گرانترین جواهرات ایران، گنجینه‌ای از جواهرات است که طی سال‌ها حکومت شاهان در دوره‌های مختلف جمع‌آوری شده است. از آنجایی که ایران دارای تاریخ غنی چندین هزارساله است، جواهرات باستانی بسیاری از گذشته‌های دور تا به امروز به صورت گنجینه‌ای ارزشمند، در تاریخ ایران حضور داشته است. بسیاری از جواهرات که شامل زیباترین جواهرات ایران نیز می‌شود اکنون در موزه جواهرات ملی نگهداری می‌شوند و برخی از جواهرات تاریخی نیز در دوره‌های مختلف از ایران خارج شده و اکنون در اختیار کلکسیون داران بزرگ و موزه‌های مشهور قرار دارند. در این مقاله قصد داریم به زیباترین جواهرات سلطنتی ایران در دوره‌های مختلف تاریخی بپردازیم.
جواهرات در تاریخ ایران
ایران دارای تاریخی کهن و غنی است و تعجبی ندارد که گنجینه‌ای منحصربه‌فرد و گران‌بها از جواهرات را در طول سال‌ها در اختیار داشته است. در گذشته‌های دور جواهرات عموماً توسط پادشاهان، خانواده‌های سلطنتی و طبقه اشراف مورداستفاده قرار می‌گرفت، جواهرات با توجه به قیمت بالایی که دارند همیشه مظهر ثروت، شکوه و جلال بوده‌اند. همچنین به‌عنوان سرمایه‌ای گران‌بها شناخته می‌شود، به همین دلیل است که در طول ادوار مختلف تاریخی اکثر پادشاهان جواهرات گران‌بها را به‌عنوان خزانه خود ضبط و جمع‌آوری می‌کردند. این نگاه سرمایه‌ای به جواهرات هنوز هم وجود دارد. در واقع باید گفت زیباترین جواهرات ایران، جواهراتی هستند که در دوره پادشاهان مختلف به‌عنوان بخشی از خزائن حکومت مورداستفاده خاندان‌های سلطنتی قرار گرفته است.
طبق اسناد تاریخی موجود از زمان صفویه نگهداری از جواهرات کمیاب و گران‌بها موردتوجه قرار گرفته است. در این زمان کارشناسان با تجربه در سفر به کشور‌های شرق و غرب دور، جواهرات ارزشمند را خریداری کرده و به اصفهان (پایتخت آن زمان) می‌آوردند. همچنین بسیاری از جواهرات ربوده شده در دوره‌های تاریخی گذشته در زمان صفویه با همت شاه طهماسب دوم به ایران بازگردانده شد.
اکثر جواهرات شناخته شده و ارزشمند که امروز از جمله خزائن گرانترین جواهرات ایران به حساب می‌آیند در دوره لشکرکشی نادرشاه افشار به هندوستان به صورت غنیمت جنگی از پادشاه این کشور گرفته شده و به ایران آورده شد. البته نادرشاه در بازگشت به ایران قسمت بسیاری از این جواهرات را به پادشاهان کشور‌های همسایه و آستان مقدس امام رضا هدیه کرد. به این ترتیب بخش عمده‌ای از این غنائم جنگی از ایران خارج شده و هرگز به کشور بازنگشت. در حال حاضر نیز برخی از زیباترین جواهرات ایران خارج از ایران در اختیار کلکسیونر‌های شخصی و یا خاندان سلطنتی کشور‌های دیگر قرار دارند. مثل الماس کوه نور که روی تاج ملکه انگلیس قرار گرفته و یا سرویس جواهرنشان ثریا پهلوی که بعد از مرگش به مزایده گذاشته شد و اینک در اختیار \" کایرا نایتلی\"یک سلبریتی امریکایی است.
اگرچه غارت جواهرات و لشکرشی برای بازپس‌گیری آنها در طول تاریخ همواره وجود داشته است، بازهم بسیاری از جواهرات کمیاب همچنان در تاج پادشاهان و ملکه‌ها دیده می‌شود. مشهورترین این جواهرات الماس شناخته شده کوه نور است که از جمله باارزش‌ترین جواهرات ربوده شده از ایران است که در نهایت به ملکه ویکتوریا اهدا شد و امروز روی تاج ملکه الیزابت، ملکه انگلستان دیده می‌شود و بخشی از جواهرات سلطنتی بریتانیا محسوب می‌گردد.
در دوره قاجار شروع به جمع‌آوری و ضبط زیباترین جواهرات ایران شد و بسیاری از جواهرات خزانه ایران توسط هنرمندان ایرانی برای ساخت تاج و تخت پادشاهان این سلسله مورداستفاده قرار گرفت. همچنین مقدار زیادی فیروزه نیشابور و مروارید خلیج فارس نیز به خزانه کشور اضافه شد. به این ترتیب گنجینه‌ای از گرانترین جواهرات ایران در زمان قاجار به صورت جواهرات پیاده و یا جواهراتی که در ساخت زیورآلات و اکسسوری‌ها به کار برده شدند جمع‌آوری شد.
زیباترین جواهرات سلطنتی ایران
برای بسیاری از علاقه‌مندان به جواهرات در سراسر دنیا اسامی جواهرات ایرانی کاملاً شناخته شده است، در طول سال‌ها جواهرات بسیار ارزنده و نفیس در قالب تاج، تخت، زیورآلات و اکسسوری‌های مختلف زنانه و مردانه در دربار پادشاهان ایرانی به کار گرفته شده‌اند که بسیاری از آنها در موزه جواهرات ایرانی که با نام \\\"موزه ملی جواهرات ایران\\\" شناخته می‌شود نگهداری می‌شوند. در این بخش با برخی از گرانترین جواهرات ایران آشنا می‌شوید.
تخت طاووس یا تخت خورشید
این تخت زیبا و بی‌همتای جواهر نشان به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است و یکی از زیباترین جواهرات ایران است که در حال حاضر در موزه قرار دارد. البته تخت مشابهی در زمان نادرشاه افشار ساخته شده بود که پس از مرگ وی تکه تکه شد، بعد‌ها فتحعلی شاه با الهام از این تخت، تخت طاووس را سفارش داد، قرار گرفتن یک خورشید بزرگ طلا در بالای این تخت باعث شده است که به نام تخت خورشید نیز شناخته شود.
این تخت تلفیق هنرمندانه‌ای از چوب، طلا و جواهرات رنگارنگ ارزشمند و قدیمی است که به شکل بسیار زیبایی در کنار هم قرار گرفته‌اند. بعد از این که فتحعلی شاه با طاووس تاج الدوله ازدواج کرد، نام تخت را به تخت طاووس تغییر داد. این تخت تا قبل از انتقال به موزه جواهرات ملی در کاخ گلستان نگهداری می‌شد. این تخت با روکشی از طلا، مرصع به مینا و سنگهای قیمتی در دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است.
تاج فرح پهلوی
یکی دیگر از زیباترین جواهرات ایران که هنوز هم در ایران است، تاجی است که به فرح پهلوی همسر محمد رضا شاه پهلوی تعلق دارد. این تاج به دستور محمدرضا شاه و به منظور تاج‌گذاری فرح پهلوی به‌عنوان اولین زن در تاریخ ایران که رسماً تاج‌گذاری کرد، توسط جواهرسازان فرانسوی ساخته شد.
این تاج به وزن دو کیلوگرم و از طلای سفید، الماس، زمرد سبز، مروارید، یاقوت قرمز و... ساخته شده است و بی‌شک یکی از گرانترین جواهرات ایران به شمار می‌رود. تاج مورداستفاده فرح پهلوی که در سال ۱۳۴۶ ساخته شده است. ۱۴۶۹ قطعه برلیان، ۳۶ قطعه زمرد، ۲ قطعه لعل، ۳۴ قطعه یاقوت، ۱۰۵ قطعه مروارید بر روی این تاج استفاده شده است.
الماس دریای نور
گرانترین جواهر ایران که مشهورترین آنها نیز محسوب می‌شود، الماس دریای نور است که با الماس کوه نور به صورت زوج و توسط نادرشاه افشار از پادشاه هندوستان به غنیمت گرفته شد. این الماس از جمله بزرگترین الماس‌های موجود در جهان است و یک الماس صورتی رنگ به وزن ۱۸۲ قیراط است که هیچ مشابه دیگری ندارد. الماس‌های صورتی کمیاب‌ترین نوع الماس محسوب می‌شوند.
تاج پهلوی
این تاج به دستور رضا شاه پهلوی ساخته شده است. در زمان به سلطنت رسیدن رضا شاه، این شاه پهلوی از تاج کیانی متعلق به خاندان قاجار استفاده نکرد و به دستور او یک تاج بسیار زیبا و نفیس توسط نخبگان جواهرسازی ایران با استفاده از هزاران سنگ نازک، طلا و نقره، الماس و زمرد‌های بزرگ، یاقوت کبود و مروارید، پارچه مخمل قرمز برای کلاه تاج، زمرد بزرگ برای قسمت بالایی آن ساخته شد که تنها دو بار توسط رضا شاه و پسرش محمدرضا در زمان تاج‌گذاری مورداستفاده قرار گرفت.
تاج مورد استفاده رضاخان و محمد رضا پهلوی که در تزئین آن ۳۳۸۰ قطعه الماس، ۵ قطعه زمرد، ۲ قطعه یاقوت کبود و ۳۶۸ حبه مروارید غلتان به‌کاررفته است. همانطور که اشاره شد در این تاج زیبا و منحصربه‌فرد نیز جواهرات بسیار ارزشمند و کمیابی چون طلا، نقره، مروارید، الماس، یاقوت و زمرد مورداستفاده قرار گرفته است تا این تاج نیز در فهرست گرانترین جواهرات ایران جای بگیرد.
کره جواهرنشان
کره جواهرنشان ساخته شده از طلا یکی از هنرمندانه‌ترین جواهرات موجود در موزه جواهرات ملی است. این کره جواهرنشان در زمان ناصرالدین‌شاه ساخته شد و هیچ همتایی در دنیا ندارد. این کره جواهرنشان با قطر ۶۶ سانتی‌متر و وزن ۳۴ کیلوگرم و با بیش از ۵۱ هزار و ۳۶۶ قطعه جواهر یک اثر هنری بی‌همتا است. در این کره جغرافیایی مرصع، دریا‌ها با سنگ زمرد و خشکی‌ها با یاقوت مشخص شده‌اند که این ظرافت در انتخاب گوهر‌ها و ساخت کره، آن را به یکی از زیباترین جواهرات ایران تبدیل ساخته است.
تاج کیانی
این تاج را نگین جواهرات سلطنتی ایران می‌نامند و از جمله گرانترین جواهرات ایران و زیباترین تاج پادشاهی موجود در موزه جواهرات ملی است. این تاج جواهر به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و در ساخت آن بیش از هر سنگ جواهری از یاقوت، مروارید و زمرد استفاده شده است.
تاج کیانی به سبک تاج‌های دوره ساسانی ساخته شده که دارای چند شاخه جواهرات شامل الماس و زمرد است که نمادی از فر ایزدی پادشاه محسوب می‌شود. این تاج برای فتحعلی شاه ساخته شد و با تعداد زیادی مروارید، زمرد، یاقوت و الماس مرصع گردیده است. وزن این تاج بیشتر از ۴ کیلوگرم است.
تخت نادری
تخت نادری در سال ۱۱۷۶ شمسی در ایران ساخته شده و با ۲۶۷۳۳ قطعه سنگ قیمتی تزیین گردیده است. این تخت بسیار زیبای مرصع با دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است که بخش پشتی آن به شکل دم طاووس با جواهرات درشت و خوش‌رنگ تزئین شده، در دیواره‌ها و پله‌های این تخت نیز نقاشی‌های زیبایی از شیر و پلنگ جواهر نشان دیده می‌شود که ابهت و شکوه تخت را چندین برابر می‌سازد. این تخت را پادشاهان قاجار در زمان سفر و برای جابه‌جایی و حمل خود استفاده می‌کردند و از جمله زیباترین جواهرات ایران در موزه جواهرات ملی محسوب می‌شود.
در کنار این جواهرات سلطنتی شناخته شده، ظروف غذای مرصع، کوزه و قلیان‌های جواهرنشان، زیورآلات زنانه، سنجاق سینه، آویز پرده، آفتابه و لگن، ساعت، شنل و کلاه، نشان‌ها و مدال‌ها، شمعدان، انفیه‌دان، جقه‌های شاهی، تاج و نیمتاج و بسیاری دیگر از اکسسوری‌های مرصع نیز در موزه جواهرات ملی نگهداری می‌شود.
نیمتاج فتحعلی شاه قاجار
این نیمتاج از جنس طلا، مرصع به یاقوت‌های درشت و الماس که مورد استفاده فتحعلی‌شاه قاجار قرار می‌گرفته است.
نیمتاج زمرد
این نیمتاج از جنس پلاتین، مرصع به زمرد و الماس می باشد و در سال 1346 ساخته شده است
.
گرانترین جواهرات ایران
جواهراتی که در دربار ایران طی سال‌ها حکومت شاهان جمع‌آوری شده و اینک در موزه ملی جواهرات ایران نگهداری می‌شوند، از جمله کمیاب‌ترین و ارزشمندترین جواهرات در دنیا محسوب می‌گردند. سنگهای جواهر پیاده و یا سنگهای جواهری که در قالب شنل، تاج، نیم تاج، جقه، اکسسوری‌های زنانه و مردانه و... دارای ارزشی بسیار بیش از آنچه تصور می‌شود هستند بخش عظیمی از گرانترین جواهرات ایران را تشکیل می‌دهند. به‌طوری‌که کارشناسان معتقدند نمی‌توان ارزش ریالی برای این گنجینه عظیم تاریخی و هنری در نظر گرفت. در کنار ارزش بسیار زیادی که این جواهرات به لحاظ تاریخی دارند، ارزش مادی آنها نیز به سبب کمیاب یا نایاب بودن سنگ‌ها و اثر هنری ماندگاری که این جواهرات خلق کرده‌اند بسیار بالا است؛ بنابراین هریک از این جواهرات به‌تنهایی از جمله گرانترین جواهرات ایران و جهان به حساب می‌آید. برخی از کارشناسان جواهرشناسی معتقدند الماس دریای نور با توجه به این که کمیاب‌ترین الماس بوده و زمان استخراج آن به حدود هزار سال پیش می‌رسد، گران‌قیمت‌ترین جواهر حال حاضر در ایران است.
الماس کوه نور
دریای نور بزرگترین و زیباترین الماس در میان گوهرهای ملی ایران و یکی از گوهرهای معروف جهان است. وزن الماس دریای نور حدود ۱۸۲ قیراط است. این الماس متعلق به نادرشاه بوده است. برای دانستن سرنوشت این الماس گران‌بها می‌توانید مقاله زیر را بخوانید
جواهرات باستانی ایران
قدمت قدیمی‌ترین جواهرات کشف شده توسط باستان‌شناسان در ایران به هزاره سوم قبل از میلاد باز می‌گردد. در ایران باستان خانواده‌های اشراف و ثروتمندان به‌ویژه خاندان سلطنتی، جواهرات بسیاری را مورداستفاده قرار می‌دادند و به دلیل علاقه آنها به جواهرات بعد از مرگ این جواهرات با صاحبانشان دفن می‌شدند. اولین جواهری که از دوران ایران باستان کشف شد، جواهراتی بود که در شهر سوخته به دست آمد و قدمتی حدود ۵ هزار سال دارند.
وجود معادن بی‌شمار در ایران سبب شده است که جواهراتی چون فیروزه و یاقوت سرخ در ایران موجود باشد. در ایران باستان این جواهرات روی پایه‌هایی از مس که فراوان‌ترین فلز در ایران است سوار می‌شدند. زیباترین جواهرات ایران شامل جواهراتی است که از معادن ایران استخراج شده و یا در کشورگشایی‌ها و جنگ‌ها توسط پادشاهان ایران به غنیمت گرفته شده است.
عصر طلایی جواهرات در ایران متعلق به دوره ساسانی است. بعد از هخامنشیان جواهرسازی در ایران کم‌رنگ شد تا در دوره ساسانی دوباره به اوج خود رسید. در دوره ساسانی خانواده اشراف و طبقات بالای جامعه برای تقویت موقعیت اجتماعی خود از جواهرات استفاده می‌کردند به‌طوری‌که حتی شمشیر‌های طلا و مرصع نشان در این دوره ساخته شدند. در این دوره بخش زیادی از زیباترین جواهرات ایران قبل از ظهور اسلام در کشور، ساخته شده‌اند.
اگرچه خاندان قاجار خاطرات ننگینی از خود به جای گذاشته‌اند اما نمی‌توان خدمتی که به صنعت جواهرسازی و جمع‌آوری جواهرات ارزشمند ایرانی کرده‌اند را نادیده گرفت. در دوره فتحعلی شاه و ناصرالدین‌شاه بسیاری از جواهرات ایران که در طول دوره‌های مختلف غارت شده بودند به ایران بازگشت، ضمن این که اکثر سنگهای جواهر پیاده نیز در قالب تاج، لباس، اکسسوری‌های جواهر، جقه و سایر زیورآلات ساخته شدند و نگهداری از جواهرات ملی ایران به شکل نوینی صورت گرفت.
جمع‌بندی
جواهرات در تمام دوره‌های تاریخی موردتوجه قرار داشته‌اند و از آنها برای نشان‌دادن موقعیت اجتماعی افراد متعلق با طبقه اشراف استفاده شده است. ضمن این که به مرور زمان و با روی کار آمدن دولت‌های نوین این جواهرات به‌عنوان پشتوانه‌ای برای چاپ پول کشور مورداستفاده قرار گرفته‌اند. گرانترین جواهرات ایران شامل انواع جواهراتی است که در دوره‌های مختلف تاریخی در ایران ساخته یا استخراج شده‌اند. این جواهرات بی‌نظیر و گران‌بها اکنون در موزه ملی جواهرات ایران نگهداری می‌شوند و بازدید از آن برای عموم آزاد است.