانی وضعیت مطلوبی ندارند. علی اسلامی بیدگلی، رئیس هیات‌مدیره مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی در گفت‌وگویی با «دنیای اقتصاد» چرخش رویکرد را از عوامل مهم انسداد روند رشدهای بزرگ شاخص در بازار سهام می‌داند. وی در این زمینه می‌گوید: حجم نوسانات بازار سرمایه ایران نسبت به بازارهای دنیا که از کارآیی بالایی برخوردارند، بسیار بیشتر است. تجربه‌های قبلی نیز در بورس ایران نشان داده است که در مواقع رشد شاخص کل، برجسته‌ترین تحرکات میان سفته‌بازان صورت می‌گیرد. دلیل این امر نیز عدم اطمینان به سرمایه‌گذاری و ثبات سودآوری بنگاه‌ها است که منجر به دید کوتاه‌مدت میان سهامداران شده و در نهایت باعث ترویج انگیزه سفته‌بازی در بازار سهام می‌شود. وی در ادامه گفت: به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، سهامداران واقعی در بازار فعالیت آنچنانی نداشته باشند و نقدینگی قابل اطمینانی در بازار حس نشود. همین روند باعث شده که خطر رشد بدون علت سهم‌های کوچک در بازار افزایش یابد و احتمال رشد باثبات در بلندمدت تاحد زیادی کمرنگ شود. اسلامی‌بیدگلی عامل دوم رشد بی‌رمق شاخص در روز اخیر را وجود تنگناهای مالی میان بازیگران حقوقی و بنگاه‌های اقتصادی دانست. وی در این‌باره توضیح داد: کاهش درآمدهای بنگاه‌های اقتصادی باعث شده که این گروه از بازیگران بازار نتوانند نقش حمایت‌کننده در بازار داشته باشندو عمدتا در مواقع رشد مسبب فشار فروش در بازار شوند.
رئیس هیات‌مدیره مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی در ادامه بیان کرد: به نظر می‌رسد فرهنگ سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران و عدم اطمینان به آینده بازار شرایط را به گونه‌ای رقم زده که نهایتا به ترویج سرمایه‌گذاری در کوتاه‌مدت منجر شده است. سهامداران با چنین دیدی در بازار سرمایه فعالیت کرده و باعث شده بازار با نوسانات قابل‌توجهی همراه باشد. در این شرایط، به نظر می‌رسد رشدهای اخیر بازار که روز گذشته در مسیر آرامی به حرکت خود ادامه داد در روزهای آتی به دلیل رفتار سهامداران در دو گروه حقیقی و حقوقی تداوم چندانی نداشته باشد و بار دیگر تجربه‌های مقاطع قبل را رقم بزند.
بورس در فاز اصلاح قیمت
در مورد شرایط روز گذشته بازار سهام کشور مازیار فتحی، کارشناس بازار سهام گفت: در شرایطی که بازار سهام مدت‌ها با رکود دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد، از ابتدای زمستان تا‌کنون شاخص کل بورس تهران با رشد حدود 1200 واحد مواجه شده و به‌صورت مداوم 11 روز معاملاتی متوالی صعودی بوده (این مورد حتی یک رکورد محسوب می‌شود) به همین دلیل نیز روند دیروز بازار در راستای اصلاح قیمت‌ها بوده و به همین دلیل نیز طبیعی به نظر می‌رسد. فتحی به روند روز گذشته شاخص کل اشاره کرد و افزود: روز گذشته بازار در اثر فشار فروش حقیقی‌ها به‌خصوص در برخی نمادهای مهم و اثرگذار در حالی که کانال 63 هزار واحدی را نیز لمس کرده بود، تغییر مسیر داد. البته انتظار فروش حقوقی‌ها نیز به دلیل نیاز این نهاد‌ها به نقدینگی از قبل پیش‌بینی می‌شد.
فتحی به افت دسته‌جمعی بورس‌های جهان در روز جمعه اشاره کرد و گفت: به‌نظر می‌رسد ضعف اقتصادی چین که عامل افت بورس‌های مهم دنیا در آغاز سال 2016 بوده است، نیز نوعی نگرانی در معامله‌گران بازار سهام به‌وجود آورده است، عاملی که به نظر می‌رسد بر سهام گروه فلزات اساسی تاثیر منفی زیادی داشته باشد. به اعتقاد این کارشناس بازار سهام، افت قیمت نفت به محدوده زیر 30 دلار نیز از دلایل دیگر افت شاخص در روز گذشته بوده است. فتحی شائبه سفته‌بازی حقیقی‌ها در معاملات دیروز را رد کرد و گفت: این شبهه که سایه نوسان‌گیری بر بازار سهام کشور گسترده شده است، تعبیر درستی نیست، چرا‌که حجم و ارزش معاملات روز گذشته در مقایسه با روزهای بی‌رمق بورس همچنان در سطوح بالایی بوده است و در همین راستا نیز پیش بینی می‌شود، در روزهای آتی، بورس اوراق بهادار تهران یک بار دیگر جان بگیرد.
عقب‌نشینی شاخص از کانال 63هزار واحدی
بازار سهام روز گذشته با رشد اندک 22 واحدی به سطح 62 هزار و 655 واحد رسید. نماگر بازار سهام که در ساعات ابتدایی با رشد قابل‌توجه توانست به کانال 63 هزار واحدی وارد شود، در ادامه و با افزایش فشار فروش در اکثر نمادهای بزرگ روند نزولی آرامی را آغاز کرد. با این حال بسیاری از تحلیلگران این بازار براین باورند که رونق همچنان در حجم و ارزش معاملات وجود دارد و بازار نسبت به ماه‌های پیشین در شرایط مطلوبی به‌سر می‌برد. در همین زمینه حجم و ارزش معاملات در روز گذشته نسبت به روز چهارشنبه در حالی با افت مواجه شد که همچنان در سطوح خوبی برای خروج از رکود بازار قرار دارد. حجم معاملات با افت 5/ 27 درصدی به رقم 748 میلیون سهم و ارزش معاملات نیز با 24درصد افت به 148 میلیارد تومان رسید. روز گذشته همچنین در میان هفت نماد تاثیر گذار بر شاخص «فارس»با 2/ 121 واحد بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل گذاشت و نمادهای «پارسان»، «رمپنا»، «مبین» نمادهای مثبت‌کننده شاخص در رده‌های بعدی بودند. در نهایت بازار سهام روز گذشته بازاری پرتحرک و فعال بود که به دلیل فعالیت گروه‌های حقوقی در سمت فروش و رفتار سفته‌بازان با عقب‌نشینی همراه شد.