-موقعيت
جغرافيايي:
محدوده مورد
مطالعه در طول جغرافيايي 53 درجه و در عرض 22 درجه و
در جنوب شرقي ورقه 1:100000 فيض آباد و 40 كيلومتري شرق شهرستان كاشمر
در مسير جاده كاشمر به تربت حيدريه واقع شده است. كانسار كوه زر تربت
حيدريه ناحيه كوه زر در فاصله 33كيلومتري غرب تربت‌حيدريه، جنوب
روستاي فديهه واقع شده است .
قله كوه زر با ارتفاع
1630متر بلندترين نقطه اين منطقه و اختلاف ارتفاع بين پايين‌ترين
و بالاترين نقطه 300متر است . نزديكترين روستا به منطقه روستاي
فديهه
بوده كه داراي امكانات برق و تلفن نيز مي‌باشد. كوتاهترين راه
دسترسي
به منطقه كوه زر از طريق جاده آسفالته تربت حيدريه – بايگ – فديهه
است.
شهر بايگ در فاصله
22 كيلومتري و روستاي فديهه در فاصله 38 كيلومتري جاده
آسفالته درجه دو تربت حيدريه – بايگ – فديهه واقع شده است. تعدادي
راه
مواسلاتي خاكي از روستاي فديهه تا نقاط مختلف داخل محدوده اكتشافي
وجود
دارد.
- پيشينه معدنكاري:
بر اساس
بررسيها
و گزارشات باستان شناسان و گروه باستان شناسان ميراث فرهنگي خراسان چنين
استنباط شده كه در ايام بسيار قديم عمليات اكتشافي و معدني در
اين
محدوده انجام شده است به گونه‌اي كه برخي سابقه معدنكاري در اين منطقه
را
قبل از ميلاد مسيح تا قرن هفتم هجري برآورد كرده‌اند.
همچنين وجود و
وفور
آثار معدنكاري شدادي شامل حفريات معدني قديمي (تونل‌ها، ترانشه‌ها و
فضاهاي
استخراج شده)، سرباره‌هاي ذوب و باقيمانده آسياب‌هاي سنگي شواهد
ديگري
بر اين مدعاست كه در زمانهاي قديم، استخراج، استحصال و ذوب طلا در
منطقه
رايج بوده است.
بعضي اسامي
جغرافيايي كه اشاره به وجود كاني‌سازي طلا و معدنكاري قديمي دارند نيز جالب
توجه است از آن جمله مي‌توان به نامهايي نظير قله كوه زر و كال زر در
داخل محدوده كانسار طلا، روستاي زرمهر در فاصله 18 كيلومتري جنوب شرق
روستاي فديهه و كال زرنوخ در حدود 20 كيلومتري جنوب روستاي زرمهر اشاره
نمود.
حجم عمليات معدنكاري
شدادي
با توجه به سختي سنگهاي معدني منطقه، كم نظير و تحسين‌برانگيز است.
اين
حفريات در محل زونهاي باريك كاني‌سازي بصورت شكاف و شبه تونل و در
محل
زونهاي عريض كاني‌سازي به شكل اتاقكهاي كوچك و بزرگ، تونل و چاهك
مي‌باشند.
ساكنين روستاي فديهه به اين حفريات معدني، مس‌كن
مي‌گويند. اين در حالي است كه شواهد ژئوشيميايي رسوب
آبراهه‌اي و زمين‌شناسي مبني بر كاني‌سازي غني از مس در اكثر زونهاي
كاني‌سازي وجود ندارد و روشن است كه هدف اصلي اين معدنكاري شدادي طلا بوده
است. اكثر اين حفريات شدادي داراي اسامي محلي هستند مانند: غار كفتري،
چاك عليرضا، غار صالحه و…
- زمين شناسي:
محدوده
مورد
مطالعه شامل آبرفت‌هاي جديد و قديم در منطقه زرمهر، جنوب گسل درونه
گسترش
دارد. رخنمون‌هاي بالا دست اين آبرفت‌ها شامل ولكانيك‌هاي ائوسن و
توده‌هاي
نفوذي گرانوديوريتي شمال كاشمر مي باشد كه در اين سنگها انديس‌هاي
متعدد طلا و مس شناسايي گرديده است.
كوه زر بخشي از نوار آتشفشاني ـ
نفوذي شمال گسل درونه مي‌باشد. واحدهاي سنگي منطقه شامل پاميس‌توف،
لاپيلي‌توف، كريستال‌توف، ايگنيمبريت، دايك‌هاي ديابازي، ولكانيك‌هاي
آندزيتي تا داسيتي و سنگهاي نفوذي گرانيتوئيدي مي‌باشد. ماده
معدني
به صورت رگه‌ها و رگچه‌هاي كوارتز ـ هماتيتي مي‌باشد كه در ارتباط
با
عناصر ساختاري منطقه مي‌باشد. ژنز طلا با توجه به وجود رگه‌هاي كوارتز
ـ
هماتيتي با ساخت شانه‌اي و كاني‌هاي پاراژنز دما بالا نظير كالكوپيريت،
گالن
و اسفالريت، مزوترمال با سولفيد پايين معرفي شده است.
در
منطقه
كوه زر محصولات دگرساني به ترتيب فراواني عبارتند از: كلريت، كوارتز،
آرژيليت، سريسيت، كربنات، آلكالي فلدسپار (عمدتا آلبيت) و اپيدوت.
همچنين
انواع دگرساني گرمابي موجود عبارتند از: پروپليتيك، سيليسي، آژريليك،
كربناتي شدن.
منطقه كوه زر از نظر
تنوع، گسترش و شدت آلتراسيون‌ها، ضعيف مي‌باشد و صرفاً
دگرساني وسيع و فراگير در منطقه كوه زر از نوع دگرساني پروپليتي است.
البته با توجه به فراواني نسبي كلريت، مي‌توان اين دگرساني را از نوع كلريتي
نامگذاري كرد. ديگر دگرساني‌هاي موجود از گسترش بسيار محدود
برخوردارند و بطور محلي اهميت دارند.
زون آلتراسيون
پروپليتي با حضور كاني‌هاي ثانويه كلريت، اپيدوت و كلسيت مشخص مي‌گردد.
زون آرژيليتي با تجزيه و تخريب فلدسپاتها، كلريت و كاني‌هاي فرومنيزين،
تشكيل كاني‌هاي رسي و سريسيت، تغيير رنگ سنگها به سفيد تا كرم
مايل
به زرد، آزاد شدن آهن و سست شدن ساختار سنگ مشخص مي‌گردد. زون سيليسي
با
راهيابي مقدار زيادي سيليس به درون واحدهاي سنگي مختلف، تشكيل رگچه‌هاي
كوارتزي
و سخت و محكم شدن سنگهاي اين منطقه مشخص مي‌گردد.
كاني‌سازي در منطقه
كوه زر به زون دگرساني خاصي بستگي نداشته و تقريبا در اكثر زونهاي
آلتراسيون مشاهده مي‌گردد و بيشتر به درزه و شكستگي‌ها و گسل‌ها
محدود مي‌گردد. در هر حال جايگزيني محلولهاي كاني‌ساز با بروز
دگرساني
موضعي در داخل زون كاني‌سازي و با تغيير رنگ سنگهاي ميزبان همراه
بوده
است.
- فعاليتهاي اکتشافي
انجام شده:
منطقه
مورد
نظر اولين بار در سال1372توسط سازمان زمين‌شناسي و در راستاي همكاري
با
شركت چيني ژيانگشي مورد اكتشاف قرار گرفت و بعنوان يك آنومالي معرفي
شد.درسالهاي
1370_ 1375 سازمان زمين شناسي كشور با همكاري كارشناسان چيني در راستاي
اكتشافات ژئوشيميايي ناحيه اي محور سمنان ـ تربت حيدريه محدوده
مورد
مطالعه را به عنوان يكي از پتانسيل‌هاي طلا معرفي كرد.
پروانه اكتشافي اين
محدوده در سال 1376به شركت زرمهر منتقل گرديد و در شهريور 1376رسماً
عمليات اكتشافي با تهيه نقشه زمين‌شناسي كوه‌زر با مقياس 1:20000و به وسعتkm2 40 شروع شد. در
سال 1380 برداشت 20 نمونه ژئوشيمي و كاني سنگين از رسوبات آبرفتي جديد و
قديم منطقه كه تجزيه و مطالعه نمونه‌ها مثبت ارزيابي گرديد و ادامه
عمليات اكتشافي در منطقه مورد تائيد قرار گرفت.
در سال 1381 اكتشاف
نيمه تفصيلي حفر چاهك‌هاي اكتشافي تاعمق 10 متري در آبرفت‌هاي
جديد در محدوده‌اي به وسعت بيش از30 كيلومتر مربع طراحي و اجرا گرديد.
ـ حفر 52 چاهك
اكتشافي در آبرفت‌هاي قديمي (350 متر) و جديد (200 متر).
ـ برداشت 500 نمونه
کاني سنگين از افق‌هاي مختلف، آماده سازي و مطالعه نمونه‌ها.
ـ برداشت 2 نمونه
بزرگ (بيش از 1 تن) جهت تست آزمايشگاهي.
نتايج اوليه نمونه‌هاي
مورد مطالعه نشان مي‌د‌‌هد كه بخش وسيعي از آبرفت‌هاي محدوده اكتشافي،
محتوي
طلا
به صورت آزاد مي‌باشد. براساس نتايج بدست آمده، پيش بيني مي‌شود كه در
آبرفت‌هاي
منطقه زرمهر بيش از يك تن ذخيره طلا وجود داشته باشد. براساس نتايج بدست
آمده، در آبرفت‌هاي منطقه زرمهر بيش از 650 هزار تن كانسنگ طلا
با
عيار 5/5 گرم در تن وجود دارد.