اهداف راه اندازی بورس نفت در ایران

ایران در بین اعضای اوپک از جایگاه ویژه ای برخوردار است، ویژگی جایگاه مذکور به شرایط مختلفی همچون موقعیت استراتژیک، ذخایر نفتی، میزان تولید، راه های دستیابی به بازارهای بین المللی، همسایگی با کشورهای تولیدکننده در منطقه که به دریای آزاد دسترسی مستقیم ندارند، از مؤلفه های مهم آن است. در چنین شرایطی، ایران بر آن شده است تا بورس نفت را تأسیس نماید. دستاوردهای این بورس عبارتند از:
۱) بورس نفت ایران، در صورت موفقیت، می تواند نقش مثبتی در شفاف سازی و اصلاح ساختار اقتصادی و تجاری ایران ایفا نماید، زیرا بخش های متعددی از اقتصاد نظیر بخش های مالی، بانکی، بیمه، گمرکی، بازرگانی، حمل و نقل، فناوری اطلاعات، اجرایی، قانون گذاری و صنعتی کشور از آن تأثیر خواهند پذیرفت. بورس نفت ایران ضعف این بخش ها را آشکار ساخته و فرآیند اصلاح آنها را تسریع خواهد نمود.
۲) در زمینه فرآورده های نفتی و گاز، بورس نفت می تواند کشور را از ارزش افزوده بیشتری برخوردارکند، موجب افزایش تولید ناخالص ملی گردد و موقعیت ژئواستراتژیک ایران را در منطقه و اقتصاد جهانی تحکیم و تقویت نماید.
۳) بورس نفت ایران با انجام مبادلات پایاپای می تواند مورد توجه کشورهای درحال توسعه نیز واقع شود. بسیاری از این کشورها ذخیره ارزی به ویژه دلار کافی ندارند. بورس نفت ایران به آنها اجازه خواهد داد تا با استفاده از تسهیلات کامپیوتری و تسهیلاتی نظیر «Swap» و سایر قراردادهای مشابه، به انجام مبادلات پایاپای بپردازند. با استفاده از این امکانات کشورهای در حال توسعه می توانند کالاهای خود را مستقیماً با نفت خام معاوضه کنند و به این ترتیب هزینه تبدیل ارز و ریسک های ناشی از نوسانات ارزی را به حداقل برسانند و درآمد ارزی محدود خود را صرف امور دیگر نمایند. ونزوئلا از جمله کشورهایی است که در این زمینه فعال بوده و تا کنون چندین قرارداد معامله پایاپای نفت با کشورهای درحال رشد مانند کوبا منعقد نموده است.۱
۴) با وارد شدن بورس نفت به فرآیند تجارت بین المللی، با توجه به رقابت شدیدی که در تولید و عرضه فرآورده های نفتی، گاز و پتروشیمی وجود دارد، شرکت های ایرانی مجبور به اصلاح فرآیندهای تولید، بهبود سیستم مدیریت و کاهش هزینه های اضافی خود خواهند شد تا بتوانند در رقابت آزادانه با سایر شرکت ها، امکان حضور فعالانه در بازار بورس را داشته باشند. این تحول به سایر بخش ها نیز گسترش خواهد یافت و به آماده سازی کشور برای ورود به فرآیند تجارت جهانی کمک شایان توجهی خواهد کرد.
۵) یکی از اهداف اصلی بورس نفت کاهش ریسک های معاملات نفتی است. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل بسیاری دارای بی ثباتی است. این امر، با توجه به سهم عمده صادرات نفت در درآمد دولت، مدیریت اقتصادی کشور را دشوار می سازد. برای مقابله با این مشکل، بازارهای بورس معاملات آتی نفت، با استفاده از ابزارهای مشتقه، ریسک قیمت را پوشش می دهند.
تأسیس بورس نفت در کشور این امکان را فراهم می سازد تا با اتخاذ روش ها و مکانیسم های صحیح در این بازار، نوسانات قیمتی در سطح بین المللی تحت تأثیر قرار گرفته و با جهت گیری مناسب به حداقل برسد. قیمت محصولات صنعت نفت را براساس سازوکار بازار منطقی تر سازد، از ظرفیت کشور برای تجارت نفت آسیای مرکزی و خزر استفاده نماید و با تشکیل یک بازار منطقه ای انرژی، ایجاد چارچوب قیمت پایه منطقه خلیج فارس و حتی اوپک به رقابت با قیمت های پایه برنت دریای شمال و تگزاس غربی بپردازد و بر قیمت های جهانی نفت تأثیر بگذارد.
۶) بورس نفت ایران، در صورت موفقیت، ورود کشور به بازارهای بین المللی از جمله پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی را تسهیل خواهد کرد، جذب سرمایه گذاری خارجی و دستیابی به تکنولوژی پیشرفته صنعت نفت را آسان تر خواهد ساخت.جمهوری اسلامی ایران یکی از بزرگترین کشورهای صادر کننده نفت در جهان محسوب می شود. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل بسیاری متغیر و در نوسان است. نظر به اینکه عمده درآمد کشور از محل فروش نفت می باشد، نوسان قیمت نفت، اقتصاد کشورمان را ناپایدار می نماید.
بورس نفت در واقع یک بازار مالی آتی محسوب می شود. لزوم ایجاد این بازار به منظور کاهش ریسک های معاملات نفتی برای اقتصاد ایران ضروری به نظر می رسد.از طرفی ورود به بورس کالای نفت، گاز و پتروشیمی برای اقتصاد ایران یقیناً چالش ها و مشکلاتی را به همراه دارد که قبل از راه اندازی آن بایستی مشکلات را دریابیم و درصدد رفع موانع باشیم تا در نهایت بورسی کارآمد و موفق داشته باشیم. مشکلاتی که بیشتر آنها ناشی از آماده نبودن ساختارهای مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی و اقتصادی و تجاری کشور برای ورود به عرصه تجارت جهانی است. در واقع این تنها وزارت نفت نیست که باید آمادگی تجارت نفت در عرصه جهانی را پیدا کند بلکه سایر دستگاه های مرتبط با تجارت نیز می باید در هماهنگی کامل با این تجارت باشند، در غیر این صورت شاهد موفقیت آمیز بودن این طرح نخواهیم بود. در مجموع، تشکیل بورس نفت ایران پیچیده است و موفقیت آن مستلزم دسترسی به فن آوری و سرمایه خارجی وبیش از هر چیز وجود جو بین المللی مناسب است. همان طور که آدام سیمنسکی، تأکید می کند؛ «بورس های لندن و نایمکس موفق هستند زیرا خریداران و فروشندگان متعددی در آن فعال می باشند»، بورس نفت ایران در صورتی که نتواند فروشندگان و خریداران متعددی را جذب نماید احتمالاً شکست خواهد خورد.
بورس نفت ایران بدون شک یک تحول عظیم و تاریخی و نقطه عطفی برای ساختار اقتصادی و تجاری ایران محسوب خواهد شد که بخش های مختلف مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی، بازرگانی، حمل و نقل، توریسم، فناوری اطلاعات، اجرایی، قانون گذاری و صنعتی کشور از آن تأثیر خواهند پذیرفت. اما در هر صورت، بورس نفت یک پروژه ملی است و لذا ربطی به این دولت یا آن دولت و این تفکر و یا آن تفکر هم ندارد. ایران در منطقه نفت خیز خلیج فارس و آسیای مرکزی و خزر، از جایگاه استراتژیک و بالایی برخوردار است و تثبیت بورس نفت ایران، یعنی تثبیت موقعیت ژئواستراتژیکی ایران در جهان، ضمن آن که راه اندازی این بورس یکی از تکالیف قانونی برنامه سوم توسعه کشور محسوب می شود و همه دست اندر کاران بخش های اقتصادی و مالی کشور باید در این زمینه حداکثر تلاش خود را معطوف نمایند.
اهمیت استراتژیک نفت و تبدیل آن به کالایی سیاسی، نوسان های شدید بهای نفت در بازار و پیش بینی ناپذیری قیمت های آن را به دنبال آورد، در نتیجه بورس های رسمی نفت در جهان به منظور کاهش خطر های ناشی از نوسان های قیمت و ایجاد محیطی مناسب برای خرید و فروش و قیمت گذاری این کالا به وجود آمد. اکنون پرسش این است که دلیل موفقیت بورس های عمده دنیا چیست و بورس نفت ایران در صورت تشکیل برای رسیدن به موفقیت چه مسیری را باید طی کند
در این جا عوامل مؤثر در موفق و کارا بودن بورس نفت در ایران استخراج گردیده و با عناوین کلی زیر مترادف با عنصر بنیادین کارا بودن بورس نفت قابل طبقه بندی هستند:
۱) عنصر تضمین
هر فعالیت اقتصادی توأم با درجه ای از ریسک است و تعریف ریسک یعنی هرگونه تغییرپذیری نسبت به میزان پیش بینی یا انحراف معیار. ریسک را نمی توان کاملاً حذف کرد، بنابر این نگرش علمی به مسئله ریسک چیزی جز مدیریت آن نیست. با توجه به این که نوسانات قیمت های نفت می تواند بر درآمد تولید کنندگان، هزینه مصرف کنندگان و سود پالایشی پالایشگران اثر بگذارد، استفاده از بازار بورس های به منظور کاهش ریسک افزایش یا کاهش قیمت ها پیشنهاد می گردد. هدف از کاهش ریسک را می توان به خاطر وجود یک بازار بی ثبات، حمایت از قیمت ها، تثبیت قیمت ها و کنترل بودجه دانست. بورس های نفت، بازارهایی هستند که برای کلیه دست اندرکاران تجارت نفت، تضمین لازم و کافی جهت اجرای عملیات تجاری پوشش ریسک بدون خطر ورشکستگی طرف مقابل را فراهم می آورند. لذا سود حاصله از عملیات تجاری در درون این بازارها برای افراد ذینفع تضمین گردیده است. همچنین بازارهای بورس، به منظور تضمین حسن انجام معاملات، مقررات ویژه ای جهت کسانی که خواهان فعالیت در این بازارها باشند، وضع نموده اند. بازار بورس های دایماً در جهت تنظیم و تصحیح این مقررات کوشا هستند. به عنوان مثال بورس نیویورک، جهت انجام این امر مهم دارای سه اداره به نام های زیر می باشد: اداره نظارت بر بازار، اداره نظارت بر عملیات مالی، اداره نظارت بر عملیات تجاری.
۲) عنصر نقدینگی (سرعت و روان بودن مبادلات)
یکی از مهمترین و اساسی ترین اصول در بازارهای بین المللی مبادلات نفتی در جهان، روان و سیال بودن میزان مبادلات در آنهاست. بدین معنا که در بازار خریداران و فروشندگان قادر باشند در هر هنگام که اراده نمایند، نسبت به خرید یا فروش به راحتی اقدام نموده و انجام معاملات میان آنها روان و سهل الوصول باشد، یا به عبارت دیگر همیشه و در هر زمان برای خرید، فروشنده یا فروشندگان، و برای فروش، خریدار یا خریدارانی در بازار وجود داشته باشد. وجود چنین اصلی در بازار موجب می گردد تا سرعت انجام معاملات شتاب بیشتری به خود گرفته و حجم مبادلات۸ به طور چشمگیری افزایش یابد. نقد بودن از ویژگی های منحصر به فرد این بازار محسوب شده و به این معنی است که این بازار کاملاً روان بوده و مشتری همیشه حضور دارد. در واقع سرمایه گذار مطابق بر این ویژگی می تواند ضمن انجام معامله در هر لحظه که بخواهد بتواند با شکار موقعیت ها بهترین استفاده ممکن از شرایط بازار را ببرد.
۳) عنصر ساختارهای زیر بنایی
اگرچه بورس کشور ما همانند کشورهای درحال توسعه ماهیت درحال گذار دارد و نوسان های مختلفی را تجربه می کند، ولی واقعیت این است که علاوه بر عوامل داخلی نظیر اقدامات و برنامه های جدید سازمان بورس، عوامل متعدد بیرونی مانند ثبات نرخ ارز، تزریق نقدینگی، بهبود وضعیت درآمدهای ارزی کشور، آزادسازی نسبی در حوزه خصوصی سازی، اصلاح قانون مالیات ها، بهبود رشد نسبی اقتصادی کشور، ورود سرمایه های خارجی به داخل، کاهش سودآوری در بخش های دیگر اقتصادی، تسهیلات بانک ها، تحولات جهانی و منطقه ای و...، در رشد و تحول بازار بورس نقش کلیدی و مؤثر داشته اند. برای کاهش چالش ها و تنگناها به نظر می رسد اقداماتی نظیر تشویق بیشتر مردم و سرمایه گذاران به استفاده از مشاوره، ضرورت بهره مندی از تنوع ابزارهای مالی، لزوم اطلاع رسانی شفاف و ارزیابی درست از ارزش شرکت ها، تقویت سیستم نظارتی بازار، افشای سرمایه گذاری های درون گروهی، ضرورت تحلیل اطلاعات خام و پاسخگویی سریع به مردم از نکات عمده ای است که باید مورد توجه دست اندرکاران و مسئولان سازمان بورس قرار گیرد.
۴) عنصر گستره کارکرد جغرافیایی
هدف گسترش جغرافیایی بورس فرایند توسعه اقتصادی و شتاب متناسب مناطق مشارکت طیف گسترده تر مردم در فعالیت های اقتصادی مولد، تجهیز منابع پس اندازی راکد مردم، اجرای سیاست تمرکززدایی و تسهیل هر چه بیشتر این امر، کاهش انباشت شدید نقدینگی در یک منطقه و تخصیص بهینه منابع است.
۵) عنصر تنوع گرایی ابزارهای معاملاتی و انعطاف پذیری
به طور کلی منظور از ابزارهای معاملاتی، ابزارهایی نظیر «مشتقات» است. این نوع سرمایه گذاری که از ریسک بالایی برخوردار است مناسب سرمایه گذارانی است که قدرت ریسک پذیری بالایی داشته و از دانش مالی لازم نیز برخوردار باشند.
جمهوری اسلامی ایران یکی از بزرگترین کشورهای صادر کننده نفت در جهان محسوب می شود. قیمت نفت تحت تأثیر عوامل بسیاری متغیر و در نوسان است. نظر به اینکه عمده درآمد کشور از محل فروش نفت می باشد، نوسان قیمت نفت، اقتصاد کشورمان را ناپایدار می نماید. بورس نفت در واقع یک بازار مالی آتی محسوب می شود. لزوم ایجاد این بازار به منظور کاهش ریسک های معاملات نفتی برای اقتصاد ایران ضروری به نظر می رسد.
از طرفی ورود به بورس کالای نفت، گاز و پتروشیمی برای اقتصاد ایران یقینا چالش ها و مشکلاتی را به همراه دارد که قبل از راه اندازی آن بایستی مشکلات را دریابیم و درصدد رفع موانع باشیم تا در نهایت بورسی کارآمد و موفق داشته باشیم. مشکلاتی که بیشتر آنها ناشی از آماده نبودن ساختارهای مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی و اقتصادی و تجاری کشور برای ورود به عرصه تجارت جهانی است. در واقع این تنها وزارت نفت نیست که باید آمادگی تجارت نفت در عرصه جهانی را پیدا کند بلکه سایر دستگاه های مرتبط با تجارت نیز می باید در هماهنگی کامل با این تجارت باشند، در غیر این صورت شاهد موفقیت آمیز بودن این طرح نخواهیم بود.
در مجموع، تشکیل بورس نفت ایران پیچیده است و موفقیت آن مستلزم دسترسی به فن آوری و سرمایه خارجی وبیش از هر چیز وجود جو بین المللی مناسب است. همان طور که آدام سیمنسکی، تأکید می کند؛ «بورس های لندن و نایمکس موفق هستند زیرا خریداران و فروشندگان متعددی در آن فعال هستند»، بورس نفت ایران در صورتی که نتواند فروشندگان و خریداران متعددی را جذب نماید احتمالاً شکست خواهد خورد.
بورس نفت ایران بدون شک یک تحول عظیم و تاریخی و نقطه عطفی برای ساختار اقتصادی و تجاری ایران محسوب خواهد شد که بخش های مختلف مالی، بانکی، بیمه ای، گمرکی، بازرگانی، حمل و نقل، توریسم، فناوری اطلاعات، اجرایی، قانون گذاری و صنعتی کشور از آن تأثیر خواهند پذیرفت.
اما در هر صورت، بورس نفت یک پروژه ملی است. ایران در منطقه نفت خیز خلیج فارس و آسیای مرکزی و خزر، از جایگاه استراتژیک و بالایی برخوردار است و تثبیت بورس نفت ایران، یعنی تثبیت موقعیت ژئواستراتژیکی ایران در جهان، ضمن آن که راه اندازی این بورس یکی از تکالیف قانونی برنامه سوم توسعه کشور محسوب می شود و همه دست اندر کاران بخش های اقتصادی و مالی کشور باید در این زمینه حداکثر تلاش خود را معطوف نمایند.

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام