بازار سكه طلا، تنها چند ساعت كاری آن هم به صورت ناكامل از فرمان و دستور پرهزینه تصمیمسازان پولی اطاعت كرد.
این بازار پس از آن راه رفته پیش از فرمان را در پیش گرفت و شكاف قیمت سكه دستوری با قیمت سكه آزاد گستردهتر شد. رویدادی كه هنوز داغ و تبدار است، بار دیگر قدرت استقلال بازار - حتی در كوتاه مدت- در برابر خواست سیاستمداران و سیاستگذاران را نشان داد.
افزایش قیمت سكه طلا در بازار ایران با آموزههای دانش اقتصاد به خوبی قابل توضیح دادن است: رشد تقاضا برای سكه طلا از رشد عرضه آن بیشتر است و تا این عدم تعادل به نفع تقاضا موجود است، قیمتها در سرازیری قرار نمیگیرند. دولت و بانك مركزی برای جلوگیری از افزایش قیمت سكه طلا در بازار، راهی جز ایجاد توازن در رشد عرضه و تقاضای این كالا ندارند.
آیا بانك مركزی انبارهایی پر از زروسیم دارد كه آن را تبدیل به سكه كرده و با عرضه آن، اشتهای بازار را جواب دهد؟ به نظر نمیرسد این گونه باشد و حتی در صورت موجود بودن آن كه با هزینه كردن پول نفت به دست آمده، حراج آن غیرمنطقی است. پس باید برای جلوگیری از رشد تقاضا كاری كرد. این اقدام نباید به فرمان تازه باهدف كنترل تقاضا باشد، چون بازار زیرزمینی و بازارسیاه درست خواهد شد. راهحل این است كه سایر بازارها و گزینههای سرمایهگذاری برای 350 هزار میلیارد تومان نقدینگی فعال در جامعه، جذاب شوند. یكی از این بازارها و گزینهها میتواند، افزایش نرخ سود سپردهگذاری بانكها و تا جایی كه ممكن است آزادسازی آن باشد. رییس كل بانك مركزی در چند ماه سپری شده بارها تاكید كرده است، میخواهد این كار را انجام دهد، اما معلوم نیست چرا و كدام سد و مانع اجازه این اقدام را از بانك مركزی سلب كرده است.
گزینه بعدی برای كاهش فشار تقاضا روی سكه طلا، باز كردن فضای سرمایهگذاری در مسكن است. این بازار جذاب چندی است كه تحت اراده تصمیمسازان با كم تحركی در بخش تقاضا مواجه شده و دادوستد در آن شتاب كافی ندارد. سرسختی دولت در جلوگیری از افزایش تسهیلات خرید مسكن، میتواند و باید كاهش را تجربه كند تا بخشی از نقدینگی سیلگونه به این سمت حركت كند. گزینه دیگر برای اینكه نقدینگی فعال در بازار سكه طلا را به سوی خود جلب كند، تولید كالاهای صنعتی است. بخش تولید اكنون زیر فشار واردات و فروش ناكافی قرار دارد و قیمتگذاری دستوری را نیز تحمل میكند و انگیزه رشد و توسعه از این بخش سلب شده است. برای اینكه سیل سرازیر شده نقدینگی از بازار سكه طلا تا اندازهای مهار شود، جذاب كردن تولید یك گزینه كارساز خواهد بود.
مهار كردن فشار تقاضا برای سكه طلا با روشهای غیراقتصادی و دستور و خواهش و تمنا با احتمال موفقیت پایینی مواجه است و این آرزو و اراده به بار نمینشیند. برای آرامش نسبی در بازار سكه طلا كه پیامدهای آن به ویژه برای شهروندان عادی نیز قابل لمس است، گزینههای یاد شده را آزمایش كنید. راهی جز این متصور نیست و روشهای غیر اقتصادی حتی اگر موفقیتی ظاهری و كوتاه مدت هم برایشان متصور باشد به پایداری آن نباید دل بست.