برخی از فعالان بازار سرمایه معتقد هستند که سازمان بورس از گذشته مقدار قابل توجهی از کارمزدهایی که بابت معاملات دریافت می‌کند را به صورت انباشته دارد و این مبلغ را به جای اینکه صرف گسترش بازار سرمایه کند در بازار پول و مسکن سرمایه‌گذاری کرده است، از طرفی مبلغ دقیق این پول‌های انباشته معلوم نیست و این طور که مشخص است سازمان بورس نیز تمایلی به افشای این مبالغ ندارد.
قاسم محسنی - عضو شورای عالی بورس - که این روزها عضو کمیته فقهی سازمان بورس نیز است در این مورد می‌گوید سال‌های قبل زمانی که سازمان کارگزاران فعال بود، بر اساس قانون مبالغی به عنوان کارمزد، بابتِ توسعه بورس از معاملات دریافت می‌شد که این مبلغ طبق قانون بعد از انحلال سازمان کارگزاران به سازمان بورس منتقل شد.
محسنی با تایید سپرده‌گذاری این مبلغ در بازار پول می‌گوید بخش قابل توجهی از این مبالغ بابت نرم‌افزار معاملات جدید هزینه شد که در حال حاضر دوباره این نرم‌افزار باید تغییر پیدا کند و نرم‌افزار جدیدی خریداری شود تا بتوان برای اختیار معامله، قراردادهای آتی و فروش استقراضی از آن استفاده کنند.
او که ۱۰ سال عضو هیت مدیره سازمان بورس بوده در مورد مبلغ دقیق یا حتی تقریبی این کارمزدهای انباشته اظهار بی اطلاعی می‌کند و معتقد است اگر قرار است این مبالغ منتشر شود، سازمان بورس باید آن را منتشر کند.
این عضو شورای عالی بورس همچنین درباره لزوم فاش کردن صورت‌های مالی سازمان بورس نیز گفت به اعتقاد من افشای این اطلاعات و اینکه این اطلاعات در اختیار عموم قرار گیرد، هیچ ایرادی ندارد. این موضوع که مردم و تحلیلگران بازار سرمایه صورت‌های مالی سازمان بورس را ببینند می‌تواند به شفافیت کمک کند.
آنچه در ادامه می خوانید متن گفت‌وگو با قاسم محسنی - عضو سابق هیئت مدیره سازمان بورس و عضو کنونی شورای عالی بورس و کمیته فقهی سازمان بورس - است:
بخشی از کارمزد معاملات به سازمان بورس می‌رسد این مبلغ در سازمان چطور خرج می‌شود؟
سازمان بورس یک سازمان خدماتی است و کالایی تولید نمی‌کند که مواد اولیه یا برق و گاز مصرف کند. عمده هزینه‌های سازمان بورس مربوط به هزینه‌های پرسنلی است، چرا که باید پرسنل استخدام کنند و کارشناسانش در طراحی ابزارهای مالی و نهادهای مالی فعالیت داشته باشند. این کارشناسان برای صدورِ مجوزِ انتشارِ اوراقِ بهادار و تاسیس نهادهای مالی اقداماتی انجام می‌دهند و روی این موضوع نظارت دارند. این مجموعه روی نهادهای مالی، بازار اولیه، بازار ثانویه و بورس‌های کالایی و انرژی نظارت دارند، بنابراین عمده هزینه‌ها، هزینه‌های پرسنلی است. بقیه هزینه‌ها نیز هزینه‌های جانبی مانند آب، برق، تلفن، استهلاک و اجاره ساختمان است، البته اگر ساختمان اجاره‌ای باشد.
آیا با کسر این هزینه‌ها از سال‌های گذشته تاکنون کارمزدی برای سازمان به صورت انباشته مانده است؟
در این مورد باید از خود سازمان بورس سوال کنید، ولی در سال‌های اخیر مقدار کارمزدهایی که سازمان بورس دریافت می‌کند با هزینه‌های عملیاتی‌اش کاملا برابر بود. البته سال‌های قبل زمانی که سازمان کارگزاران فعال بود، براساس قانون مبالغی به عنوان کارمزد بابت توسعه بورس از معاملات دریافت می‌شد که این مبلغ طبق قانون بعد از انحلال سازمان کارگزاران به سازمان بورس منتقل شد. سازمان بورس هم در این مدت از این مبلغ استفاده کرده و بخشی از این مبلغ را به عنوان سپرده در بانک گذاشته و سود روی آن آمده، بخشی از این مبلغ هم ممکن است باقی‌مانده باشد. سازمان بورس در ابتدای تشکیلش به شرکت بورس "ساختمان حافظ" را داد، چرا که بِرند بورس مربوط به آن ساختمان بود و نخواستند که این ساختمان را به جای دیگری ببرند. بنابراین سازمان بورس مجبور شد ساختمانی را در ملاصدرا خریداری کند، آن ساختمان بعد از چند سال جوابگوی این سازمان نیست و با اینکه یک ساختمان دیگر در همان ملاصدرا در چند قواره جلوتر خریداری کرده‌اند ولی باز هم جوابگو نیست و باید یک ساختمان مناسب‌تری را خریداری کنند. بخش قابل توجهی از این مبالغ بابت نرم‌افزار معاملات جدید هزینه شد که در حال حاضر دوباره این نرم‌افزار باید تغییر پیدا کند و نرم‌افزار جدیدی خریداری شود تا بتوان برای اختیار معامله قراردادهای آتی و فروش استقراضی از آن استفاده کنند. حجم معاملات هم افزایش پیدا کرده و در نتیجه نرم‌افزار معاملات باید تغییر پیدا کند. علاوه بر این مبلغی هم باید هزینه شود برای نرم‌افزار پس از معاملات که آن هم نرم‌افزار مهمی است. هزینه نرم‌افزار و سخت‌افزار جدا از هزینه‌های پرسنلی، هزینه‌های عمده‌ای محسوب می‌شود.
آیا می‌توانید مبالغی را که تاکنون انباشته شده مبلغ‌اش را به ما بگویید؟
خیر من رقمی ندارم. خاطرم نیست چه مبالغی تا الان انباشته شده، ضمن اینکه این مبالغ اگر قرار است منتشر شود سازمان بورس باید آن را منتشر کند. آن ها باید تصمیم بگیرند که چه سیاستی در این مورد دارند و تصمیم‌گیری‌اش برعهده هیات مدیره سازمان بورس است.
تعدادی می‌گویند سازمان بورس نمی‌خواهد این مبالغ را افشا کند و معتقدند که سازمان به عنوان نهاد ناظر که به دنبال شفافیت است باید خود شفاف عمل کرده و این مبالغ را افشا کند، نظر شما در این مورد چیست؟
سابقا بحث‌هایی که در این مورد که سازمان بورس اطلاعاتش را فاش کند یا نه، مطرح شده بود، ولی به نتیجه مشخصی نرسید. آن زمان که من در سازمان بورس بودم تقاضا داشتند که سازمان صورت‌های مالی‌اش را روی سایت‌اش بگذارد، ولی سازمان بورس در این مورد به نتیجه قطعی نرسید و هنوز این بحث که این کار انجام شود یا خیر باز است. به اعتقاد من این موضوع که این اطلاعات افشا شود و در اختیار عموم قرار گیرد هیچ ایرادی ندارد. این موضوع که مردم و تحلیلگران بازار سرمایه صورت‌های مالی سازمان بورس را ببینند می‌تواند کمک کند به اینکه شفافیت بیشتری شود.
تعدادی از کارشناسان می‌گویند که این کارمزدها که مقدارش هم مشخص نیست باید در راستای بهبود زیرساخت‌های معاملاتی هزینه شود در صورتی که ما بارها می‌بینیم سامانه یا هسته معاملاتی از دسترس کاربران خارج شده و بسیاری از کارگزاران نمی‌توانند سفارش خرید خود را ثبت کنند. نظر شما در این مورد چیست؟
من با این نظر موافق‌ام. سازمان بورس هم به دنبال اجرای همین مساله است. وقتی شاپور محمدی به ریاست سازمان بورس رسید در اولین برنامه‌ای که ارائه کرد خرید یا طراحی نرم‌افزار جدید معاملات یا خرید و طراحی نرم‌افزار جدید پس از معاملات در دستور کارش بود، بنابراین باید منابع سازمان در این زمینه استفاده شود و قصد سازمان هم همین است، ولی این‌طور نیست که الان تصمیم بگیرد و فردا نرم‌افزار معاملات تغییر کند. این موضوع یک پروسه طولانی‌مدت است و نیاز به زمان دارد، حتی به اعتقاد من باید ساختمان‌های پراکنده‌ای هم که وجود دارد را یک کاسه کرد و سازمان بورس یک ساختمان مناسب در شأن خود داشته باشند. در حال حاضر بانک مرکزی ساختمان بزرگی دارد علاوه بر این روبه‌روی آن ساختمان هم دارد ساختمان دیگری برای خود می‌سازد. سازمان بورس هم نه به آن اندازه ولی در اِشل خود باید ساختمان مناسبی داشته باشد و در حال حاضر این سازمان برای اینکه نیروهای خود را استخدام کند در تنگنا است و فضای اداری کافی برای این کار ندارد.
این ساختمان‌هایی که می‌گوید باید خریداری شود باید با پولی که از طریق دریافت کارمزدها انباشته شده خریداری شود یا با مبالغی که از فروش ساختمان‌های فعلی عاید سازمان می‌شود، تهیه شود؟
بخشی از آن باید تعدیل شود و ساختمان‌های پراکنده یک کاسه شود، ولی این ها جوابگوی آن ساختمان‌های مورد نظر نخواهد شود درنتیجه یک بخش هم باید به صورت نقدی اضافه شود و یک ساختمان مناسب خریداری کنند.
تعدادی به اینکه سازمان بورس در بازارِ پول همین مبالغ را سپرده‌گذاری کرده انتقادهایی دارند نظر شما در این رابطه چیست؟
سازمان بورس طبق اساسنامه یا طبق آیین‌نامه قانون بازار اوراق بهادار از اینکه در اوراقی که نزد خود ثبت شده سرمایه‌گذاری کند منع شده مثلا در صکوکی که توسط سازمان بورس منتشر می‌شود این سازمان نمی‌تواند سرمایه‌گذاری کند، بنابراین می‌تواند یا آن ها را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده یا اوراق بهاداری که با مجوز بانک مرکزی عمدتا توسط دولت و شرکت‌های دولتی منتشر می‌شود را بخرد که همین کار را هم کرده است. سازمان بورس برای حمایت از معاملات و نگهداری از دارایی‌های مردم سخت‌افزارها و نرم افزارهای قوی و گران قیمتی خریده است، چون تمام آن ها الکترونیکی است باید از نظر امنیتی قوی باشند سازمان در این مورد کلی هزینه کرده است تا اطلاعات هک نشوند و در بلایای طبیعی حتما این ها محفوظ بمانند و اگر مثلا آن بلایای طبیعی در یک شهر رخ داد آن اطلاعات را در شهری دیگر، داشته باشیم. در این زمینه‌ها هزینه شده و در آینده نیز هزینه خواهد شد.
در پایان اگر صحبت خاصی دارید، بفرمایید.
سازمان بورس برای نظارت در نهادهای مالی کارمزدی دریافت نمی‌کند. برای صدور مجوز نهادهای مالی و برای صدور انتشار اوراق بهادار، کارمزدی از طریق خود سازمان دریافت نمی‌شود. سازمان می‌تواند با عدد کمتری شروع کند و از این موارد کارمزد دریافت کرده و از طرفی کارمزد معاملات را کمتر کند. این رقمی که سازمان می‌گیرد نسبت به بقیه ارکان مثل شرکت بورس و شرکت‌های کارگزاری کمتر است.