سابقه فعالیت معدنمعدن طلای زرشوران که یکی از بزرگترین معادن طلای روباز خاورمیانه است به زمان‌های بسیار دور بازمی‌گردد و نشانه‌هایی از معدنکاری شدادی در آن دیده می‌شود. بر اساس آخرین اطلاعات عیار متوسط در این معدن ppm ۴ بوده و تلاش برای افزایش تولید طلا از این معدن دیده می‌شود. سرمایه‌گذاری برای یافتن ذخایر این فلز ارزشمند حتی در کشورهایی که تا به امروز، فعالیت آنچنانی در بخش معدن نداشته‌اند سرمایه‌گذاری‌های کلانی برای کشف ذخایر طلای خود انجام داده و توانسته‌اند خود را در این صنعت، مطرح کنند. ایران نیز با توجه به تلاش‌هایی که برای افزایش تولید طلا دارد انتظار می‌رود که از جایگاه چهارمی تولید طلا در خاورمیانه در سال‌های آینده تا رتبه دوم در بخش تولید جهش داشته باشد. براساس آمار موجود، کشورهای چین، استرالیا و ازبکستان به‌عنوان تولیدکنندگان بزرگ طلا در آسیا شناخته شدند.
افزایش تولید طلای زرشوران
مدیرعامل شرکت گسترش معادن و صنایع معدنی زرشوران گفت: سرمایه‌گذاری این طرح با سرمایه افزون‌بر ۲۰۰۰میلیارد ریال انجام شده و آبان سال ۹۳ با حضور دکتر اسحاق جهانگیری، معاون اول ریاست‌جمهوری، رییس هیات عامل ایمیدرو و جمعی از مقام‌های محلی افتتاح شد. محمدرضا احمدی در ادامه گفت: مجتمع معدنی زرشوران برای دستیابی به ظرفیت در دوره ۱/۵ ساله پس از افتتاح در نیمه دوم ۹۳ و ۹۴ مشغول بهبود و ارتقای سیستم و تکمیل خط بود که در همین دوره مجتمع موفق به تولید ۱۷۵ کیلوگرم طلا و ۱۱۰ کیلوگرم نقره شد. اتفاقات این دوره دریافت پذیرش و عرضه در بورس را به همراه داشت.
وی افزود: با آخرین مطالعات و اکتشافات معدن عیار متوسط درحال‌حاضر ppm ۴ است و در دوره نخست بهره‌برداری به دلیل فرآیند استخراج و فناوری استخراج بیشترین دسترسی به ۳ppm تا۲ وجود داشت. برنامه تولید سال ۹۵ برای تولید ۶۰۰ کیلوگرم طلا است و در ۴ ماه نخست سال ۹۵ مجتمع موفق به تولید ۱۳۷ کیلو طلا و اجرایی شدن ۸۰درصد برنامه‌ها شده است. مجتمع زرشوران ۴ برابر رشد را در ۴ ماه نخست سال ۹۵ نسبت به ۴ ماه مشابه سال قبل داشت و تولید نقره و استخراج ماده معدنی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱/۵ برابر افزایش یافت. به گفته احمدی شرکت گسترش معادن و صنایع معدنی طلای زرشوران دارای دو بخش معدن و صنعت است.
در این زمینه برنامه پیمانکار فعال در بخش معدن برای ۱۰هزار مترمکعب به منظور استخراج ماده معدنی و باطله است. این معدن از معادن بزرگ و در سطح کلاس جهانی است و براساس آخرین اکتشافات که به تایید شورای‌عالی معادن رسیده، دارای ذخیره ۲۷/۵میلیون تن کانسنگ طلا و عیار متوسط ppm ۴ است. همچنین عیار نقره ppm ۲ و جیوه ppm ۵/۴ و عناصر آرسنیک و آنتیموان حدود ۷ تا ۸ درصد ماده معدنی را تشکیل میدهد. وی تصریح کرد: با توجه به مطالعات ماکروسکوپی انجام شده، ذخایر امید بخشی در این مجتمع وجود دارد. سال گذشته ۱۰هزار متر حفاری برای تکمیل اطلاعات و اکتشافات تفصیلی معدنی انجام شده و درحال‌حاضر مطالعات کانی‌شناسی انجام می‌شود. معدن زرشوران اسناد مناقصه ۳۰هزار متر اکتشافات حفاری را آماده کرده است.
اجرای ۱۰۳درصدی برنامه‌های۹۴
احمدی تصریح کرد: مجتمع زرشوران در سال ۹۴ موفق به اجرای ۱۰۳درصد برنامه‌ها یعنی ۳درصد بالاتر از هدف برنامه شده و در ۴ ماه نخست سال ۹۵ نسبت به ۴ ماه مشابه سال ۹۴ نیز حدود ۱/۵درصد رشد داشته است. در بخش معدن درسال ۹۴ افزون‌بر ۳۰۹ هزار تن ماده معدنی استخراج شده است. مدیرعامل زرشوران درباره اقدامات زیست‌محیطی گفت: در حوزه ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست نیز آزمایش‌های خودکنترلی که به‌وسیله آزمایشگاه معتمد استاندارد انجام شده و نتایج آن به مراجع ذی‌ربط ارسال شده، فضای امنی برای کارکنان ایجاد می‌کند. از مهمترین فعالیت‌های زیست‌محیطی، خرید و نصب ۲ دستگاه پایش آنلاین است. وی اظهار کرد: طرح توسعه برای ارتقا و افزایش سطح تولید با ورودی خوراک ۶۰۰ هزار تن با سرمایه‌گذاری برآورد شده به میزان ۹۵۰ میلیارد ریال و ۵/۴ میلیون یورو در دستور کار است و آگهی آن به صورت EPC اعلام شده است.
البته شرط بر این است که پیمانکار باید مشاور خارجی داشته باشد تا فناوری و دستیابی به دانش روز ارتقا یابد. درحال‌حاضر ظرفیت کارخانه برای ۲۰۰۰ تن خوراک ورودی در روز طراحی شده اما با توجه به اینکه خاک ورودی از عیار متوسط ppm ۴ پایین‌تر بوده، برنامه تولید امسال ۶۰۰ کیلوگرم طلا است. احمدی افزود: در سال ۹۴ حدود ۱۳۴کیلوگرم طلا به ارزش ۱۵۳ میلیارد ریال و در سال ۹۵ حدود ۱۴۲ کیلوگرم طلا با ارزش حدود ۱۹۷میلیارد ریال که ۹مرحله عرضه در بورس داشته، باعث رشد ۳۰درصدی در بورس شده است. احمدی گفت: از نظر اقتصادی این پروژه علاوه بر ۲۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری که برای احداث کارخانه سرمایه‌گذاری شده، حدود ۱۷۰۰ میلیارد ریال نیز برای قرارداد پیمانکاران است که این خود گردش مالی مهمی را در منطقه ایجاد می‌کند. ضمن اینکه توسعه عظیمی را در روستا ایجاد می‌کند که رفاه نسبی را برای منطقه به دنبال خواهد داشت. وی درباره معدن زرشوران توضیح داد: در بحث معدن اطلاعات اولیه که وجود داشت حدود ۷ میلیون تن کانسنگ با عیار متوسط ۸/۵ بود اما با اکتشافاتی که انجام شد، درحال‌حاضر این ذخیره حدود ۱۰۸-۱۰۵ تن طلا با عیار ppm ۴ است.
به عبارتی ۲۷/۵ میلیون تن به طور قطعی کانسنگ، ۱۰۶-۱۰۵ تن طلا و ۵۰ تن نقره ذخیره معدن است که این ثروت عظیمی را برای مردم منطقه ایجاد می‌کند. به گفته وی تمایل شرکت‌های خارجی برای کار در زرشوران بعد از رفع تحریم دیده شد. شرکت‌های معتبری به مجتمع معدنی و صنعتی زرشوران سفر کرده‌اند که می‌توان به شرکت‌های استرالیا، قزاقستان، گرجستان و فرانسه اشاره کرد. همچنین در زمینه حفاری، کشور گرجستان علاقه‌مند به شرکت در مناقصه ۳۰هزار متر اکتشافات حفاری است و قرار است توانمندی‌های این شرکت بررسی شود. رقم این مناقصه ۸/۵میلیارد تومان برای حفاری اکتشافی ۳۰هزار متر است.
عرضه طلای زرشوران در بورس کالا
احمدی گفت: ایران اکنون رتبه ۵۴ را در تولید طلای جهان دارد اما در آسیا و خاورمیانه در رتبه چهارم قرار دارد. ایران اکنون با تولید ۳ تن طلا رتبه چهارم خاورمیانه را دارد که با راه‌اندازی طرح‌های توسعه در مجتمع در سال‌های ۹۶ و ۹۷ پیش‌بینی می‌شود بتواند به ترتیب رتبه‌های سوم و دوم آسیا را کسب کند. به گفته احمدی قرار است برای اجرای طرح توسعه زرشوران ۷۰۰ میلیارد ریال اوراق مشارکت منتشر شود؛ ضمن اینکه با اجرای طرح توسعه، ظرفیت تولید طلای کارخانه به ۵ تن در سال افزایش می‌یابد. وی ادامه داد: مجتمع زرشوران موفق به دریافت نشان استاندارد برای شمش شده و شمش تولیدی را در چند نوبت در بورس کالا عرضه کرده و می‌توان گفت بازار خوبی در داخل دارد. عیار تولیدی طلای زرشوران ۲۴ و خلوص ۹۹۸ است و مجتمع درصدد است که عیار تولید را به۹۹۹/۹ برساند زیرا در این صورت، محصولات شمش تولیدی مجتمع در بورس لندن هم قابل عرضه خواهد بود که این مسئله دور از ذهن نیست.
فراخوان پیمانکاران برای طرح توسعه
احمدی همچنین از انتشار فراخوانی برای دعوت از پیمانکاران برای اجرای طرح توسعه طلای زرشوران خبر داد و گفت: شرکت گسترش معادن و صنایع معدنی طلای زرشوران که وابسته به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران است، در نظر دارد با توجه به بند ج ماده ۱۲ قانون برگزاری مناقصات و رعایت قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی، تولیدی، صنعتی و اجرایی کشور، برای اجرای طرح توسعه طلای زرشوران به صورت EPC طراحی، تامین تجهیزات و عملیات اجرایی (نسبت به ارزیابی کیفی پیمانکاران و شرکت‌های دارای توان مهندسی، اجرایی و مالی) اقدام کند.
توجه به ملاحظات زیست‌محیطی
یکی از مهمترین مباحثی که در حوزه معدنکاری به‌ویژه برای طلا مطرح است، بحث آلودگی‌های زیست‌محیطی است. زیرا برای استحصال این فلز ارزشمند از مواد شیمیایی و خطرناک استفاده می‌شود که در صورت ورود به محیط‌زیست خطرات جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت. به همین دلیل شاهدیم که برای نگهداری پساب‌های حاصل از فرآوری طلا حوضچه‌های تبخیری ساخته می‌شود تا از این طریق ضمن جلوگیری از ورود پساب‌ها به محیط، زمینه بازگرداندن آن به چرخه تولید فراهم و در مصرف آب نیز صرفه‌جویی شود. درحال‌حاضر حوضچه‌های تبخیری معدن طلای زرشوران از ضریب بالای ایمنی برخوردار است و از خروج محتویات آن به خارج از حوضچه جلوگیری می‌کند. این نکته را سرپرست «اچ‌اس‌ای» معدن زرشوران اعلام کرده و گفت: زمانی که خاک‌های رویی را برای ساخت حوضچه تبخیر از سطح زمین برداشتیم، خاک رس را در چند لایه فشرده کردیم و فاصله ذرات را به حداقل ممکن رساندیم تا نفوذ آب نیز به کمترین حدممکن برسد.
به گفته امین فتحی، معدن طلای زرشوران پساب خروجی به محیط ندارد و حتی برخی مواقع کمبود آب باعث کند شدن فرآیند کاری این معدن می‌شود. به همین دلیل تمام تلاش خود را برای بازچرخانی آب استفاده شده به چرخه تولید کرده‌ایم. فتحی افزود: یک راهکار دیگر برای بالا بردن ضریب اطمینان از نفوذ نکردن آب موجود در حوضچه‌های آب یا پساب، حفر چاه‌های «پیزومتری» برای رسیدن به عمق زمین و آب‌های زیرزمینی است تا اگر نشتی در این حوضچه‌ها وجود دارد بلافاصله آن را رصد کرده و از این اتفاق جلوگیری شود. البته این موضوع برای حوضچه‌های زرشوران انجام شده و تاکنون نشتی از حوضچه‌ها به آب‌های زیرزمینی رخ نداده است. به گفته فتحی امکان ثابت ماندن آب درون حوضچه‌های تبخیری وجود ندارد زیرا همواره در حال چرخش است و بعد از گذراندن فرآیندهای مختلف به کارخانه بازمی‌گردد. البته این موضوع به میزان تولید و فعالیت کارخانه مرتبط است. به‌عنوان مثال گاهی ممکن است میزان آب موجود در حوضچه به نصف برسد یا در برخی مواقع به دلیل کمبود آب، بخش عمده‌ای از آب حوضچه تبخیر استفاده شود. وی ادامه داد: بارندگی‌های فصلی و شرایط آبی و هوایی که ممکن است منجر به تبخیر آب درون حوضچه شود از دیگر عوامل تعیین‌کننده در میزان آب حوضچه تبخیر است که می‌تواند حجم آب آن را کم یا زیاد کند.
افزایش ذخایر طلای کشور
هم‌اکنون بازار تولید طلا در بسیاری از کشورها از جمله برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس بسیار داغ است. به گونه‌ای که سالانه یک‌میلیارد دلار برای اکتشاف این فلز ارزشمند هزینه کرده و با دعوت از کارشناسان برجسته جهانی، از آخرین فناوری‌ها و دانش روز جهان برای برداشت از معادن خود استفاده می‌کنند. حال از آنجایی که همواره کارشناسان و صاحبنظران می‌گویند در ایران نیز ذخایر طلای قابل قبولی در گوشه و کنار کشور به صورت پراکنده وجود دارد، می‌توان با بکارگیری دانش روز و همکاری با کشورهای صاحب دانش و فناوری زمینه افزایش میزان ذخایر طلای کشور را افزایش داد.