نوسانات قیمت طلا در جهان

يكي از قديمي‌ترين تمدن‌هاي شناخته شده بشري در منطقه بين‌النهرين، سومريان بوده‌اند كه روزگاري در جغرافياي فعلي ايران و عراق مي‌زيسته‌اند. سومريان اولين كساني بوده‌اند كه طلا را گرامي داشته و براي مصارف زيستي و آرايش‌ منازل و معابد خود در هزاره پنجم قبل از ميلاد مسيح به كار برده‌اند‌.

در همين دوره مصريان به عنوان ثروتمند‌ترين تمدن توليدكننده طلا در دنياي قديم، شروع به پالايش طلا كردند. آنها نيز همانند سومريان از طلا بيش از مصارف پولي و مالي، به عنوان زينت‌آلات استفاده كرده‌اند. اگر چه پادشاهان سلسله چهارم تا ششم 2700 تا 2270 سال قبل از ميلاد مسيح اقدام به انتشار سكه‌‌هاي طلا كرده‌اند. 

اولين سكه‌هاي ضرب شده از طلاي ناب در تيراژ زياد در زمان پادشاهي كروسوس(546-560 قبل از ميلاد) بوده است. كروسوس حكمران منطقه ليدي قديم (غرب تركيه امروزي) بوده است.

نشان سلطنتي و صحنه رويارويي كروسوس با سر يك شير و يك گاو نر بر روي اين سكه‌‌ها آنها را به عنوان اولين سكه‌هاي استاندارد در تبادلات تجاري و بازرگاني جهان آن روز به جريان انداخت.

امروزه وزن طلا به طور سنتي با تروي اونس (Troy ounce) سنجيده مي‌شود. هراونس برابر 1035/31 گرم است. مقدار سنگيني يا گرانش آن 3/19 است. اين بدان معني است كه هراونس 3/19 برابر سنگين‌تر از آب است. از اين رو مي‌توان گفت كه وزن طلا 3/19كيلو‌گرم بر ليتر نيز هست. چگالي (غلظت) طلا 32/19 گرم بر سانتيمتر مكعب است و حجم هر تروي اونس64/1 سانتيمتر مكعب است. از اين رو حجم هر تن(1000 كيلوگرم) طلا، 51هزار و 760 سانتيمتر مكعب است كه مي‌توان مكعب مربعي را در نظر گرفت كه ابعاد آن 27/37 سانتيمتر است.

در پايان سال 2003 ميلادي سرويس معادن طلا (GFMS) حجم معادن طلاي جهان را 150 هزار و 500 تن اعلام كرد كه از سال 1950 حجمي معادل 61درصد اين مقدار استخراج شده است.

مقدار طلاي استخراج شده تاكنون مي‌تواند مكعب مربعي به ابعاد 19 متر بسازد كه به راحتي قسمت خالي زير برج ايفل پاريس را پر خواهد كرد.

نسبت طلا در جواهر فروشي‌‌ها با درجه عيار سنجيده مي‌شود. عيار (Carat) (قيراط) در اصل‌ واحد يك اندازه‌گيري براساس دانه‌هاي درخت كاربو (Carbo) با نام لاتين (Cera tonia siliqua) بوده است كه تاجران منطقه خاورميانه در ايام قديم از آن استفاده مي‌كرده‌اند. قيراط هنوز نيز واحد‌ي براي سنجش وزن سنگ‌هاي قيمتي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. (هر قيراط 200ميلي‌گرم است). در مورد طلا قيراط عيار(Carat) براي انداز‌ه‌گيري درجه خلوص آن استفاده مي‌شود كه خالص‌ترين طلا را طلاي 24 ‌عيار مي‌گويند.

واژه Siliqua Graece كه در زبان يوناني به جاي آن واژه Keration، در زبان عربي واژه Qirat(قيراط) و امروزه به طور كل به جا‌ي آن واژه Carat يا همان عيار را به كار مي‌گيرند، در زمان‌‌هاي قديم براي ناميدن هسته‌ درخت كاربو به كار رفته است. در اين دوران‌ همچنين واژهSILIQUA را براي ناميدن سكه‌هاي نقره‌اي كوچكي كه ارزش هر كدام يك‌بيست و چهارم ارزش سكه‌هاي طلايي 9/3 گرمي موسوم به SOLIDUS ، به كار رفته است. وزن اين سكه‌هاي نقره‌اي كوچك 54/4 گرم بود. از اين رو SILIQUA از نظر ارزشي تقريبا همسنگ با مقدار يك عيار يا siliqua Graeca از طلا است.

همچنين ارزش يك بيست و چهارم سكه SOLIDUS يك عيار طلا و يك قيراط است.

امروزه طلاي خالص، 24 عيار ناميده مي‌شود كه اين عدد نشانگر درجه خلوص طلاي موردنظر است.

آلياژ طلاهاي مورد استفاده در ساخت جواهر‌آلات در اروپا عمدتا 18 و 14 عيار است. در كشور انگليس طلاي 9 عيار نيز ساخته مي‌شود.

در آمريكا طلاي 14 عيار و در بعضي مواقع 10 عيار نيز در ساخت جواهرآلات به كار مي‌رود.

در خاورميانه، هندوستان و جنوب شرق آسيا، جواهرآلات از طلاي 22 عيار و گاهي 23عيار ساخته مي‌شود. در كشورهاي چين، هنگ‌كنگ و ديگر نواحي آسيا طلاي ناب موسوم به CHUK HAM با درجه خلوص 990 و تقريبا 24 عيار در ساخت جواهر به كار مي‌رود.

در قرن نوزدهم در انگلستان پس از جنگ‌هاي ناپلئون استانداردهايي براي طلا در نظر گرفته شد. در نيمه دوم اين قرن تعداد زيادي از ديگر كشورهاي اروپايي اين استانداردها را به كار گرفتند و در ضرب سكه‌هاي رايج در كشور‌هاي خود تركيب طلا و نقره را به كار بردند. در آمريكا نيز در سال 1879 استانداردي موسوم به DE FACTO براي طلا در نظر گرفته شد كه در سال1900 به شكل كاملا قانوني درآمد.

در سال1914 يك استاندارد جهاني براي طلا در نظر گرفته شد كه مورد تاييد خيلي از كشورهاي جهان قرار گرفت و البته برخي كشورها نيز از پذيرفتن آن امتناع كردند.

بعدها استانداردي به نام GOLD SPECIE براي نرخ ثابت ارزها تدوين شد كه كشورهاي شركت كننده در اين استاندارد متعهد شدند هيچ گونه پول كاغذي را جايگزين طلا در بانك‌هاي مركزي نكنند. اين سيستم به‌طور خودكار در كسري يا مازاد تراز و معاملات تجارت خارجي كشورها تعادل ايجاد خواهد كرد. برداشت كلي از اين امر اين است كه طلاي موجود ذخيره شده بايد هرگونه كسري بودجه كشور را پوشش دهد و در نتيجه حجم پول كاهش يافته و قيمت‌ها پايين‌تر بيايد و درصورت افزايش طلا به مازاد درآمد كشور حجم پول و نقدينگي اضافه شده و منجر به افزايش قيمت‌ها ‌شود.

ايالات متحده آمريكا داراي بيشترين ذخيره طلا در جهان است. آلمان و صندوق بين‌المللي پول به ترتيب در رده‌هاي دوم و سوم جاي دارند. البته اگر بخواهيم جواهرآلات را نيز به عنوان دارايي‌ طلا در نظر بگيريم كشور هندوستان بزرگ‌ترين اندوخته طلا و جواهرات را در دنيا داراست. در اين زمينه نمي‌توان شخص خاصي را به عنوان بزرگ‌ترين دارنده طلا در جهان معرفي كرد اما در كشورهاي شرقي جهان خانواده‌هاي سلطنتي زيادي وجود دارند كه هر يك منابع فراواني از طلا و جواهرات را در اختيار دارند.

اندوخته طلا در بانك مركزي آمريكا درنيويورك در منطقه <مان هاتن> (MANHATTAN) در وضعيتي بسيار مناسب به لحاظ امنيتي در يك گاوصندوق بزرگ قرار گرفته است كه 80فوت (حدود 26متر) پايين‌تر از سطح خيابان‌هاي اطراف و 50فوت (حدود 16متر) پايين‌تر از سطح دريا است.

در نيمه سال1997 گاوصندوق بانك مركزي آمريكا حاوي حدود 269ميليون اونس طلا بود كه تقريبا 25-20درصد كل طلاهاي موجود در شبكه‌هاي پولي بانك‌هاي جهان بوده است. در آن زمان ارزش كل طلاي موجود در اين گاوصندوق 11ميليارد دلار آمريكا با احتساب ارزش رسمي و دولتي هر اونس طلا 2222/42 دلار، بوده است و ارزش اين طلا با احتساب هر اونس در بازار غير رسمي آن زمان (319دلار) رقمي بالغ بر 86ميليارد دلار بوده است.

در يك محاسبه تخمين زده شده است كه اگر از ميزان كل طلاي استخراج شده در جهان (تاكنون) رشته نازكي به قطر 5 ميكرون (هر ميكرون يك ميليونيوم متر است)تهيه شود، طول اين رشته به‌قدري زياد است كه مي‌تواند 72ميليون بار كره زمين را دور بزند.

شوراي جهاني طلا با ارائه نموداري به مقايسه سالانه متوسط قيمت اونس جهان بين سال 2003-1900 ميلادي پرداخته است.

در سال 1971 ريچارد نيكسون رييس جمهور وقت آمريكا به نظام تبادلي دلار و طلا پايان داد و بدين ترتيب نقش محوري طلا در نظام پولي و ارزي جهان پايان يافت. از آن پس نرخ دلار و طلا شناور شد و در ژانويه 1980 همزمان با وقوع بحران‌هاي نظامي شوروي سابق در افغانستان و وقوع انقلاب اسلامي در ايران هر اونس طلا به ركورد بي‌سابقه 850 دلار دست يافت.

اين روند در سال‌هاي بعد با افت مواجه شد. به‌طوري‌كه در سال بعد (1981) بالاترين قيمت سالانه هر اونس 1/647 دلار و پايين‌ترين نرخ 8/430 دلار بوده است. افت قيمت اونس طلا تا سال 2001 همچنان ادامه مي‌يابد. در اين سال بالاترين قيمت اونس طلا 8/294 دلار و پايين‌ترين نرخ 7/278 دلار بوده است.در سال 2002 ميلادي دوباره قيمت اونس طلا به 25/ 349 دلار رسيد و در سال 2003 هر اونس طلا 416 دلار معامله شد.

همچنين اين شورا با ارائه ‌جدول دقيقي بالاترين، پايين‌ترين و قيمت نهايي اونس طلا را از سال 2003-1800 ميلادي مشخص ساخته است كه در اين گزارش مهمترين سال‌ها و نقاط عطف در نوسانات قيمت اونس طلا در دوره‌هاي 10 ساله به دلار مشخص شده است.