کاهش قیمت نفت که نسبت به 12 سال اخیر در پایین ترین رقم قرارداشت،سبب شد تا کشورهای خاورمیانه و اسلامی با افزایش حجم بدهی مواجه شوند. دو سال افت قیمت در بازار انرژی بیش از همه عربستان را تحت فشار قرارداد.هرچند دیگر کشورهای صادرکننده نفت در حاشیه خلیج فارس نیز از این کاهش بی نصیب نماندند.کاهش بهای نفت کشورهای ونزوئلا از آمریکای لاتین و مالزی در آسیای جنوب شرقی را نیز تحت تاثیر گذاشت.تولیدکننده های نفت با کاهش رشد اقتصادی روبرو شدند تا جایی که بدهی دولت در پروژه های مشترک با بخش خصوصی بیشتر شد.
کاهش بهای نفت سبب شد تا عربستان که بزرگترین تولیدکننده جهان است،برنامه ریزی کند ظرف 10 سال آینده برای افزایش رشد اقتصادی خود و کاهش وابستگی کشورش به نفت، 400 میلیارد دلار در پروژه های زیرساختی سرمایه گذاری کند.
تاثیرات کاهش قیمت نفت در بازار به نحوی بوده که نیکلاس مادورو رییس‌جمهور ونزوئلا هم گفته که وزیر نفت این کشور برای همکاری و هماهنگی میان روسیه و ونزوئلا در اجرای طرح فریز نفتی به روسیه سفرکند .
مجموعه این تحولات سبب شد تا برخی کشورها طرح فریز نفتی را پیشنهاد کنند.نشست اول و دوم به میزبانی قطر برگزارشد و سپس نشست سوم به وین کشیده شد.هر سه نشست بی نتیجه بود،تا اینکه به اصرار برخی اعضای اوپک برنامه ریزی برای نشست چهارم بررسی طرح «فریز نفتی» در الجزیره انجام شد.
به همین ترتیب اوپک دعوت‌نامه‌ای برای شرکت‌ها و کشورهای مختلف برای شرکت در نشست این سازمان در ۲۹ اکتبر فرستاد که نشان می‌داد از ۱۲ کشور غیر عضو این سازمان نیز برای شرکت در این نشست دعوت‌شده است.
بارکیندو، دبیر کل اوپک گفته بود که 14 کشور عضو اوپک شرایط سختی را برای کاهش تولیدات خود به منظور تنظیم قیمت نفت در بازار،پشت سر می گذرانند. بارکیندو تاکید کرد که اوپک حدود نیم قرن است که شرایط خوب و بدی را پشت سر گذاشته است.
بیش از شش ماه است که اعضای اوپک برای افزایش قیمت نفتی که حدود دوسال کشورهای نفتی را گرفتار درآمدهای کم کرده،پشت سرهم جلسه می گذارند.خواست اصلی اعضای اوپک، توقف افزایش تولید نفت یا به اصطلاح «فریز نفتی» است. تحلیل‌های مختلفی در رابطه با این نشست ها وجود دارد؛هم خوشبینانه و هم بدبینانه.
محمدعلی خطیبی نماینده پبیشین ایران در اوپک با اشاره به کوتاه آمدن عربستان برای کاهش قیمت تفت،می گوید:« دو الی سه ساله گذشته استدلال عربستان و کشورهای حامی عربستان این بود که ما باید قیمت را فدا کنیم، نبایستی کم کنیم و باید به بازار فشار بیاوریم . آنها می خواستند، کشورهای غیر اوپک،تولید خود را کم کنند. به نظر من با وجود مشکلات اقتصادی که به عربستان وارد شد، الان در شرایطی است که ناچار به موافقت شده است. این نشان میدهد که آستانه تحمل عربستان با ادامه کاهش قیمت نفت،کمتر از دیگرکشورها بوده است.»
با این حال برای تثبیت این توافق برخی کشور بهانه آوردند و عدم همکاری خود را با این طرح نشان دادند. به طوری که دومین تولیدکننده بزرگ نفتی اوپک مانعی در برابر توافق این گروه بر سر کاهش تولید شده است؛ عراق اعلام کرده که با طرح اوپک برای کاهش تولید نفت موافق نیست.
اگرچه روسیه اعلام می کند که این همکاری را رد می کند، اما الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه، اعلام کرده که روسیه هنوز نمی تواند برای فریز تولید اعلام آمادگی کند، چون هنوز راه های دیگری برای سرعت بخشیدن به بازار نفت وجود دارد. البته برای اعلام آخرین موضع روسیه برای فریز تولید، هنوز زود است.
روسیه که تکلیف خود را همچنان معلوم نکرده برای چندمین بار طی ماههای اخیر موضع خود را در قبال این طرح تغییر داده است، الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه گفته است که با سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) گزینه های مختلف تثبیت عرضه در بازار جهانی را با هدف مناسب شدن قیمت ها بررسی می کنند.
مسکو تا پیش از جریان سقوط آزاد بهای نفت که در چهار سال گذشته از بیش 100 دلار تا کانال 30 دلار هم پایین آمد، تمایلی به همکاری گسترده با اوپک در تنظیم بازارهای جهانی را نداشت، ولی در سال 2016 چند دور مذاکرات در این زمینه برگزار کرده و در صدد است این روند را ادامه دهد.
با این حال اعضای اوپک با این توافق برنامه دارند که قیمت نفت را هرطور شده در بازار افزایش دهند. وزیر نفت کویت حتی یک قدم جلوتر از دیگر وزرای اوپک حرکت می کند،او گفته که کویت از قیمت 60 دلاری برای هربشکه نفت حمایت می کند.
اما حقیقت چیز دیگری را نشان می دهد، در حالی که تردید سرمایه گذاران نسبت به اجرایی شدن توافق اوپک برای کاهش تولید افزایش یافته و حجم ذخایر نفت خام آمریکا افزایش قابل توجهی داشته، قیمت نفت بی توجه به این اظهارات رو به کاهش گذاشته است.
در میان اظهارات ضد و نقیض روس ها،عراق هم خواستار استثنا قرار گرفتن از این طرح شد.هرچند که پیشتر زمزمه هایی برای استثنا شدن ایران، نیجریه و لیبی نیز مطرح شده بود اما وزیر انرژی عراق تیرخلاص را به مذاکرات الجزایر شد.حالا برخی شایعات از درخواست معاف شدن ونزوئلا و اندونزی از توافق فریزنفتی خبر می دهد.حالا تجار و سرمایه گذاران امید خود به اجرایی شدن این توافق از دست داده‌اند.
در واقع امیدهایی که برای توافق اوپک در کاهش تولید به وجود آمد، بعد از درخواست عراقی ها برای مشتثنی شدن از برنامه کاهش تولید از بین رفته است. حالا معاملهگران دستیابی اعضای اوپک به توافقی دوباره را دور و بعید می بینند.از همین رو قیمت نفت در بازار جهانی میل به سقوط زیر ۵۰ دلار دارد.
حالا همه کشورها چشم شان به موضع گیری ایران و عراق دوخته شده،اگر این دو کشور موافقت خود را با طرح فریز نفتی اعلام کنند و اختلاف ها کنار گذاشته شود،شاید طرح فریز نفتی به سرانجام برسد. هرچند که اوپک تعیین تکلیف سهمیه ها را به جلسه نوامبر موکول کرده اما هیچ کدام از کشورهایی که در این جلسه شرکت کردند، میزان تولیدات خود را مشخص نکرده اند. (اینجا)
علی‌النعیمی وزیر سابق نفت عربستان در کتاب خاطرات خود با عنوان «از بادیه نشینی تا سردمداری نفت جهانی»نوشته است: هیچ خوشبینی‌ای به همکاری در چارچوب اوپک و کشورهای غیر اوپک وجود ندارد.