به منظور شناخت موقعيت ماده ي معدني طلا دار در اعماق پايين تر، از
حفر گمانه هاي اکتشافي مغزه
گيري استفاده مي شود. اين گونه حفريات امروزه به وسيله
ي دستگاه هاي حفاري مغزه گيري مدرن انجام مي گيرد.
انتخاب محل
گمانه ها بسيار بااهميت بوده و کاملاً بايستي از تمامي جوانب بررسي و مورد توجه قرار داده شود. با در نظر گرفتن مسائل
زمين شناسي منطقه و با توجه به
اطلاعاتي که پس از تهيه ي نقشه هاي زمين شناسي و تکتونيکي معدن مورد مطالعه و به دنبال حفر ترانشه ها و تونل هاي
اکتشافي در افق هاي مختلف
به دست آمده، وضعيت ماده ي معدني را مشخص کرده و محل دهانه هاي گمانه هاي اکتشافي جهت حفر آنها انتخاب مي شود به
عنوان مثال در معدن طلاي چاه
خاتون ( موته ي اصفهان )
چون ماده ي معدني به صورت پر شدگي در داخلي گسل
هاي اصلي منطقه است در بررسي هاي زمين شناسي و با حفر ترانشه ها و تونل هاي مختلف متعدد در افق هاي مختلف امتداد و
جهت شيب اين گسل ها مشخص شده است
لذا محل گمانه هاي اکتشافي مغزه گيري، در جهت عمود بر امتداد و شيب اين گسل ها به نحوي انتخاب شده است که عمود
بر ضخامت ماده ي معدني، اين
ماده را در عمقي پايين تر از افق تونل هاي موجود در معدن قطع کند، معمولاً بايستي گمانه ها طوري انتخاب شوند که در
اولين مرحله ماده ي معدني را در
20 متر پايين تر از افق پايين ترين تونل موجود در معدن قطع کنند.
در صورت مثبت بودن نتايج، گمانه هاي مرحله دوم به نحوي انتخاب و حفر خواهند شد که افقي حدود 20 متر پايين تر از افق
قطع شده به وسيله ي گمانه هاي
اولين مرحله را قطع کرده و مغزه گيري نمايند اين مراحل تا ضعيف شدن ضخامت و عيار پايين تر از حداقل عيار در نظر
گرفته شده (cutoff gread) ، پيش خواهد رفت، اما مسئله اي که بايستي مورد توجه
قرار داده شود اين است که در
مواردي که رگه ي مورد اکتشاف داراي ضخامت قابل ملاحظه اي نبوده و عيار هم در حدي نباشد که کنده کاري هاي بسيار
عميق از نظر اقتصادي ( در حال
حاضر ) مقرون به صرفه باشد انجام عمليات حفاري گمانه هاي اکتشافي خيلي عميق مي تواند متوقف شود به عنوان مثال در معدن
طلاي موته چون ضخامت ماده ي معدني
طلادار با گسترش شکاف دو ديواره گسل ها ارتباط مستقيم دارد و گسل ها هر چه به طرف عمق پيش مي روند، بسته تر مي
شوند.
لذا عميق ترين قسمتي که به وسيله ي حفر گمانه، ضخامت مورد قبول و عيار
مناسب به دست آمده است عمق 140 متري از سطح زمين است
زيرا از اين عمق پايين تر هم ضخامت رگه و هم عيار
آن به اندازه ي قابل ملاحظه اي کم شده است که با توجه به آن دو مورد ادامه ي عمليات اکتشافي براي اعماق بيشتر فعلاً
صلاح نيست در صورتي که در معدن
طلاي مازوئه در 30 کيلومتري شهر حراره در کشور زيمبابوه چون عيار طلا در اعماق بالاي 200 متري هم حدود 10 گرم درتن
بوده و رگه در طول قابل ملاحظه
اي، تغييرات عيار و ضخامت ندارد لذا در اين اعماق هم اکتشاف عمقي انجام و در حال حاضر با حفر چاه هاي قائم
استخراجي ماده ي معدني مورد بهره برداري
قرار دارد.
حفر گمانه ها با گرفتن مغزه از تمامي تشکيلات در
حين حفر انجام مي گيرد. نهايت دقت در گرفتن مغزه کامل بايستي انجام گيرد. از تمامي طبقات سنگ ها در طول حفاري نياز
به گرفتن مغزه ي سالم و کامل مي
باشد و اين امر منحصر به خود ماده ي معدني طلادار نمي باشد زيرا مطالعه ي مغزه هاي گرفته شده از طبقات سنگ هاي
مختلف، اطلاعات بسيار مفيدي مي دهد
که در مراحل بعدي مي توانند مورد استفاده قرار گيرند لذا انتخاب روش هاي حفاري صحيح و ابزار نمونه گير، بسيار با
اهميت است در طول زمان حفاري
تمامي مغزه هاي بيرون آورده شده از گمانه توسط زمين شناسان مربوطه برداشت و نمونه برداري مي شود.
برداشت هاي زمين شناسي، سنگ شناسي
و کاني شناسي انجام شده بر روي مغزه هاي گمانه ها بر روي ستون زمين شناسي آنان پياده و در پرونده ي گمانه ي مربوطه
ضبط و ثبت مي شود.
در مورد نمونه برداري از مغزه ها، در قسمت هايي که سنگ هاي آلتره (
دگرسان ) نبوده و
حاوي پيريت و ساير کاني هاي گوگردي نباشند از هر 5 متر طول مغزه،
يک نمونه ي يک متري به نحوي که متعاقباً شرح آن خواهد آمد نمونه برداري مي شود اما در قسمت هايي که سنگ هاي آلتره
ديده مي شود و بخشي که گمانه
با گسل و توده ي ماده ي معدني برخورد کرده است.
از تمامي طول اين قسمت ها نمونه برداري مي شود البته در اين قسمت
ها هم نمونه ي مربوط به هرمتر
جداگانه برداشته مي شوند بايد دقت داشت در صورتي که طول يک بخش آلتره و يا طول مغزه هاي مربوط به توده ي ماده ي
معدني کمتر از يک متر باشد آن
بخش بايستي جداگانه نمونه برداري شود و با بقيه ي سنگ ها مخلوط نشود و حتي در مواقعي که تغييرات رخساره اي و
کاني سازي در حد چند ده سانتي
متري ديده مي شود هر بخش بايستي جداگانه نمونه برداري شوند.
در مورد نمونه
برداري از مغزه هاي حفاري با استفاده از دستگاه مغزه شکن
(core spliter) اين امر انجام مي گيرد. مغزه ي مورد نظر را از
جهت طولي در دستگاه مذکور قرار داده و
به دو قسمت مساوي تقسيم و از هم جدا مي کنند، نيمه
ي اول در جعبه ي مغزه ها به عنوان بايگاني باقي مي ماند، نيمه ي دوم را به وسيله ي دستگاه مغزه شکن از جهت طولي مجددا
مي شکنند.
حال يک قسمت از اين دو قسمت
جديد را در بايگاني آزمايشگاه به عنوان نمونه شاهد نگهداري
و در حقيقت يک چهارم مغزه ي حاصله را در آزمايشگاه کاملا خرد و نرم و همگن کرده و نمونه ي متوسط از آن انتخاب و
مورد تجزيه و تعيين عيار قرار مي
دهند.
عيار طلاي اعلام شده از طرف آزمايشگاه مربوط به هر
متراژ حفاري در کنار متراژ مربوطه در کنار ستون زمين شناسي هر گمانه يادداشت مي شود و اين امر نشان مي دهد که در هر
گمانه اي ضخامت ماده ي معدني
طلادار چه ميزاني بوده و چه عياري را دارا مي باشد.
براي انجام
عمليات حفر گمانه هاي اکتشافي در هر معدن ابتدا خطوط اکتشافي با توجه به مشخصات زمين شناسي منطقه ي طرح ريزي شده
و نقاط حفاري با فواصل مناسب
از يکديگر بر روي اين خطوط انتخاب مي شوند و خطوط اکتشافي نيز با فواصل مناسب و معمولا به موازات يکديگر انتخاب مي
شوند.
با تکميل حفر
گمانه هاي مغزه گيري اکتشافي پيش بيني شده در تمامي خطوط اکتشافي موقعيت ماده ي معدني از نظر ضخامت و عيار و ساير
مسائل معدني در اعماق مختلف
مشخص مي شود که اين امر در نهايت در نشان دادن شکل ماده ي معدني در دل زمين بسيار لازم و ضروري بوده و کمک شايان
توجهي مي کنند.